Архив қорындағы құжаттарды парақтай отырып Қызылорда астана болған жылдары Сыр бойына сонау Еуропадан келген австриялық эмигранттардың «Ульфельд» ауылшаруашылық коммунасының жұмыс істегенін айтуға болады.
1925 жылдың аяғына қарай КСРО аумағында эмиграциялық коммуналар ұйымдастырылған. Солардың алғашқысы – австриялық «Ульфельд» коммунасы. 1925 жылы 16 желтоқсанда КСРО Еңбек және қорғаныс кеңесі жанындағы тұрақты эмиграция комиссиясы бекіткен Қызылорда жергілікті шаруашылық бөлімі мен австриялық «Ульфельд» коммунасы қала маңынан жалға жер беру туралы келісім-шартқа қол қойған. Содан кейін шетелдіктерге келісім-шартпен Қызылорда қаласының шекарасындағы «Сабалақтан» 2500 сотық жер бөлу көрсетілген. Жерді жалға алғандар бау-бақша, дәнді дақыл мен селекциялық тұқымдар өсіру, жеміс ағаштарын отырғызу құқына ие болған. Сондай-ақ сол жерден өздерінің тұрмыс-тіршілігіне қажетті электростанция, диірмен, май айырғыш және тағы басқа да кәсіпорындар салуға мүмкіндік алып, оны іске асырған.
1926 жылғы 1 сәуірде 226 адамымен австриялық коммуна Қызылордаға ауысқан. Осы жылдың 31 наурызындағы Қызылорда коммуналдық шаруашылық бөліміндегі мәжілісте тұқым алу мен мелиорация жұмыстарына орай «Ульфельд» коммунасына несие беру туралы қаулы қабылданған. Ал 15 маусымда коммуналар 6 шақырымдық канал қазып, оған су тартатын мотор орнатқан, 210 десятин жерге көкөніс, 68 десятин жерге тары мен жоңышқа егіп, 6 барак тәріздес тұрғын үй, азық-түлік сақтайтын қойма, асхана, нан пісіретін, кір жуатын, киім-кешек тігетін және аяқ киім жөндейтін шеберханалар салынған. Коммунаға республикалық және қалалық мекемелер мен ұйымдар жан-жақты көмек көрсеткен. Қазақ ауыл шаруашылығы банкі коммунаға 30 мың сом, Қызылорда қалалық коммуналдық шаруашылық бөлімі бірнеше ондаған тонна құрылыс материалдарын және 200 мың кірпішті несиеге берген. Нәтижесінде коммуна көптеген жетістікке қол жеткізген.
1926 жылдың күзінде Австриядан коммунада жұмыс істеуге ниет еткен 148 адам келген. 17 шілдеде Қызылорда уездік-қалалық атқару комитеті мен қалалық кеңестің мәжілісінде хабарлама жасаған Австрия елшілігінің кеңесшісі жергілікті халыққа коммунаға жасаған көмегі үшін алғыс білдірген. Қазақстанда ұйымдастырылған алғашқы Австрия коммунасы жергілікті халықтың қатты қызығушылығын тудырған. Еңбекшілер коммуналармен кездесулер ұйымдастырып, олардың шеберханалар мен ауыл шаруашылығы жұмыстарын жүргізу әдістерімен танысқан.
Қазақ АССР Халық комиссарларының кеңесі мен «Ульфельд» коммунасы мүшелерінің жалпы жиналысының шешімі бойынша 1927 жылғы 27 наурызда таратылған. Сөйтіп біраз жыл Қазақстанда австриялықтармен арада қарым-қатынас жасалып, достықтың іргетасы қаланған еді.
Облыстық мемлекеттік архив қорынан
