Туберкулез ауа арқылы таралатын ауру болғандықтан, кез келген адамның жұқтыруы мүмкін. Сондықтан оған қарсы күрес қызметінің басты мақсаты – аурудың алдын алу. Облыста ауруға қарсы бағдарламаның бақылаулы жүргізілуінің нәтижесінде аурушаңдық көрсеткіші соңғы 10 жылда 2 есеге азайған. Дегенмен, әлемде болған пандемияға байланысты туберкулездің алдын алу, ерте анықтау жұмыстары кейінгі екі жылда бәсеңдегені байқалады.
Елімізде биылғы 4 айда тіркелгендер саны 3,9 процентке өсіп, аурушаңдық 100 мың тұрғынға шаққанда 13,3-ті құрады, ал облыста 7,6 процентке өскен. Атап айтқанда, былтырғы 4 айда 128 адам алғаш рет туберкулезбен ауырып, аурушаңдық 100 мың тұрғынға шаққанда 15,7-ні құраса, осы жылдың 4 айында 12 жағдайға көбейді немесе 140 науқас тіркеліп, аурушаңдық 16,9-ды құрады. Осы жаңадан тіркелген науқастар ішінде 54 проценті – туберкулез бактериясын бөлетін, яғни, жұқтыру қауіпін төндіретін түрі. Сондай-ақ, туберкулезбен қайталап ауырғандар саны 29 адамға көбейіп отыр. Мәселен, былтыр есепті кезеңде туберкулезбен қайталап ауырған 95 адам тіркелсе, биыл 124 ауру анықталды, – дейді облыстық фтизиопульмонология орталығының директоры Әбдіғабит Әбләзім.
Жоғарыда айтылғандай, туберкулез таяқшасы ауа арқылы таралып, тыныс алу ағзаларын зақымдайды. Ал мамандардың пікіріне қарағанда, коронавирус инфекциясынан кейінгі өзгерістер де өкпемен байланысты болғандықтан әрі жалпы иммундық жүйенің әлсіреуіне әсер ететіндіктен туберкулез жұқтыруға бейім болады. Осы орайда Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымының (ВОЗ) сарапшылары алдағы 2-3 жыл көлемінде туберкулез аурушаңдығы 10-15 процентке өсетіні туралы болжам айтуда.
Ал, балалар арасында 100 мың балаға шаққанда аурушаңдық көрсеткіш 38,2%-ке төмендеген.
– Балалар арасында туберкулез анықталмаған, оған себеп манту сынамасына оң нәтиже көрсеткен балалардың барлығы диаскинтест сынамасымен қамтылуы тиіс болса, 4 айлық есеп бойынша олардың 42,6%-і ғана қамтылып отыр. Сондай-ақ былтыр балалар арасында кеш анықталу жағдайларының және асқыну дерегінің тіркелуіне байланысты диаскинтест сынамасы профилактикалық тексеру әдісі ретінде енгізілген болатын, бірақ ата-аналар тарапынан түсінбеушілік туындап, оған қарсылық білдіруде, – дейді орталық директоры.
Оның айтуынша, диаскинтест әдісі 2014 жылдан бері республика деңгейінде кеңінен қолданылуда. Бұл сынама туберкулездің таралуын тежеу, инфекция жұқтырғандарды ерте анықтап, оны уақытылы емдеуде өте маңызды.
Облыс бойынша 4 айда туберкулезден қайтыс болу көрсеткіші де төмендеген. Өлім-жітім әр 100 мың тұрғынға шаққанда 2021 жылы 0,7 болса, биыл 0,6 болып, төмендеу қарқыны 14,2% -ті құраған.
– Еліміздің туберкулездің алдын алу, оны анықтау, емдеу тегін және мемлекет есебінен жүзеге асырылатынын атап өтуіміз қажет. Ауруды, оның көптеген дәрілерге тұрақты түрін (КДТ ТБ) ерте анықтау үшін Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымы ұсынған халықаралық стандарттарға сәйкес бактериологиялық және молекулярлық-генетикалық диагностикалаудың жеделдетілген әдістері енгізілді. Олар BACTEC-960, LPA, XpertMTB/RIF. Қазіргі кезде облыста туберкулезді, оның тұрақты түрлерін тез анықтауға арналған құрал- жабдықтар қала бойынша облыстық фтизиопульмонология орталығында бар. Аудандық деңгейде де зертханалармен қамтамасыз етілген (барлығы 7 аппарат XpertMTB/RIF). Бұл туберкулездің нақты түрін анықтауға және қоздырғыш сезімталдығына сәйкес қажетті ем тағайындауға мүмкіндік береді, – дейді Ә.Әбләзім.
