Ел ішін хал-қадірімізше аралап келеміз. Қармақшыдан басталған сапар Қазалыда жалғасты. Алда Арал ауданы да бар. Айтпақшы, Қорқыт еліндегі бірқатар шаруашылықты аралаған бізге күріштің бітік өсуі қуаныш сыйлады. Жол үсті түйгеніміз – адал еңбек ете білген жұрттың есебі түгел болатыны.
Күн ұясына қонғалы біраз болған. Біз де Қазалы орталығына жеткенбіз. Көше шамдары әлдеқашан жанғанға ұқсайды. Айтпақшы, Әйтеке би кентіндегі тозығы жеткен көп көшелердің тақтайдай тегістелгенін есіткенбіз. Рас екен. Оны да көз көрді. Деректе 17 көше асфальттанған. Жөнделіп жатқаны да баршылық. Мемлекет бекіткен «Жұмыспен қамтудың жол картасы» бағдарламасының арқасы бұл. Айта кету керек, Қазалыда 3 млрд теңгеден астам қаржы 42 жобаға жұмсалуда. Одан 860 тұрғынды жұмыспен қамту жоспарланып, бұл қазір 1084 адам болып, көрсеткіш 126 процентке жеткен.
Аудан орталығы мен Қазалы қаласының арасындағы құрылыс қарқыны жоғары. Газ бен суы, жолы мен жарығы әлдеқашан тартылған мұнда өзгеріс көп. Қос шаһардың ортасынан екі күн жүрмесеңіз, жаңа үй пайда болар еді. Бір аптадан соң қайта соқсаңыз, он шақты үйдің қабырғасы қаланғанын бір-ақ байқайсыз. Тұрғындар осылай айтады.
Аудан экономикасының бірден-бір тірегі – кәсіпкерлік. Жергілікті халық айтатынындай бар ғой. «Екінші Түркістан» атанған Қазалы халқы бизнеске баяғыдан үйренген. Сауда мен кәсіп ашуға құлықтылардың қатары бұрынғыдан көп. Біздің бір білгеніміз: аудандағы кәсіпкерлікке қатысты 712 жобаға соңғы есеп бойынша 1 млрд, 712 млн теңгеден астам қаржы бөлінген. Бұл – биылғы жылдың тоғыз айындағы көрсеткіш. Осыған қарап бизнеске бет бұрғандар қатары қалыңдағанын байқайсыз.
Жастарды
оқытып-ақ
алар едік…
Арнайылап келген соң Қазалыдағы өндіріс орындарын араладық. Мұнда темір-бетон бұйымдарын шығаратын зауыт бар. Қуатты кәсіпорын. Өйткені, бір жыл бұрын жергілікті ауыл тұрғындарына дариядан өтуге, әсіресе, көктем, күз айларында қиындық туып, Әлсейіт учаскесіне көпір салынған. 200 метрден асатын көпірге қажетті материалдар осы зауытта дайындалды. Мыңға жуық темір-бетон балкасын дайындаған өндіріс ошағын қалай қуатты деп айта алмаймыз?!
– Бұл 1976 жылы темір жол құрамындағы үйлерді, кейбір өндірістік цехтарды салу үшін құрылған. Темір-бетон бұйымдары мен конструкциялар зауыты деп аталды. 2005 жылдан бастап жеке өндіріске айналдық. Сол жылы «МО-1» ЖШС-ның құрамында №2 Қазалы бөлімшесі болып қайта құрылса, кейінірек «LCI-MK» ЖШС Қазалы филиалына айналды. Тапсырыс пен сұранысқа сәйкес жұмыс жүргізу қазіргі заман талабы екенін білесіз. Атыраудың ірі компанияларымен және жергілікті құрылыс мекемелерімен жұмыс істеп келеміз. Шикізатты Жаңақорған, Шиелі аудандары мен Ақтөбе қаласынан алдырамыз. Сапа басты орында. 18, 21, 24, 33 метрлік балка шығаратын зауыт Қазақстанда санаулы. Менің білуімше, Алматы мен Шымкентте, сондай-ақ Ақтөбе, Нұр-Сұлтан қаласында мұндай балкалар құйылады, – дейді зауыт филиалының басшысы Сәбит Өтегенов.
Жылына 15-16 мың бетон дайындайтын зауытқа тапсырыс берушілер көп. Басшының айтуынша, автомобиль көпір құрылысына қажетті ВТК-33У маркалы аралық құрылыс балкаларын құю технологиясы жолға қойылған. Ол үшін қосымша техникалар мен қондырғылар алынды. Жалпы зауытта темір жолға, көпір құрылысына қажетті темір-бетон балкалары, құбырлар, жоғары кернеулі желіге арналған бағаналар, сондай-ақ көпқабатты үйлер құрылысына қажетті темір-бетон бұйымдарының 60 түрі өндіріледі.
– Жаңа көтергіш крандар алынды. Жұмысқа қажетті технологияда қиындық жоқ. Станоктар жаңаруда. Орташа айлық 120 мың теңге. Біздегі қиындық – кадр жайы. Жастар аз. Жұмыс сұрап келетіндер қарауыл не жүргізуші болсам дейді. Сонда қалай? Ертеректе мектеп оқушыларының өзін өндіріс орындарына апарып, қызығушылыққа жол ашатын еді. Қазір ол жоқ. Зауыттағы тыныс-тіршілікті білетін адамдар біртіндеп зейнетке кетуде. Ауыр жұмыстан қашып, қол қусырып жүрген азаматтар көп қой бізде. Егер жас жігіттер қызығушылық танытса, біз оларды өзіміз оқытып алар едік, – дейді Сәбит Өтегенов.
