Жұмыс беруші мен қызметкерлер арасындағы қарым-қатынасты реттеп, еңбеккерлердің мәселесін дау-дамайсыз шешуде кәсіподақ ұйымдарының рөлі зор. Биыл аймақта кәсіподақ ұйымының құрылғанына 70 жыл. 10 қазан кәсіподақтар мерекесі қарсаңында ұйымның тарихына шолу жасап, өңірде атқарылып жатқан жұмыстармен таныстық.
Өткенге көз жүгіртсек, 1949 жылы Қазақстан кәсіподақтар кеңесінің ұсынысы бойынша орталық кеңес Қазақстанда 4 облыстық кәсіподақтар кеңесін қайта құруға рұқсат береді. Соның бірі Қызылорда облыстық кәсіподақтар кеңесі болатын. Осыған сәйкес, 1950 жылдың 20-21 наурызында облыстық кәсіподақтар конференциясы өтіп, кеңес төрағалығына Мөрәлі Шәменов сайланады. Алғашқы кеңесте 7 адам жұмыс атқарды. Сол кезде 33 мыңнан аса кәсіподақ мүшесі болып, бұл жалпы жұмысшылардың 68 процентін құрайды. Құрамында 28 кәсіподақ ұйымы, 21 кәсіподақ тобы жұмыс атқарған. Ұйым жұмысы жыл өткен сайын өз жемісін көрсетті әрі жауапкершіліктің жоғары екендігін аңғартты. Оған мекемелердің сенімі артты. Нәтижесінде 1986 жылы облыстық кәсіподақтар кеңесі бүкіл жұмысшы-қызметкерлердің 99,7 процентін кәсіподақ мүшелігіне тартып, 3 мыңнан астам кәсіподақ топтарын, 840 цехтық ұйымды, 1530 кәсіподақ ұйымын және 50 қала, аудан кәсіподақ комитетін біріктірді.
Облыстық кәсіподаққа әр жылдары Мөрәлі Шәменов, Қапан Шағиев, Райса Сейтқұлова, Аятжан Бабаханов, Бимахан Мырзахметов, Александра Шевченко, Марат Когут, Николай Подольских, Гүлжамал Рысмұхамедова, Қуанышбек Сәдібекұлы, Райкүл Байназарова, Сәуле Ілиясова, Асхат Сүлейменов секілді білікті мамандар басшылық етті. Бүгінде облыстық кәсіподақтар орталығы болып қайта құрылған ұйымға Серік Сермағамбетов төрағалық етуде.
Қазір орталық – өңірдегі еңбекшілердің басын біріктірген ең ірі қоғамдық ұйым. Облыстық бірлестіктің 11 салалық кәсіподағында 1025 кәсіподақ ұйымы, 98 мыңнан аса кәсіподақ мүшесі бар.
– Жыл басынан бері 8535 жұмыскер кәсіподақ мүшесі болып қосылды. Бұл мақсатта облыста біршама жұмыстар жасалды. Бұрын кәсіподақ ұйымдарының жұмыс бағыты қоғамда қалыптасқан марапат, іс-шара ұйымдастыру, демалыс орындарға жолдама беретін мекеме ретінде танылған болса, бүгінде өзге бағытта жұмыс істейді. Дегенмен, ең бастысы – жұмыскерлер мен жұмыс берушілер арасындағы әлеуметтік-еңбек қатынастарды реттеуші, келіссөздер жүргізуші, құқықтық көмекші ретіндегі қызмет. Еңбек заңнамалары ұжымдық-келісімдік қағидатқа сүйенеді, еңбек жағдайында көптеген мәселелер келісіммен шешіледі. Сондықтан ұжымда кәсіподақ ұйымының болуы өте маңызды. Осыны түсінген жұмыскерлер де, жұмыс берушілер де кәсіподақ ұйымын құруға мүдделі болады. Статистикалық мәліметтерге сүйенсек, облыс бойынша жұмыс күшінің саны – 348,1 мың адам, жұмыспен қамтылған халық саны – 331,4 мың адам. Кәсіподақ мүшелері қатарына әлі де 232 мыңнан астам жұмыскер тартылуы керек, – дейді облыстық кәсіподақтар орталығы аумақтық кәсіподақтар бірлестігінің төрағасы.
Бүгінде облыс әкімдігі мен Кәсіподақтар федерациясы арасында ынтымақтастық туралы меморандум жасалған. Соның шеңберінде қос тарап қандайда бір мәселе туындаған жағдайда мекеме басшылығымен тікелей жұмыстар жүргізеді. Мысалы, өткен жылы «СНПС-АйДанМұнай» АҚ жұмыскерлерінің жұмыс берушімен ұжымдық шарт жасасудағы келіспеушіліктер туындады. Екіжақты қойылған талаптар тыңдалып, дау ушықпай, компанияда тараптар келісімімен ұжымдық шартқа қол қойылды. Осылайша, ұжымдық шарт кәсіподақтардың жұмысындағы ең маңызды құқықтық құрал екенін көрсетті. Осы ретте, бірлестік төрағасынан еңбек шартының маңыздылығын ашып түсіндіруді сұрадық.
– Расымен, ұжымдық шарт – жұмыс беруші мен жұмыскерлер арасында жасалатын заңдық күші бар акт. Ұжымдық шартта еңбек заңнамасындағы талаптардан жоғарылатылған талаптар, яғни жұмыскер үшін қажетті, қолайлы жағдайлар жұмыс берушінің келісімін ала отырып, қарастырылады. Ұжымдық шарт тек бастамамен жасалуы мүмкін. Кәсіподақтар федерациясы Үкіметке осы мәселенің өзектілігін жеткізіп, меншік түріне қарамастан барлық ұйымдар мен кәсіпорындарда ұжымдық шарттарды бекітудің міндеттілігін заңнамалық тұрғыдан қарауды ұсынды. Биылғы 2 қыркүйекте Кәсіподақтар федерациясының ХХVІ съезі өтті. Онда алдағы жылдарға арналған жұмыс стратегиясы қабылданды. Стратегияда айқындалған бағытта біз осы әлеуметтік әріптестікті дамыта отырып, әлеуметтік-еңбек мәселелерін көтеруді, оны шешуді жалғастыратын боламыз, – деді ол.
Жалпы, кәсіподақ ұйымы жетпісжылдық тарихында маңыздылығын жоғалтпай, бұқаралық сипат ала бастады. Бүгінде бұл ұйым жұмыс беруші мен жұмысшы арасындағы талаптардың оңтайлы әрі дауды сотқа жеткізбей, өзара ынтымақта, екі тараптың ымыраластықта болуын көздейтін қоғамдағы бірегей институт екенін дәлелдей түскендей.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
