Бұл – көптен кездеспеген кісілердің амандықтан кейін бір-біріне қоятын алғашқы сұрағы. Өйткені тіршілік мал-жанның амандығына байланысты. Адамның ауру-сырқаудан сақтану жолында ветеринария саласының алар орны ерекше және мамандар еңбегі ұшан-теңіз десек болады. «Медицина – адамды, ветеринария – бүкіл адамзатты емдейді» деген қағиданы басты назарда ұстағандықтан, осы сала жұмысына үнемі қайта айналып соғып тұратынымыз бар.
Өткен жылдың қыркүйек айында басылымда облыстық ветеринария басқармасының басшысы Ерсұлтан Апетовпен болған көлемді сұхбат жарияланған болатын. Сұхбатта ветеринария саласына қатысты өзекті мәселелерді барынша қамтуға тырыстық. Содан бері жарты жылдан астам ғана уақыт өтті. Алайда, осы кезеңде сала мамандарының жұмысындағы басты қаруы саналатын «Ветеринария туралы» заңына бірқатар өзгерістер мен толықтырулар енгізілді. Бүгін сол өзгерістер мен толықтырулар туралы түсініктер беріп өтуді мақсат тұттық. Сонымен қатар өткен жылы атқарылған жұмыстарға шолу жасап өткенді жөн көрдік.
Басқарма басшысы ветеринария заңдылықтарында болған биылғы өзгерістердің түп-төркіні әріде жатқанын түсіндіруден бастады. 2014 жылы «Ветеринария туралы» заңға өзгерістер енгізіліп, бірқатар бақылау және қадағалау функциялары жергілікті атқарушы органның құзыретіне берілген болатын.
Содан бері талай ауқымды іс-шаралар жүзеге асырылып, еселі еңбек жасалды. Атап айтқанда, 2015 жылы бірінші рет облыста «Қызылорда облысының елді мекендерінде жануарларды асырау қағидалары» мен «Қызылорда облысының елді мекендерінде ит-мысықты асырау және серуендету, қаңғыбас ит-мысықтарды аулау және жою қағидаларын бекіту туралы» ережелері бекітілді.
2011 жылдан бері Халықаралық эпизоотиялық бюроның шешімімен аусыл ауруынан қолайсыз буферлік аймақта болған облысымыз вакцинацияланатын қолайлы аймақ мәртебесін алып, аусыл ауруына бейім аша тұяқты ауыл шаруашылығы жануарлары өнімдерін экспорттау мүмкіндігіне ие болды. Сонымен қатар, бұрын-соңды нақтыланбаған аса қауіпті Сібір жарасы ауруы ошақтарының координаттары анықталып, мемлекеттік жер кадастрының автоматтандырылған ақпараттық жүйесіне енгізілді. Республикалық деңгейде топографиялық картаға түсірілді. Бүгінгі күні 60 ошақ қоршалып, қауіпсіздік белгілері қойылды және мемлекеттік жер актілері алынды.
Сондай-ақ, жергілікті атқарушы орган бірнеше мемлекеттік қызмет көрсетеді. Атап айтқанда, бұл қызметтер «Жануарларды өсіруді, жануарларды, жануарлардан алынатын өнім мен шикізатты дайындауды (союды), сақтауды, өңдеуді және өткізуді жүзеге асыратын өндіріс объектілеріне, сондай-ақ ветеринариялық препараттарды, азықтар мен азықтық қоспаларды өндіру, сақтау және өткізу жөніндегі ұйымдарға есептік нөмірлер беру», «Ветеринария саласындағы қызметпен айналысуға лицензия беру», «Мемлекеттік ветеринариялық-санитариялық бақылау және қадағалау объектілеріне ветеринариялық-санитариялық қорытынды беру», «Ветеринариялық анықтама беру», «Ауыл шаруашылығы жануарларын ветеринариялық паспорт бере отырып бірдейлендіруді жүргізу» секілді заңдылықтар шеңберінде іске асырылды.
2015-2019 жылдар аралығында ветеринариялық бақылау объектілеріне Ауыл шаруашылығы министрлігінің «Бірыңғай автоматтандырылған басқару жүйесі» веб-порталы арқылы 489 есептік нөмір және «Е-лицензия» веб-порталы арқылы 10 лицензия рәсімделді. Жыл басынан «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне агроөнеркәсіптік кешенді реттеу мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заңына сәйкес «Ветеринария туралы» заңына тағы да өзгерістер енгізіліп, бірқатар функциялар қайтадан уәкілетті органның құзыретіне беріліп отыр.
Сондай-ақ, бұрын жергілікті жердегі әкімдіктерге бағынысты болған ветеринариялық станциялар мен пункттер облыстық ветеринария басқармасына қарасты болып, вертикальді жүйе құрылды. Бұл қызметте өз кезегінде ветеринариялық станциялар мен пункттердің қызметін ұйымдастыру мен ветеринариялық іс-шаралардың (вакцинация, диагностика, бірдейлендіру, ветеринариялық құжаттар рәсімделу, т.б) уақытылы атқарылуын және заңдылығын анықтап отыруға қол жеткізеріміз анық.
