Тарихи мәліметтерді алға тартатын болсақ, 1925-1929 жылдары қазақтың бүкіл саяси элитасы ел астанасы Қызылордада еңбек еткен. Олардың арасында Сұлтанбек Қожанов, Сәкен Сейфуллин, Мұхтар Әуезов, Сәбит Мұқанов, Ілияс Жансүгіров, Бейімбет Майлин сынды ұлт руханиятының көрнекті өкілдері болды.
1925-1927 жылдары Халық ағарту комиссариаты халыққа білім беру ісін дамытып, қазақ қоғамында сауатсыздықты жою, мектептер мен интернаттар жүйесін ұлғайту науқанын бастап кетті. Осы кезде қазақ мектептерінің көбеюіне, жоғары оқу орындарының ашылуына үлкен мән берілді. Алғашқы қызметі Орынбор қаласынан бастау алған Қазақ халық ағарту институты жалпы орта мектептерге мұғалімдер дайындап шығару мақсатын көздеді. Бұл институттың оқу жоспарына сәйкес дәрістер қазақ тілінде жүргізілді.
1925 жылы институт Қызылорда қаласына көшірілді. Оның жұмысына тәжірибелі педагогтер мен ұйымдастырушы қайраткерлер тартылды. Институт оқытушылары мен студенттері елде сауатсыздықты жою ісіне белсене араласты.
1927-1928 жылдар аралығында Қызылорда қаласындағы Қазақ халық ағарту институтында А.Байтұрсынов бірқатар пәннен қазақ тілінде дәріс оқыған. С.Сейфуллин 1927-1928 жылдары басшылық қызметте болған. Осы институтта С.Мұқанов, Т.Жүргенов, Т.Шонанов, Қ.Жұбанов сияқты қоғам қайраткерлері дәріс оқыған.
1927 жылы 10 қыркүйекте Халыққа білім беру Қазақ ағарту институты кеңесінің мәжілісі өткізіліп, күн тәртібінде сабақтарды оқу жоспары бойынша кіші және жоғары топтардағы қазақ тілі пәні бойынша 6 сағат А.Байтұрсыновқа, орыс тілі пәні бойынша 6 сағат С.Мұқановқа, өлкетану бойынша 2 сағат Т.Шонановқа, педагогика пәні бойынша 2 сағат Қ.Жұбановқа, 1, 2, 3 топтардағы қазақ әдебиеті пәні бойынша Т.Жүргеновке, материализм тарихы бойынша 2 сағат М.Жолдыбаевқа берілген. 1928 жылдың басынан институтта ауыл мектептеріне қазақ мұғалімдерін дайындайтын 2 жылдық курс ашылып, онда 44 қыз бала оқыған.
1930 жылы республикада педагог және мұғалімдер институттарының көбеюіне байланысты 1933 жылы 15 қазанда институт жабылды.
ХХ ғасырдың басында ұлттық мамандар даярлаған, қазақ жастарын мамандар қатарына толықтырған бірден-бір мекеме болған Қазақ Халық ағарту институтының Қызылорда қаласында болғанын айғақтайтын құжаттар архив қорында сақтаулы.
Облыстық мемлекеттік архив қорынан
