Бүгінде ұлттық қолөнерге құмартқан жастар көп. Көпшілік орында сәнді бұйымдар мен кәжекей кигендерді байқап қаламыз. Шолпы мен шекелікті қыздар күнделікті тағуда. Заманауи үлгідегі тақия да бастан түспейтін күнге жеттік. Бұл – құптарлық іс, қуанарлық жағдай. Әрине, ұлттық құндылығымыз қайта жаңғырып жатса құба-құп емес пе? Осы орайда әшекей бұйымдардың сан түрін жасап жүрген қала тұрғыны Алтын Исламовамен әңгімелескен едік.
Алтын 18 жаста, Назарбаев зияткерлік мектебінің 12-сынып оқушысы. Қолөнерге деген қызығушылығы бала күнінде басталған. Бұл өнер оған анасынан дарыған.
– Кішкентай кезімде анам үнемі тоқыма тоқып, түрлі бұйымдар жасап отыратын. Осыны көріп өстім. Бізге сәнді киімдер де тігіп беретін. Он саусағынан өнер тамған шебер. Жұмыстары керемет шығатын. Осылайша қызығушылық пайда болып, анамнан үйрене бастадым.
Бір қызық оқиғаға тоқталайын. Біз ырымшыл халықпыз ғой. Көз, сөз тиеді деген түсінік бар. Анам бірде маған әдемі шолпы істеді де, екі бұрымыма тағып қойды. Оны шешпей, мектепке бардым. Сондағы басшылықтың, мұғалімдер мен сыныптастарымның көзқарасы ерекше болды. Бәрі де қызыға қарап, қазақ қызының заманауи болмысын жаңғыртқаның керемет десті. Содан ой келді. Неге осыны дағдыға айналдырмасқа. Қазақ – мәдениетке бай ел. Идея аламын десең, ұлттық ою-өрнекке қара, бұйымдарға заманауи өң беріп, үйлестіре түс деп іс бастадым, – дейді ол.
Алтын Алматыда өткен көрме, жәрмеңкеге қатысып жүр. Бірде туристік компаниямен бірлесіп жасаған жәрмеңкеде ұлттық әшекейлеріне қызығушылық танытқан шетелдік саяхатшылар сыңғырлақ шолпыларды қызық көріп, сатып алады. Тағу мағынасын білгенде тіптен таңданыстарын жасыра алмаған.
– Көбіне этностильде өткізілетін жиындар, мектепшілік іс-шаралар мен қыз ұзату сияқты тойға тағуға аксессуарлар іздеп хабарласады. Арнайы тапсырыспен басқа қалалардан, ауыл, елді мекендерден де алдыртып жатады. Сондай-ақ қазақша жинақтарымды Америка Құрама Штаттарына да жөнелткенім бар, – дейді ол.
Алтын үйінің бір бөлмесін жұмыс орнына айналдырған. Шабыты келгенде, бос уақытында әшекей бұйымдарының санын арттырып, тың дүние жасаумен айналысады. Алғаш рет шолпы жасауды 2022 жылы бастапты. Содан бері қаншама бұйым жасап, саудалады. Кейде тарту ретінде де ұсынады екен. Шебердің қолынан шыққан этностильдегі сырға, алқа, шашбау, білезік, сақина, шолпы, шекелік сияқты түрлі әшекейлердің жасалуы да ерекше. Көздің жауын алады. Бұйымдары үлкен сұранысқа ие.
– Шолпыны барлық жастағы қыздар таға алатындай етіп жасаймын. Көп жағдайда егде жастағы әйелдер мені кездестіргенде өздерінің 3-4 жастағы немерелеріне шолпы, шашбау жасап беруімді сұрап жатады. Кішкентай қыздарға сүйкімді етіп, шағын көлемді, қызыл-көк моншақтармен әсемдеп жасаймын. Әшекей бұйымдардың көлемі мен жасалу қиындығына байланысты бағаларында айырмашылық болады. Әдетте әшекейлердің оңайын 10 минутта жасаймын, ал жұмысы күрделісіне 1 сағаттан аса уақыт жұмсаймын. Менің этноәшекейлерге арналған әлеуметтік желіде парақшам бар. Онда оқырмандарым белсенді. Әрбір әшекей бұйымды сонда салып отырамын. Кейде тапсырыс желі арқылы да беріледі. Бұйымдарымның бағасы халықтың қалтасы көтеретіндей тиімді деп ойлаймын. Өзімнің дүкенімнің заттарын күнделікті тағып жүрген бойжеткендер мен апа-әжелерімізден тек алғыс алып келемін, – дейді ол.
Оның ойынша, қазақы нақыштағы әшекейге сұранысты арттыру үшін күнделікті өмірде, қоғамдық ортада, мектеп қабырғасында, жиындар мен кештерде шолпы, шекелік тағуды сәнге айналдыру керек. Бұл – қазақ қызын өзгелерден даралап тұратын туынды.
Сонымен қатар ол Назарбаев зияткерлік мектебінде әкімшіліктің қолдауымен өзінің қолөнер клубын ашқан. Аптасына бірнеше рет шеберлік сағаттарын жүргізіп, оқушыларды ұлттық өнерге баулып келеді. Өзі оқушы болса да талабы таудай. Ұлттық мәдениетімізді насихаттауда өзіндік қолтаңбасын қалыптастырғанды қалайды. Келешекте Алтын мамандық пен қолөнерді қатар алып жүретінін айтты. Қайталанбас ерекшелігімен дараланып тұратын бұйымдар жиынтығын жасап, кәсіпке айналдыруды көздейді.
Расында қолөнер – қазақ халқының рухани және мәдени мұрасының негізі. Шебердің қолынан шыққан бұйымдар, киімдер мен басқа да өнімдер тек үй шаруашылығында қолданылмайды. Халықтың тарихы мен өмір салтын танытады. Сонымен бірге ұрпақтан ұрпаққа берілетін дәстүр. Сол арқылы балаларға ұлттық мәдениетті, тұрмыс-салтты, өнерді үйретіп, құндылықтарды сақтайды. Қолөнер десе тек әже, аналарымыз ғана айналысады деген түсінік бар. Алайда соңғы кезде жас шеберлердің көбейгені көңіл қуантады Солардың бірі – келешегінен мол үміт күттіретін алтындай Алтын қыз.
Сара АДАЙБАЕВА,
«Сыр бойы»
