Облыстық «Сыр бойы» газеті басылымның байырғы редакторы Қалқабай Әбеновтің туғанына 100 жыл толуына орай баспа және электронды БАҚ өкілдері, сондай-ақ тәуелсіз қаламгерлер арасында «Туған жер – тұғырым» атты байқау жариялаған болатын. Биыл үшінші мәрте ұйымдастырылып отырған облыстық байқауды үйлестірушілер – «Сыр медиа» ЖШС, Қазақстан Журналистер одағының облыстық филиалы және Қ.Әбенов атындағы «Сыр журналистикасы» қоғамдық қоры.
Бүгін «Ақмешіт жастары» газетінің тілшісі Гүлдана Жұмадинованың «Самаурынның түтіні» атты шығармасын жариялап отырмыз. Еске сала кетейік, байқау материалдары 20 қазанға дейін қабылданады.
Қораның бір бұрышына қаңтарылған самаурынды кернейімен қоса әкеле жатқанда есім шыға қуанғанымды білемін. Атам қураған ағашты шауып беремін дегенше, шыдамсызданып самаурын жанына мың барған шығармын. Сәлден соң жас келін екенім есіме түсіп, қылығыма ұялғаным-ай…
Қақ тұнған самаурынның іші шаңнан көрінбейді. Үйдің жұмысын «мынау ердікі», мынау әйелдің міндеті деп бөлмейтін атам әп-сәтте ескінің көзін мол сумен шайып, қайнатуға дайындап берді. Әлгінде ғана сытырлай жана бастаған ағаш жаңқалары бірте-бірте лаулап, кернейден қою түтін бұрқырай жөнелді. Кешкі астың қамымен жүрген енем маған күліп қарап қояды.
− Үстіңе ыстың исі сіңеді. Қасына бара берме, − дейді мамам қазанға палауды бастырып жатып.
− Мен түтіннің исін жақсы көремін ғой, − деймін кернейді алып жатып. Самаурынға шоқ салып, қайта түтіннің астына барып отырған өзіме қызық. Ащы иісі қолқаны қытықтайтын самаурынның түтіні мені өз ауылыма апаратын сияқты…
Жаздыгүні «ыстықтан мазаң кетеді» деп анамның шашымды қырқып тастай беретін кезі. Елдің бәрі ұйқыға кететін түскі мезгілді, сосын түнгі уақытты бала көңіліммен жек көретінмін. «Осы ұйқыны кім шығарған?», «түн болмай-ақ қойса екен» деп қайталай бергенімді естісе, үй тірлігінен сілесі қатып, шаршап жүретін анам сол «періште тілегім» үшін жынымды қағып алатын. Рас айтам, ұйқы деген сөзді естісем аза бойым қаза болатын. Оны анам елемейді, түскі астан соң суық суға шайындырып, әпкем екеумізді қасына алып жататын. Көзімді ашып-жұмып, сыртқа қарай қашудың жөнін іздеймін. Әрі ойланып, бері ойланып жатамын да еңбектеген күйі есікке беттеймін. Аяқтың ұшымен жүрсем, сықырлауық еденге жан бітетін сияқты. Анам да менің сырымды жақсы біледі, есік іштен құлыптаулы. Қолымды сәл тигізсем, дауысы құлағына жеткелі тұр. Менің бейберекет әрекетімді байқап қалып, көзін ашпастан таңдайын тық еткізеді. Орныңа жат деген белгі. Аяғымды өкіне басып, әпкемнің жанына жайғасамын. Үйдегі ата-ененің бабынан бөлек, қонақ жайғарумен-ақ бар қуаты біте жастыққа бас қоятын анам әбден ұйқыға кеткенде зып беріп далаға тайып тұрамын.
Шілденің шыжып тұрған күні. Топыраққа аяғың тисе, күлдіретіп түсіреді. Ал бетімнің қалай қараятынын айтпай-ақ қояйын?! Тал түсте аулада адам баласы болмаған соң, ойыма оралған эксперименттерді жасап көре бастаймын. Алдымен жиде талдың басына шығып, көкшіл дәнектердің дәмін көремін. Одан түскен соң құмырсқаның иелеуінде қанша бөлме бар деп ұяларын қаза бастаймын. Байғұс жәндікті өлтіріп алсам, жерді таспен қазып, жерлеп қоятын жақсы әдетім де бар-тұғын. Есік алдында өскен меңдуана болмаса адыраспанның гүлін топырақ үстіне қоюды да ұмытпайтынмын.
Сосын… Сосын сарай алдындағы самаурынға көзім түсер еді… Анам бестің шайына деп самаурынға су құйып, жаңқасымен бірге дайындап қоятын. Ендігі кезекте оны қайнату ғана қалған. Ол үшін бөтелкенің кесілген бөлігіне құйылған соляркаға ағаш жаңқасын еппен батырып, от тигізу керек. Бастапқыда солярканың күшімен жанған шоқ бірте-бірте басылып, соңында бықси бастайды. Өзің ыстық күні шай қойып, жанталасып жатқанда, анам ұйқыдан тұрып кетпей ме деген ойдың мазалайтыны жаман. Құдай қинағандай ақ терге малынып, үстіңе әбден күннің исі сіңіп, сөнген шоқты жаға алмай жатқанда үй жақтан келе жатады.
− Не істеп жүрсің тал түсте? Мен саған ұйықта деген жоқпын ба?
− Бес болып қалған соң шай қоя берейін дегем…
Әрі қарай ұрыс естисің болмаса айқайға қалмайын деп қашқан орныңа барып ұйықтап қаласың. Кешке анам тағы самаурынға шай қояды. Аспанға будақтаған көк түтіннің астына барып отырып аламын да әпкемді шақырамын. Ол маған қарағанда ақылды ғой, келмейді.
− Үстіңе ыстың иісі сіңеді. Әрірек барып, ойна, − дейді анам. Мен сонда да кетпеймін. Түтіннің иісін жұпардай көріп, ағаш жаңқаларымен ойнап, отыра беремін…
Келін болып самаурынға шай қайнатқанда бала күнімдегі осы сюжет көз алдыма келе береді. Анамның мені «басыңа күн өтіп кетеді», «самаурынға күйіп қаласың» деп уайымдайтынын енді ғана түсінетін сияқтымын. Дәл қазір-ақ қаладан ауылға тайып тұрып, анамның құшағына сүңгіп-ақ кеткім келеді. Мына самаурынның түтіні анамды, ауылымды еске салған сағыныш тәрізді неткен қышқыл еді ә?! Қолқаммен бірге жанымды да удай ашытып барады…
Гүлдана ЖҰМАДИНОВА,
журналист
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
