Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың осы жылғы Ұлттық құрылтайда сөйлеген сөзіндегі жаңа бастамалардың ел дамуындағы өзектілігі өте жоғары. Қоғамдық диалогты бекітуге бағытталған ұсыныстарда «Адал азамат» идеясы туралы айтылады. Мемлекет басшысы ұсынған жаңа қоғамдық әдеп бірлік пен тұрақтылық, әділдік пен ынтымақтастық, заң мен тәртіп, сенім мен жауапкершілік сынды құндылықтармен ұштасқан. Барлық құндылықтардың отансүйгіштік, адамгершілік, білім салтанаты, кәсіпқойлық, үнемшілдік, еңбекқорлықпен байланыстылығы негізделді. Бұл көзқарас керемет болашақ құру және тұрақты даму үшін осы құндылықтарды қолдайтын біртұтас және жауапты қоғамды қалыптастыруды көздейді.
Жаңа инновациялық құндылықтарға негізделген қоғамдық әдепті дамыту жеке адамдардың, қауымдастықтардың және саяси институттардың ұжымдық күш-жігерін талап етеді. Осы қағидаларды белгілейтін саясатты жүзеге асыратын білім беру мен қоғамдық талқылау арқылы этикалық мінез-құлықты ынталандыруды қамтуы мүмкін. Дегенмен, жаңа қоғамдық әдепті қалыптастыру қоғамның өзгермелі қажеттіліктері мен динамикасына бейімделуді талап ететін күрделі және үздіксіз процесс екенін мойындау қажет. Сонымен қатар, ашық диалог түрлі көзқарастардың тыңдалуын және ескерілуін қамтамасыз ету үшін процестің ажырамас бөлігі болуы керек.
Мемлекет басшысы жаңа құндылықтарды орнықтыратын 8 бағытқа тоқталды. Мемлекеттік нышандарды жетілдіру қоғамның құндылықтары мен ұмтылыстарын көрсетудегі маңызды қадам болып табылады. Мемлекеттік нышандардың тарихи және мәдени мәні бар және оларды жетілдіру халықтың өзгермелі заманға бейімделуін қамтамасыз ете отырып бірлік пен бірегейлік сезімін қалыптастырады. Мемлекеттік нышандар дәстүр мен қазіргі заман арасындағы тепе-теңдікті ұштастырады. Сонымен қатар, азаматтарға өз елінің тарихын, құндылықтарын және болмысын түсінуге көмектесуде тәрбиелік рөл атқарады. Сайып келгенде, мемлекеттік нышандарды жетілдіру үдерісі ойластырылған және ұлттық тарих пен мәдени алуандылықты құрметтеуге тиіс.
Ұлттың тарихи сана-сезімін жаңғыртудың көптеген артықшылықтары бар. Бұл жаңғырту елдің өз азаматтары арасында сабақтастық, мақтаныш және ортақ мұра сезімін қамтамасыз етеді. Қуатты тарихи сана-сезім заманауи азаматтарды ата-бабаларымен, ұлтының тамырымен байланыстырады. Бұл сабақтастық сезімі ұлттық тиесілілік сезімін дамытады және қоғамның уақыт өте келе қалай дамығанын түсінуге көмектеседі. Тарихи сана-сезім ұлттың ұжымдық жадысын сақтайды. Ұжымдық жады маңызды оқиғалар мен тәжірибелердің есте сақталуын және олардан сабақ алуын қамтамасыз етеді және табыстардың қайталануын ынталандырады. Тарихи нарративтер көбінесе қоғамның құндылықтары мен қағидаларын көрсетеді. Өткенді зерделеу арқылы азаматтар өз ұлтын қалыптастырған этикалық және моральдық негіздер туралы түсінік ала алады. Ұлттың тарихи сана-сезімі ортақ тарих пен мұра арқылы басқа халықтармен өзара түсіністік пен ынтымақтастыққа жәрдемдесетін мәдени дипломатияның негізі болып табылады.
Мәдени мұраны жан-жақты дәріптеуге қатысу – ұлттың өзіндік ерекшелігін байытатын, оның сан алуан дәстүрлерін түсіну, мәдени және экономикалық дамуына ықпал ететін құнды әрекет. Бұл мақсатқа жетудің бірнеше негізгі жолдары бар: мәдени хабардарлық және білім; қоғамдық іс-шаралар мен фестивальдер ұйымдастыру; мұражайлар мен мәдени мұра нысандарын дамыту; сандық платформаларды тиімді пайдалану; мәдени алмасу бағдарламаларын қалыптастыру; мәдени туризмге мән беру; мәдени дипломатияны іргелендіру және ғылыми зерттеулер жүргізу.
Өскелең ұрпақ тәрбиесі – ұлт болашағының шешілуіне байланысты өмірлік маңызды міндет екені сөзсіз. Өскелең ұрпақ тәрбиесінің маңызды болуының бірнеше себептері бар. Біріншіден, тәрбие алдыңғы ұрпақ жинақтаған білім, құндылықтар мен даналықтың келесі ұрпаққа берілуін қамтамасыз етеді. Бұл мәдени бірегейлік пен сабақтастықты сақтауға көмектеседі. Екіншіден, тәрбие сыни тұрғыдан ойлау мен мәселелерді шешу дағдыларын дамытады, өскелең ұрпаққа ахуалдарды талдауға, негізделген шешім қабылдауға және қоғамның алға жылжуына үлес қосуға мүмкіндік береді. Тәрбие арқылы өскелең ұрпақ қазіргі өзара байланысты әлемге қажет жаһандық мәселелер, мәдени алуандылық және халықаралық қатынастар туралы түсінік алады. Үшіншіден, тәрбиелі ұрпақ инновациялар мен прогреске көбірек ұмтылады. Өйткені олардың жаңа технологиялар, идеялар және шешімдерді әзірлеу үшін білімі мен құралдары бар. Төртіншіден, тәрбие әлеуметтік сана мен қоғамның игілігі үшін жауапкершілік сезімін дамытады, белсенді азаматтық пен саяси қатысуды ынталандырады. Өскелең ұрпақты тәрбиелеуге басымдық берген қоғам әлемді жақсарту жолында белсенді және жауапты қатысушылар болуға мүмкіндік бере алады.
