«Айшылық алыс
жерлерден
Көзіңді ашып-жұмғанша,
Жылдам хабар алғызды» – заманның болашағын болжаған ақынның осы өлең жолдарын білмейтін жан жоқ шығар, сірә?! Иә, алысты жақын етіп, қашықтан хабар алғызатын не құдірет, қандай технология екенін де бірден түсіне қоясың. Бүгінде байланыс – қоғамның ажырамас бөлігіне айналды. Осы орайда, автоматты телефон стансасын Қызылорда облысында бірінші кезекте салу туралы мәселе көтерген азамат – осы Сыр өңірінің тумасы Әбдіхан Көбеев. Оның ізденісі мен ілімінің арқасында кезінде алыстағы жақынынан апталап, айлап хабар ала алмаған халық, еш кедергісіз байланыс желісі арқылы туғанының дауысын естіп, жолдасының жай-күйін біле алды.
Әбдіхан Көбеев 1934 жылдың мамыр айында асау толқыны жағаға ұрған теңіз жағалауындағы Арал қаласында дүниеге келген. Әкесі Жұмахмет мұғалім еді. Әбдіханның жастайынан зерек, алғыр болып өсуіне әкесінің әңгімелері әсер еткен. Ол ілім, білімге құштар болды. Күндіз құрқылтайдың ұясындай қуыс үйдегі кеудесінен ғана келетін терезенің алдында отырып, түнде май шамның кәрәсіні түгесілгенше кітаптан бас алмайды екен. Балалық шақта алған жақсы тәлім-тәрбие өмірлік азық болары хақ. Әбдіхан мектепте жүргенде арғымаққа мініп қамшы басты, ұсталықпен айналысып, нәпақасын тапты. Мектеп бітіргеннен кейін Ташкент қаласына жол тартады. Сөйтіп бұрынғы Кеңес Одағы елдерінен келген қаншама үміткерлердің арасынан басып озып, Қазақстан, Орта Азия республикаларының байланыс саласына маман даярлау үшін арнайы ашылған электротехникалық байланыс институтына оқуға түсіп, үздік бітіреді. Иә, ол кезде екінің бірі маңыздылығын ұғына қоймайтын мамандықты игеріп, қалайда туған өлкемнің өркендеуіне қызмет етсем деген оймен кіндік қаны тамған Сыр өңіріне оралады. Шыны керек ол кездері байланыс саласының жай-күйі сын көтермейтін. Әбдіхан Көбеев еңбек жолын 1960 жылы байланыс инженері қызметінен бастайды. Ол уақытта шаһардағы небәрі 300 нөмірлік бір телефон станциясына 750 абонент қана қосылған екен. Әбдіхан қызметке кіріскен жылы-ақ Байланыс министрлігінің қолдауымен облыс орталығына жаңадан 20 коммутатор қондырылып, 1200 нөмірлік телефон станциясы іске қосылды. Станцияны монтаждау жұмыстары қолға алынды. Станция қала тұрғындарына пайдалануға берілген күні оны Арал аудандық байланыс конторының бастығы қызметіне тағайындайды. Бұл аймақтағы өндіріс орындары бар іргелі аудан болса да, телефон, телеграф, радио, радиостанциялардың әбден тозығы жетіп тұрған. Әбдіхан басшылыққа келгеннен кейін аудандық байланыс саласының жаңарып, ұлғайтылу кезеңі бастау алды. Алдымен жаңа жобамен салынған ғимарат пайдалануға берілді. Бұған дейін елді мекендерге газет-журнал, сәлемдеме «АН-2» ұшағымен, 4-5 машинамен таратылып келсе, енді әскери катер алынды. Теңіз жағалауындағы ауылдарға кесте бойынша байланыс қатынасы орнап, сол мекен тұрғындарына аудан орталығына келіп-кету мүмкіншілігі жасалды. 1920 каналдық кабель құрылысы аяқталып, пайдалануға берілді. Құрылыс аяқталысымен ғимаратқа 3000 нөмірлік АТС, радио, телеграф техникалары орнатылып, аудан халқының сұранысы өз шешімін тапты. Сондай-ақ 1965 жылы облыста тұңғыш рет 500 нөмірлік АТС Арал қаласында іске қосылады. Ал 1968-1970 жылдары Қызылорда қаласынан кейінгі екінші телеорталық Арал қаласына қондырылып, аудан халқы теледидар көретін жағдайға жетті.