Станциялар мен пункттерде қызмет атқаратын ветеринариялық дәрігерлер жыл мезгіліне қарамай, қыстың суығы мен жаздың ыстығында атқарылуға тиісті іс-шараларды жүргізе береді. Сонымен қатар, ветеринариялық станциялар мен пункттердің ветеринария саласы бойынша кәсіпкерлік қызметпен де айналысуына заңмен рұқсат берілді. Атап айтқанда, ветеринариялық емдеу-профилактикалық, ветеринариялық мақсаттарға арналған дәрiлiк заттарды, биологиялық препараттарды, ветеринариялық және зоогигиеналық мақсаттағы бұйымдар мен атрибуттарды өткiзу, дезинфекция, дезинсекция, дератизация, дегельминтизация жүргізу, ветеринариялық мақсаттағы препараттарды өндiру мен өткiзу, жануарлардан алынатын өнімдер мен шикізаттарға ветеринариялық-санитариялық сараптама жасау заңнамамен тыйым салынбаған өзге де қызмет түрлері кіреді.
Иә, көріп отырғанымыздай, біраз өзгеріс бар. Ерсұлтан Амантайұлы өз кезегінде қазіргі таңдағы ветеринария саласы бойынша заңдылықтарға енгізіліп отырған өзгерістер мен толықтырулар жақсы нәтижелерін береді деген ойын жеткізді.
Жоғарыда келтірілгендей, ветеринария саласының негізгі мақсаты – ауыл шаруашылығы жануарлары ауруларының алдын алу, оларды емдеу, жануарлардан алынатын тамақ өнімдерін ветеринариялық-санитариялық сараптау арқылы адамзатты адам мен жануарларға ортақ зооантропонозды аурулардан сақтау, сыртқы қоршаған ортаны қорғаудағы ветеринарлық-санитарлық проблемаларды шешу. Бұл бағытта өткен жылы облыста ауқымды жұмыстар атқарылды.
Басқарма басшысы атап өткеніндей, облыс бойынша 8 шаруашылық жүргізу құқығындағы «Ветеринариялық станция» коммуналдық мемлекеттік кәсіпорыны және 139 ауылдық округте пункттер жұмыс жасауда. Облыс аумағында эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау мақсатында аса қауіпті 14 түрлі жұқпалы және 6 түрлі энзоотиялық ауруларға қарсы препараттар ветеринариялық-санитариялық талаптарға сай уақытылы жеткізіліп, алдын ала егу жұмыстары толық жүргізіліп, компьютерлік дерекқор базасына енгізілді.
Бруцеллез (сарып) – зооноздар тобына жататын, адамдарға ауру малдан жұғатын, адам денесінің буын, жүйке, жыныс мүшелерінің зақымдануына әкеліп соғатын, аса қауіпті жұқпалы аурулардың бірі. Сондықтан да оның алдын алу шаралары аса маңызды. Облыс бойынша бруцеллез ауруына қарсы мемлекеттік тапсырыс және шектеу қойылған (ірі – қара 3, уақ мал – 3) ошақтарда жүргізілген диагностикалық тексеру нәтижесінде 96 бас ірі қара, 185 бас уақ мал ауру болып анықталып, ветеринариялық-санитариялық ережелерге сәйкес, санитариялық союға жіберілді. Мал иелеріне бюджет қаражаты есебінен (30%) 2813,9 мың теңге, жеке кәсіпорындар тарапынан (70%) 4721,9 мың теңге өтемақы төленді.
Талаптарға сай, ел аумағындағы төрт түлік мал түгел бірдейлендірілуге тиіс. Ауыл шаруашылығы жануарларын бірдейлендіруге қажетті құлақ жапсырмалары берілген тапсырысқа сәйкес, министрлік тарапынан уақытылы жеткізіліп, бекітілген жоспар толық орындалды. «Бірыңғай автоматтандырылған басқару жүйесі» бойынша белгіленген 4 түрлі үлгідегі 53083 дана ветеринариялық анықтама берілді. Сонымен қатар, 61 ветеринариялық-санитариялық бақылауға жататын объектіге есептік нөмірлер рәсімделіп, мемлекеттік қызмет көрсетілген. Жергілікті атқарушы орган Қызылорда қаласы мен аудандар көлеміндегі ветеринариялық бақылау объектілеріне күнделікті бақылау және қадағалау жүргізген. Нәтижесінде бірқатар заң бұзушылықтар анықталып, «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы Кодексі» мен «Ветеринария туралы» Заңына сәйкес 122 айыппұл (2865875 теңге) салынып, 503 нұсқама берілді.
Бүгінгі таңдағы өзекті мәселелердің бірі – қаңғыбас ит-мысықтардың санын шектеу мақсатында аулап, жою жұмыстарына жылда тұрақты түрде қаржы бөлініп келеді. Былтыр 43,4 млн теңге қаржы бөлініп, 28501 бас қаңғыбас ит-мысық жойылды. Өлекселер ветеринариялық-санитариялық талаптарға сәйкес, инсинератор пештерінде өртелді және типтік жобадағы мал қорымдарына тасталды.