Ақпарат саясатының тиімділігін арттыру және креативті индустрияны дамыту ұлттың мәдени, әлеуметтік және экономикалық дамуының маңызды стратегиялары болып табылады. Ақпарат саясатының тиімділігі ашықтық пен қолжетімділік, медиасауаттылық, қоғаммен байланыс, дағдарыстық коммуникация, фактілерді тексеру, сөз бостандығы және цифрлық инфрақұрылыммен байланысты. Ал креативті индустрияны дамытуға саяси қолдау, білім мен оқыту, мәдени мұраны сақтау, жаңа медиа мен ынтымақтастық, зияткерлік меншікті қорғау секілді т.б. әрекеттер ықпал жасайды деп ойлаймыз. Ақпарат саясатының тиімділігін арттыру және креативті индустрияны дамыту мемлекеттік, жеке сектордың мүдделі тараптары, білім беру мекемелері мен шығармашылық мамандар арасындағы ынтымақтастықты қамтитын стратегиялық және тұтас көзқарасты талап етеді. Бұл күш-жігер жанданған мәдени ландшафт, экономикалық өсім және тұтастай алғанда қоғамның рухани дамуына әкеледі.
Саналы шешімдер қабылдау, тиімді басқару және саясатты табысты жүзеге асыру үшін мемлекеттік саясатқа жоғары сапалы сараптамалық және аналитикалық қолдау көрсету қажет. Жақсы ақпараттандырылған саясаткерлер күрделі мәселелерді шешу және оң нәтижелерге қол жеткізуде қиындықтарға тап болуы ықтимал. Сараптамалық талдау саясаткерлерге өз шешімдерін негіздейтін сенімді ақпарат береді. Аналитикалық деректер ресурстарды тиімсіз пайдалану қаупін азайту арқылы саяси бағдарларды әзірлеу мен іске асыруды оңтайландыруға көмектеседі. Сапалы сараптамалық талдау саяси шешімдердің болашаққа бағытталғанын және ықтимал салдардың ескерілуін қамтиды. Сараптамалық және аналитикалық қолдау көрсету нақты деректерге негізделген шешімдер қабылдау құндылығын мойындауды талап етеді. Бұл азаматтар мен жалпы қоғамға пайда әкелетін мемлекеттік саясаттың тиімділігі мен тұрақтылығына инвестиция.
Шекаралас аймақтарды дамыту расында да көптеген елдер үшін стратегиялық маңызды мәселе болып табылады. Бұл бағыт мұқият жоспарлау мен іске асыруды қажет ететін ерекше қиындықтар мен мүмкіндіктерді қамтиды. Шекаралас аймақтарды дамытуда мынадай бірнеше мәселелерге мән беру қажет деп ойлаймыз: инфрақұрылым мен сауда-экономикалық аймақтарды дамыту; трансшекаралық сауда мен трансшекаралық ынтымақтастықты оңтайландыру; ауыл шаруашылығын дамыту; туристік әлеует көрсеткіші; қоршаған ортаны қорғау; қауымдастық мүмкіндіктерін кеңейту; мәдени алмасу; денсаулық және білімге мән беру; қауіпсіздік мәселелері; инвестициялық ынталандырулар; инфрақұрылымдық байланыс және инновацияларға негізделген зерттеулер жүргізу.
Мемлекеттік аппарат пен шенеуніктердің жұмысына сын-пікірлер жиі кездеседі және ол түрлі себептерден туындайды. Бұл көбінесе ашықтық, тиімділік, есеп беру және мемлекеттік қызмет көрсету мәселелерімен байланысты. Билік іс-әрекеттері мен шешімдер қабылдауындағы ашықтықтың болмауы сыбайлас жемқорлыққа күдік тудыруы мүмкін. Еліміздегі ашық деректер бастамалары, сыбайлас жемқорлыққа қарсы бағдарламалар және халықты қорғауға бағытталған заңдар ашықтықты арттыру шараларының бірі. Қоғам мүшелері арасында шенеуніктер өз әрекеттеріне жауап бермейді деп есептелсе, бұл халықтың сеніміне нұқсан келтіреді. Сондықтан лауазымды тұлғаларды қабылдаған шешімдері мен әрекеттері үшін жауапкершілікке тарту тетіктерін күшейту қажет. Күрделі бюрократиялық процестер мен қағазбастылық азаматтарды тітіркендіреді және дұрыс басқаруға кедергі келтіреді. Тиімділікті арттыру үшін әкімшілік процедуралар, ережелерді жеңілдетіп, цифрлық қызметтерге инвестицияны арттыру маңызды.
Біздің ойымызша, мемлекет басшысы негіздеген 8 бағыт жаңа инновациялық құндылықтарға негізделген «Адал азамат» идеясының тірегі болып табылады. Бұл бағыттарды жүзеге асыру халық пен билік арасындағы ынтымақтастықпен тығыз байланысты.
Ботагөз ПАРИДИНОВА,
философия магистрі,
Қорқыт Ата атындағы
Қызылорда университеті
философия және әлеуметтік-гуманитарлық
пәндер кафедрасының аға оқытушысы
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
