Мына тақырыптың ұзын болғанына өкпелемеңіз, мен өкпелімін. Сол өкпемді созып-созып тақырып қойсам да ешкім түсінер емес.
Менің айтатыным, қыздан туғанды немере демейді деймін, солай ғой. Оның айтатыны, онда тұрған не бар дейді.
Иә, қазір кейбіреулер қыздан туғанды немере деп атайды. Біреулер емес, теледидар арқылы танылып жүрген белгілі өнер адамдары, масқара болғанда олардың арасында қазақтың, ұлттың ұстынын түсінеді деген қаламгерлер де бар.
Жиен жеті ата шежіресіне кірмейді.
Алдымен жеті атаны біліп ал.
1. Әке.
2. Ата.
3. Үлкен ата (арғы ата).
4. Ұлы ата.
5. Тек ата.
6. Түп ата.
7. Баба.
Осыдан кейін сегізінші атаң келеді:
8. Ұрқы.
9. Ру (Тоғыз Байдалы ту көтеріп ру болған).
Өзінен өрбіген, шежіре жалғастыратын ұрпақ – ұл.
Ұлдан туған – немере; немереден – шөбере; шөбереден – шөпшек; шөпшектен – немене; неменеден – жүрежат; жүрежаттан – туажат; туажаттан – жегжат; жегжаттан – жамағайын; жамағайыннан – жұражат (руға айналады).
Қазақта құда түсіп, қыз алысу туажаттан басталады.
Қыздан туған бала – жиен.
Жиеннен – жиеншар; жиеншардан – дегеншар; дегеншардан – көгеншар; көгеншардан – көбеңшар; көбеңшардан – тебеншар; тебеншардан – өлеңшар.
Қазақ жиенге осылайша жеті атаға дейін атау береді, сегізінші ұрпағын «қаймана» дейді («қаймана қазақ» деген сол).
Енді болдым, айтып-айтып жақ талды. Өзімнің туысым тоңтеріс болды, жалғыз қызың болса, содан туғанды сен де немере деп атар едің ғой деп қиып салды. Оның жалғыз қызы бар, көңіліне тигім келмеді. Ондай болса, амал не, бірақ жиен ғой дұрысы дедім. Ол үндемеді, «олай болса…» дегеніме іштей жібігені шығар.
Дүйсенбек АЯШҰЛЫ,
«Сыр бойы»