2015 жылға дейін облыс бойынша 61 типтік жобадағы мал қорымы болса, содан бері 22 типтік жобадағы мал қорымы салынып, халық игілігіне пайдалануға берілді. Бұл іс-шара әлі де жалғасын табуда. Барлық ауылдық округтерде типтік жобадағы мал қорымдарын салу – ауру таратпаудың, алдын алудың, ветеринариялық-санитариялық қауіпсіздікті сақтаудың бірден-бір жолы. Биыл облыстық бюджеттен 65,8 млн теңге бөлініп, 7 типтік жобадағы мал қорымы (Арал – 5, Жалағаш – 2) салынады.
Жануарлардан алынатын өнімдерді сатумен айналысатын облыс аумағында 16 ішкі сауда объектісінде ветеринариялық сараптаудан өткізетін зертханалар қызмет атқарады. Осы ішкі сауда объектілерінде 13101 ірі қара, 4069 уақ мал, 3001 жылқы, 298 түйе, 165 шошқа ұшалары және 90624 партия балық өнімдері ветеринариялық сараптаудан өткізіліп, сатылымға рұқсат етілген.
Облыс көлемінде тіркелген 34 мал сою алаңы және 4 мал сою пунктінде 12267 бас ірі қара, 5088 бас уақ мал, 2680 бас жылқы, 462 бас түйе 38 бас шошқа сойылған. Облыс аумағындағы жануарларды өткізумен (мал базары) айналысатын 2 орында (Қызылорда қаласы мен Шиелі кенті) былтыр 15109 бас ірі қара, 14803 бас уақ мал, 7961 бас жылқы сатылды.
Облыстық прокуратура мен ветеринария басқармасының бастамасы бойынша облыс әкімінің өкімімен мал ұрлығының алдын алу іс-шара жоспары бекітілді және жұмыс тобы құрылған болатын. Қызылорда қаласы мен аудан әкімдіктері және 14 мемлекеттік мекеме бірлесіп, ауқымды жұмыстар атқарды. Нәтижесінде ауыл шаруашылығы жануарларын 188 бақташымен бағу ұйымдастырылды және 8 жануарларды уақытша ұстау тұрағы белгіленді. Әлеуметтік желілер мен бұқаралық ақпарат құралдары арқылы алаяқтық қылмыстың алдын алу, әлеуметтік мұқтаждықтарды шешу жұмыстары тек қолданыстағы заңнама аясында жүргізілетіні жөнінде түсіндірме жасалған.
Былтырғы жылдың эпидемиологиялық маусымында Конго-Қырым геморрагиялық қызбасы ауруынан қолайсыз 123 елді мекендегі мал қораларына тиісті механикалық тазалау және залалсыздандыру жұмыстары жүргізілді. Басқарманың ұйымдастыруымен мүгедек, әлеуметтік тұрмыс жағдайы төмен отбасыларға мал қораларының механикалық тазалануына арнайы техникалармен және асар әдісімен көмек көрсетілді. Міне, осындай атқарылған жұмыстар нәтижесінде облыс көлемінде эпизоотиялық тұрақтылық сақталуда.
Бүгінде әлемді коронавирус індеті қатты алаңдатып тұр. Елімізде төтенше жағдай енгізіліп, карантиндік шаралар барынша күшейтілді. Барлық назар, күш осы проблемаға бағытталған. Солай бола тұра назардан тыс қалдыруға болмайтын салалар бар. Соның бірі – жыл сайын атқарылатын жануарлардан таралатын қауіпті аурулардың алдын алу шаралары. Осы ретте басқарма басшысы облыс көлемінде жануарлардың экзоотикалық, аса қауіпті жұқпалы және энзоотиялық ауруларынан қорғап, эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау жұмыстары бекітілген жоспарға сай, уақытылы жүргізіле беретінін мәлімдеді. Бұл жөнінде министрлік тарапынан да әлсін-әлсін ескертілуде. Ол дұрыс та. Адамға қауіпті кеселге қарсы шаралар атқарылуымен қатар, үй жануарларына қауіпті кеселге қарсы іске асырылатын жұмыстар еш ұмыт қалмауы тиіс. Әйтпесе, «Жау жағадан алғанда, бөрі етектен тартадының» кері келіп жүрер.
Ауыл-аймақтардағы қараша қазақтың қазіргі кездегі негізгі тіршілік көзі – мал. Сондықтан, қай кезде де ветеринария саласының алар орны бөлек болмақ. Сала мамандары облыс көлемінде эпизоотиялық тұрақтылықты сақтау мақсатында бар күш-жігерін аямай жұмыс жүргізе беретін болады. Облыстық ветеринария басқармасы басшысымен кездесуде осындай ой түйдік.
Ыдырыс ТӘЖІҰЛЫ,
«Сыр бойы».
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