Әбдіхан Көбеев 1961-1970 жылдары Арал ауданының байланыс саласын басқарғанда ауыз толтырып айтарлықтай ауқымды жұмыстар атқарды. Халықтың ризашылығына бөленіп, 1970 жылы облыстық партия комитетінің шешімімен Қызылорда қаласының біріккен байланыс конторының басшысы қызметіне тағайындалды. Ол басшылық қызметке келгенде облыс орталығында бар-жоғы 4000 нөмірлік жалғыз АТС жұмыс істеп тұрса, 1970-1978 жылдары АТС-2, 3, 4, 5, 6 телефон станциялары орнатылып, тұтынушылар саны 28 мыңға жеткізілді. 1979 жылы оның толымды тәжірибесі мен ұйымдастырушылық қабілетін ескерген басшылық облыстық өндірістік-техникалық байланыс басқармасының басшылығына бекітті. Бұл жауапты қызметті 16 жылдан астам уақыт атқарып, ел-халықтың алғысына кенелді. Республиканың 19 облысының ең соңында жүрген аймақтың байланыс жүйелерін қалыпқа түсіруге зор еңбек сіңірді. Қала, аудан орталықтарында жаңа типтік ғимараттар салынып, оған жаңартылған техника, құрал-жабдықтар орнатылды. Арал, Жаңақорған, Шиелі, Сырдария аудандарында жаңадан ғимараттар салынса, Тереңөзек, Қазалы аудандарындағы ескі ғимараттар күрделі жөндеуден өткізіліп, кеңейтілді. Елді мекендерге 50-300 нөмірлік шағын АТС қондырылып, 107 ауылдың тұрғындары аудан, облыс орталығы және еліміздің басқа қалалары тұрғындарымен тікелей сөйлесу мүмкіндігіне ие болды. 1984-1985 жылдары шалғай елді мекендерге спутник арқылы көрсететін теледидар қондырғылары орнатылды. Осының арқасында жаңадан ашылған облыстық телерадиокомитет бағдарламалары барлық ауданға таратыла бастады.
Әбдіхан Көбеев құр дақпырт даңғазалықты жаны сүймейтін. «Басты медалім – халықтың ризашылығы, алыстағы ағайынынан хабар ала алған адамдардың алғысы» дейтін көзі тірісінде. Оның еңбекпен өрілген өмірі көпке өнеге. Білгенімен бөлісіп, байланыс саласының білгірлерін тәрбиеледі, талай жастың тәлімгері болды. Қазіргі уақытта «Мен Әбдіхан Көбеевтің шәкіртімін» деп мақтанышпен айтып жүрген білікті мамандар облыстың байланыс саласында қызмет етеді.
Көзі тірісінде жазған автобиографиялық кітапта былай деген: «Мен бақыттымын! Көшеге еркін шыға аламын, адамдармен күліп амандасамын. Өзім танымайтын көп адамдар сәлем беріп жатады, көп азаматтар сыртымнан: «Анау Көбеев, ол Әбдіхан» деп көрсетіп, «қай үйге қонаққа бара жатыр екен?» дейді. Рақмет» Ризығын еңбекпен тауып еліне деген құрметін, жеріне деген сүйіспеншілігін адал қызметімен дәлелдеген жанкешті жанның өмірден өткеніне де бір жыл болды. Әрине, рухына Құран бағышталып, отбасы, жора-жолдастары еске алар. Ал сіз, қадірлі оқырман, байланыс саласының дамуына үлес қосып, жақынды алыс еткен азаматтың құрметіне уақыт тауып, көптен бері сөйлеспеген адамыңызға, әкеңізге, анаңызға, бауырыңызға, досыңызға, тіпті, көршіңізге хабарласып, хал-жағдайын біліңіз…
Алина ПАРАДЖАН
