Тариф пен төлем
Жалпы жолдың төлемақысы Көлік министрлігінің бұйрығымен бекітіледі. Біздегі әр учаске бойынша өзіне бекітілген тариф бар дедік. Соған орай сомасы да әртүрлі. Сондай-ақ барлық категориядағы автокөліктерге айлық немесе бір жылдық абонементтер бар. Мамандар 1403 нөміріне хабарласып, болмаса kaztoll.kz сайтындағы жеке кабинет арқылы абонемент рәсімдеуге болатынын айтады. Бұл ұдайы жолда жүретіндер үшін тиімді.
«Әр ақылы учаске бірнеше аймаққа бөлінген. Аймақтардың шекарасында бақылау аркалары орнатылады. Төлем мөлшері осы аймақтарға тікелей байланысты. Бұл ретте аймақтың ұзақтығы аудандардың ұзындығымен байланысты емес, яғни бақылау аркасын кесіп өту кезінде жүйе көлік құралының бірінен шығуын және ақылы учаскенің келесі аймағына кіруін тіркейді. Төлемақы мөлшері автокөліктердің жүк көтергіштігіне байланысты. I санаттағы жолдарда барлық көлік құралы жол ақысын төлейді, ал ІІ/III санаттағы жолдарда жол ақысы тек жүк көлігінен алынады. Бүгінде «Астана-Павлодар», «Астана-Щучинск», «Щучинск-Көкшетау», «Астана-Теміртау», «Алматы-Қонаев», «Қонаев-Талдықорған», «Алматы-Қорғас», «Тараз-Қайнар», «Шымкент-Қызылорда», «Шымкент-Тараз», «Шымкент-Өзбекстан» шекарасы (Ташкент) учаскелері І техникалық санаттың нормативтік талаптарына сәйкес келеді» дейді министрлік өз жауабында.
Ақша қайда кетуде?
Былтыр барлық ақылы жолдың есебінен шамамен 48 млрд теңге қаржы түскен. Көпшілікке бұл қаржының қайда жұмсалатыны қызық. Жалпы біздегі республикалық маңыздағы автожолдар ақылы болғаннан бастап олардың шығынына мемлекеттік бюджеттен қаржы қарастырылмаған. Дұрысы, жоба басталғалы ақылы учаскелер өзін-өзі қаржыландыруға көшті.
Министрлік берген ақпаратта түскен қаржы ақылы жолдарды күтіп ұстауға және жөндеуге жұмсалатыны айтылған. Бұған қардан тазалау, тайғаққа қарсы материалдарды себу, қар тоқтататын қоршау орнату, жол белгілерін жаңарту, жолақтар салу, күнделікті жол бойын және жиектерін жинау, демалыс алаңдарын тазалау, т.б. жұмыстар кіреді. Сондай-ақ осыған қажетті арнайы техника сатып алу да қарастырылған.
Рас, жолдың ақысын төлеген соң ондағы жағдайдың жасалғаны дұрыс-ақ. Бірақ кейбір жерлерде қызмет көрсету сервисінен бөлек, жол сапасы да көңіл көншітпейді. Ол жайлы кейінірек.
Айта кетейік, ақылы автожолдарды күтіп-ұстауға «ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ-тың облыстық филиалдары және «КАЖсервис» ЖШС жауапты.
– Жергілікті «ҚазАвтоЖол» мекемесі өзіне тиесілі жұмысты атқарып отырса, көлік жүргізушілері оған дау айтпайды. Тек халықтан түскен түсімнің мақсатты жұмсалғаны керек. Өзім көп қатынайтын «Қызылорда-Шымкент» бағытында бұл жұмыс жақсы жолға қойылған. Ойылған-бұзылған жолды тез арада тегістеп, қалпына келтіріп отыр. Бірақ осыны қайта қалпына келтіру үшін тендерге салып, құжатын рәсімдеп, құрылысты жүргізетін компания белгілі болам дегенше, бұзылған жол одан әрі бүлінеді. Бір сөзбен айтқанда, уақыт көп кетеді. Сондықтан ақылы жол күтіміне жауаптылардың бір жерден бекітілгені дұрыс та шығар, – дейді көлік жүргізушісі Б.Есжанов.
Қазір ақылы учаскелердің бойында 326 сервис нысаны бар. Оның 78 пайызы ұлттық стандарт талабына сай. Сервис деп отырғанымыз – жанармай құю бекеттері, кемпингтер, қонақүйлер, тамақтану пункттері, техникалық қызмет көрсету станциялары мен дәретханалар. Ал өзіміздің Қызылордаға келсек…
Сервис: өңір алғашқы үштікте
Біздің өңірдегі республикалық маңызы бар автомобиль жолдарының жалпы ұзындығы – 1024 шақырым. «Батыс Еуропа-Батыс Қытай» автобанының аймақтағы бөлігі 810 шақырымнан асады. Айта кетейік, осы аралықта көлік тізгіндегендерге қызмет көрсететін 60-қа жуық нысан орналасқан. Көрсеткіш бойынша облыс республикада алғашқы үштікте.
– Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінің бұйрығымен 2021 жылдың 23 қарашасынан бастап «Самара-Шымкент» автомобиль жолының «Шымкент-Қызылорда» учаскесіне және Көлік министрлігінің бұйрығына сәйкес 2025 жылдың 26 қаңтарынан бастап «Қызылорда-Арал» аралығы ақылы болып енгізілді. Ескерер жайт, Аралға қарай бағытта тек жүк көліктері ғана ақы төлейді. Жол жүру ақысы министрліктің бұйрығына сәйкес, аралық бақылау аркаларымен бөлінген аудандық тарифтер бойынша көлік түрлеріне байланысты әртүрлі болады, – дейді «ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ облыстық филиалы директорының орынбасары Серік Мырзағалиев.
Қазір өңірдегі республикалық маңызы бар жолдарды күтіп ұстау жұмыстарын мердігер «КАЖсервис» ЖШС облыстық филиалы атқарады. Бүгінде көлік құралдарының үздіксіз және қауіпсіз қозғалысын қамтамасыз етуде жол-құрылыс техникалары мен автокөлік құралдарына, өндірістік базалар мен жылыту пункттеріне жөндеу жұмыстары жүріп, қысқы маусымға толық дайындалған.
Аймақтағы автомобиль жолдарының бойында 9 өндірістік база мен жылыту пункті бар. Сонымен қатар, жақында ашылған «Қызылорда-Жезқазған» учаскесінің 85 және 154-ші шақырымына техникалар қоюға әрі тайғаққа қарсы материалдар сақтауға ангар және жылыну пункті есебінде модульдік ғимараттар орнатылып жатыр. Жалпы автожолдарды қыста күтіп ұстауға 77 жол-құрылыс техникасы толықтай дайын, – дейді директор орынбасары.
2029 жыл: ақылы жол – 11 мың шақырым
«ҚазАвтоЖол» ҰК» АҚ-тың 2023-2032 жылдарға арналған даму жоспары аясында республикалық маңызы бар автомобиль жолдарында ақылы жүйе кезең-кезеңімен енгізіледі. Ақылы жүйе енгізілетін учаскелерді анықтау кезінде транзиттік бағыттарға назар аударылады. 2024-2025 жылдары жалпы ұзындығы 2,4 мың шақырым («Қостанай-Троицк», «Ақтөбе-Орынбор», «Ақтау-Бейнеу», «Қызылорда-Ақтөбе» облысының шекарасы, «Үшарал-Достық», «Қостанай-Денисовка», «Мақат-Қандыағаш», «Тараз қаласындағы айналма жолы», «Қарағанды қаласындағы айналма жолы», «Балқаш-Бурылбайтал», «Шу-Бурылбайтал») жолда ақылы жүйе енгізіледі деп жоспарланған. Ал ақылы учаскелерді енгізу жоғарыда аталған автомобиль жолдарында жөндеу жұмыстары аяқталғаннан кейін және олар нормативтік талаптарға толық сәйкес болғаннан кейін ғана бірте-бірте басталатын көрінеді. Ресми деректерде бұл жолдардың көбісі ақылы санатқа кіріп те үлгерген.
– Ақылы жолға ақша төлейсің, бірақ онда сервистік қызмет көрсету сапасы қалай? Көлік бұзылса немесе жанармай бітсе, бәлкім, басқаша жағдай болса, тұрақтайтын орын саны жеткілікті ме? Екіншіден, ақылы жол бойындағы орташа жылдамдық көрсеткіші деген де бар. Яғни жылдамдықты белгілі бір деңгейден асырмау. Тегіс жолда көп жүргізуші осыдан қателесіп жатады. Жетер жеріне жедел жетіп, уақыт ұтқысы келетін жүргізуші жолға ақы төлеуден бөлек, бұл жағынан айыппұл арқалауы да бек мүмкін. Мемлекет дәл осы жүйені табыс көзіне айналдырып алғандай. Көп адам осыған шағым айтады. Өйткені 4 сағатта жететін межеге орташа жылдамдық сағатына 110 шақырым қойса, 6-7 сағатта көзіне ұйқы тығылып, шаршап барады емес пе? Апатты болдырмаудың себебі деп түсіндіруі мүмкін, керісінше, ұлы жолда көзі ілініп, жол шетіне аунап кетіп жатқандар да бар, – дейді экономист Мырзахмет Өксікбаев.
Оның сөзінше, ақылы жол жүйесінде осындай мәселелерді қайта қарау керек сияқты. Сондай-ақ өзге де шет мемлекеттердің тәжірибесіне сүйенген абзал. Әсіресе, Еуропа мемлекеттерінде бұл сала жақсы жолға қойылған.
– Мен Германияда болдым, онда ақылы жол деген ұғым жоқ. Біздегілер айтып жүрген оның ақшасы жолдың күтіміне кетеді дейтінге келсек, мен айтқан мемлекетте бұл жағына сол үлкен автобандардың бойындағы сервистік нысандардан түскен салықтар осындай мақсатқа жұмсалады екен. Бір қызығы, ондай сервистік нысандар белгілі бір қашықтықты сақтай отырып орналасқан. Бұл – көлік жүргізушілеріне үлкен көмек, – дейді сарапшымыз.
Жалпы 2029 жылға дейін реконструкциялау жұмыстары жүріп, оның аяқталуына қарай мұндай ақылы жолдар 11 мың шақырымға жеткізілмек. Бірақ бұл да оңай емес. Кейінгі уақыттағы жол инфрақұрылымына қатысты сынның көп екенін ескерсек, халық қалтасын қағатын сапасыз жол саны бірден кемуі неғайбыл.
Ержан ҚОЖАС,
«Сыр бойы»
