Қолөнер – ұлттың қазынасы. Онда халықтың үні, тілі, дәстүрі, намысы һәм тарихы сайрап жатыр.
Кезінде халық күнкөріс қажеттілігіне қарай әр алуан бұйым жасады. Ол үшін қаншалықты еңбек етсе, соның арқасында ой-сана жетілді. Тастан, саз балшықтан құралдар, ыдыстар жасады. Кендір, зығыр секілді өсімдіктерден киім, себет, төсеніштер тоқыды. Әртүрлі ағаштардан баспана жасауды, үй ішіне қажетті кебеже, сандық, асадал сияқты жиһаздарын ойлап тапты. Сондай-ақ жүннен киім-кешек, кілем, алаша, сырмақ тоқыды. Келе-келе өзі жасаған бойтұмарын әсемдеу үшін бояу және ою түрлерін ойлап тапты. Демек қолөнер – әрбір ұлттың тарихымен сабақтаса дамып келе жатқан халықтық көркем туынды, өнердің өзектісі.
Жалпы қолөнер – шынайы шебердің еңбегі. Темірден түйін түйген қолөнершілер арасында бүгіндері аралдық Құдайберген Құлмамбетов секілді саусағынан өнер тамған шеберлер халықаралық, республикалық көрмелерге қатысып, ұлттық өнерді дәріптеп жүр. Құдайберген ағаның бұған дейін жасаған бір ғана «Жылан бауыр» білезігі алыс-жақыннан келген шетелдіктердің өзін таңдай қақтырған еді.
Өнерде әркімнің өз қолтаңбасы бар. Сырдария ауданында тұратын кәнігі ағаш шебері Жәнібек Маханбет таланты талайға жеткен нағыз қолөнерші. Сыр талын сиқырлы әлемге айналдырып жіберетін оның жасаған бұйымдарынан ұлттық нақыш, ұлттық бояу, қазақы дәстүрдің ұмыт болып бара жатқан ерекше көріністері ғажайып үйлесіммен үн қатады. Ағаштан жасалған алуан көріністе Сыр елінің тарихы, бай мұрасы, дәстүрі мен мәдениеті көзге көрік беріп, сезім қиялын көкке көтеріп әкетеді.
Бүгінде қолөнер шеберлерінің қатары жаңа есіммен толықты. Соның бірі – қармақшылық жас шебер Самат Өскелеңов. Көздің жауын алатын кәдесыйларды ағаш пен мүйізден жасайды. Қолдың ебі, жүйкенің шыдамдылығы мен шығармашылық қабілетті қажет ететін іске өте сақ әрі ықтиярлықпен қарайды. Әрине, сапалы шығу үшін. Сондықтан болар қолөнершіге тапсырыс берушілер саны артқан. Кәдесыйларының көпшілігі қобызбен үндес. Себебі, жыр өңіріне келген жұртшылықтың осы композицияға сұранысы жоғары.
– Біздің жасаған дүниелер ата-бабаларымыздың жұмыстарынан әлдеқайда төмендеу. Ол кезде қарапайым құралдар арқылы халықтың сұранысын өтеген. Біз тек солардың үлгілерін түрлендіріп, заманға сай жаңғыртудамыз. Ұлттық қолөнер – бабадан қалған мәдени мұраның ең асыл құнды қазынасы. «Өнер көзі халықта» деген, алдымен өнерді халықтан үйреніп, көне мұраны жаңғыртып, ізденіп, іске асыру перзенттік парызымыз, – дейді ол.
Мұнан бөлек, Самат бесік, домбыра және үй жиһаздарына тапсырыстар қабылдайды. Тіпті жиһаздарды жиналмалы үлгіде де жасауға машықтанған.
Ой-сананың ұшқырлығын шебер кестелейтін мұндай қолөнершілер Сыр елінде аз емес. Киіз басу, кілем тоқу, ши, өрмек жасау, тері илеу мен темір, ағаш ұсталығы қанға біткен қасиеттей ұрпақтан-ұрпаққа жалғасып келеді.
Басы ашық бір нәрсе бар. Қазіргідей дамыған техногенді заманда әлдебір әшекей не темірден жасалған бұйым болмасын адамды тамсандыру таңсық емес. Өйткені, құралдың қуаты күшті, мүмкіндігі зор. Ал көненің көзіндей, табиғи шеберлікпен жасалған бұйым бұқараны елең еткізбей қоймайды. Ол – нағыз өнердің өзі.
Халықта «Киіз кімдікі болса, білек соныкі» деген қанатты сөз бар. Сырдың бойында қалыптасқан жолмен түрлі мерекелерде қолөнер шеберлерінің еңбегін бағалайтын көрмелердің тұрақты өткізіліп тұруы, бұл өнердегі жетістіктің айғағы, дәстүр жалғастығының белгісі. Өйткені, бағалы қазыналардың ел байлығы екенін таныту үлкен міндеттің бірі.
Нұрбек ДӘУРЕНБЕКОВ,
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