Аурудың алдын алуда профилактикалық жұмыстардың маңызы зор. Ол жұмыстар бастапқы медико-санитариялық көмек ұйымдарымен бірігіп атқарылады және арнайы тізім негізінде жасақталып, флюорографиялық тексеру мен туберкулинодиагностика жоспары бойынша жүргізіледі. Дифференциалдық топқа іріктелген ересектер мен жасөспірімдер арасында туберкулезді флюорографиялық әдіспен анықтайды. Облыс бойынша емдеу мекемелерінде профилактикалық байқаулар өткізуге барлығы 39 флюороқондырғы бар. Оның 31-і – стационарлы, 8-і – жылжымалы сандық флюороқондырғы. Барлық қондырғылардың 80%-і соңғы үлгідегі сандық жүйемен жабдықталған.
– Жоспарланған халықтың флюорографиялық байқаумен қамтылуы 4 айда облыс бойынша 99,7 процентке орындалып, туберкулезді анықтау көрсеткіші 1000 адамнан 2021 жыл 4 аймен салыстырғанда 1,5-тен 1,6-ға жоғарылағаны байқалды, яғни, былтыр есепті мерзімде 204 адамнан ауру анықталса, биыл 214 науқас тіркелді. Облыста 2018 жылдан бастап Дүниежүзілік Денсаулық сақтау ұйымы ұсынған туберкулездің көптеген дәрілерге тұрақты түрін емдеу үшін жаңа препараттармен қамтамасыз етілді, емдеудің түрлендірілген қысқа мерзімді жеке режимдері енгізілуде. Былтыр ондай науқастарды емдеу тиімділігі 78-89%-ті құрады (ДДСҰ стандарты 75-85%). Диагностиканың жылдам заманауи әдістері мен тиімділігі жоғары дәрілердің арқасында туберкулез толығымен емделеді, – деді орталық директоры.
Есепті мерзімде амбулаториялық жағдайда ем бастаған туберкулез микробактериясын таратпайтын және айналасындағыларға қауіп төндірмейтін науқастардың үлес салмағы 82,5% -ті құрады.
Орталық директорының айтуынша, науқастардың амбулаториялық кезеңде емделуге деген бейімділігін арттыру үшін облыста 2014 жылдан бастап жергілікті бюджеттен әлеуметтік көмекке үздіксіз қаржы бөлініп келеді. Биыл 257 млн теңге қаралған, жыл басынан 763 науқас амбулаторлы ем кезеңінде ай сайын 10 АЕК көлемінде (31 800 теңге) қаржылай көмек алған, оның ішінде Байқоңыр қаласынан 24 науқасқа берілген.
– Туберкулезді ерте анықтаудың және табысты емдеудің маңызды аспектісі халықтың ол туралы жалпы хабардар болуы және жалған пікірлердің таралмауына тікелей байланысты. Туберкулез проблемасы кез келгеніміздің басымызға түсуі мүмкін. Сондықтан күрестің сәтті болуы әр адамның жеке ұстанымына тікелей байланысты екеніне назар аударамыз. Ең бастысы, аурудың алғашқы белгілерінде дереу дәрігерлік көмекке жүгіну керек. Дер кезінде анықталып, үздіксіз емделсе, толық жазылады. Туберкулезден айыққан адамдар оқып, жұмыс істеуге, дені сау бала дүниеге әкелуге және басқаларға қауіп төндірмей толық өмір сүруге қабілетті, – дейді Әбдіғабит Әбләзім.
Ертеден халқымыз «құрт ауруы» атап кеткен туберкулез мамандардың айтуынша, жас та, жағдай да, қызмет те талғамайды. Олай болса зиянды әдеттерден аулақ болып, уақытылы профилактикалық тексеруден өтудің маңызы зор.
Айнұр Батталова,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