80 адамды жұмыспен қамтыған зауытта 20-30 жылдық еңбек өтілі бар білікті мамандар жетерлік. Ал басшының уайымы – кадр буыны алмасудағы іркіліс. Жастар жұмысқа келіп, аға буынмен тәжірибе алмасса дейді. Әйтпесе, мұнда жұмыс сапалы жүру үшін бар жағдай жасалған. Арнайы киім, зиянды цехтағыларда жүретіндерге ағарған, яғни сүт өнімдері беріледі. Балаларына демалысқа жолдама беріліп, зауыттағы еңбек озаттары түрлі мерекеде марапат пен сыйлық алып жүр.
Тынымсыз
темір жол
тіршілігі
«Қамқор вагон» ЖШС Қазалыдағы вагон жөндеу депосында 171 адам жұмыс істейді. Деректерді сөйлетсек, 1904 жылдан бастап пойыздар жүре бастады бұл өлкеде. Темір жол құрылысымен қабаттаса, Қазалы станциясында паровоз жөндеу депосы да салынды. Оның құрамында вагон жөндеу цехы болды. Ол цех 1926 жылы өз алдына бөлініп шығып, вагон учаскесі болып аталған. Біз көрген депо осы еді.
– Депода арнайы тапсырыс бойынша жеткізілген жүк вагондарына мерзімді жөндеу жүргізіледі. Сондай-ақ жоспардан тыс та вагондарға қызмет көрсетіле береді. Барлық жарамсыз қосалқы бөлшектерін ауыстырамыз.
Вагонның түрлері көп қой. Мұнай таситын цистерна, жартылай ашық вагондар, жүкке арналған деген сияқты. Бұлардың жарамдылық мерзімі де шектеулі. Бізден әбден жөнделген вагон 160 мың шақырым жүруі керек. Болмаса 3 жыл. 160 мың шақырым жүрмесе де, 3 жыл мерзімі бітсе, автоматты түрде осында жөндеуге қойылады. Қазір жүк вагондарында қозғалыс көп. 160 мың шақырымды жүріп тастағандар міндетті түрде межелі мерзімге қарамай депода жөнделуі тиіс, – дейді депоның бас инженері Әділжан Ерниязов.
Біз көрген вагон құрастыру цехының орны бөлек екен. Себебі мұнда жүк вагонының шанағы, қорабы, жүріс бөлігі, автотежегіш құрылымдары, соққы және тіркеу бөліктері бөлшектеліп, әр цехқа жіберіледі. Жөнделіп болғаннан кейін осында қайтадан жинақталады.
1963 жылы қайта жабдықталған депо – Қазалыдағы қуатты жұмыс орындарының бірі. Қазақстандағы іргелі деполардың бірі саналатын мұнда жыл он екі ай тынымсыз тіршілік. Ербол Орысбаев, Жеңіс Әжіғұлов, Қали, Мади Сисеновтер сынды шеберлер деподағы түрлі цехтың жауапкершілік жүгін арқалап келеді.
Рас, экономиканың күретамыры – темір жол. Ұдайы қозғалыста. Әрі мұнда қызмет істейтін ең қарапайым қызметкердің өзіне жүктелер міндет жоғары. Барлығы белгілі тәртіппен жүреді. Содан да болар осы саланың басы-қасында жүргендер жауапкершілікті жақсы сезінеді. Біз бұны анық байқадық.
«Алтын балық»
қайда
кетіп жатыр?
Теңіз беткейдегі жергілікті халық оны «алтын балық» деп атайды. Әйтпесе, былайғы аты тісті ғой оның. Қабыршағының өзі қатты, аты айтып тұрғандай жыртқыш балық. Орысша «судак» деп жатады.
Осы тістінің басына бақ қонғалы біраз жыл өтті. Бұның келісі 500-600 теңгеге дейін барып тұр. Тіпті, одан да қымбаттайтын уақыт болады. Өйткені, шетелдіктер осыны ас мәзіріне аттай қалап тұр. Сұранысқа қарай, бағаның да қымбаттауы содан. Теңіздегі балықшылардан тікелей саудаласаңыз, жоғарыдағы бағаны сұрайды. Алтынға теңелуі енді түсінікті шығар.
Қазалыда дәл осы тістіден филе дайындайтын цех жұмысымен таныстық. Еврокодпен жұмыс істейтін цех өнімін шетелдіктер сүйсіне жеп жүр. Төребек Игіліков басқаратын жеке кәсіпкерлік тәулігіне 1 жарым тоннаға дейін филе шығарады. Онысы арғысы Польша, Нидерланды сияқты мемлекеттерге пойызбен жөнелтіледі екен. Көрші Ресейден де шабақ пен тортаға сұраныс көп.
– Қызметкерлерге 100-150 мың теңге айлық төлейміз. Филені кеспелеп дайындап, тазалайтын, жалпы осы цехтағылар да сол шамада жалақы алады. Ең төменгі айлық 70 мың теңге. Барлығы жергілікті тұрғындар. Ал балықты теңізде өзімізге тиесілі үш белгіленген аймақтан аулаймыз, – дейді цех басшысы Төребек Игіліков.
2006 жылдан бері балық кәсіпкерлігіне бет бұрған Төребек Аралға қарасты Ақеспе, Ақбасты ауылдарына мұздатқыш салып, балықшыларды жаңа қайықтармен жабдықтаған. Қыркүйектен мамырға дейін сондағы жергілікті 40 балықшы теңізді сүзіп, түскен олжаны тиісті ақысына табыстайды. Ал кәсіпкердің жинаған балығы қалай өнімге айналатынын біз жоғарыда айтып кеттік.
Айтпақшы, Төребек аудандағы өндірістік аймақтан 4 мың шаршы метрден астам жер алып, тағы бір кәсіп көзін ашпақ. Онысы – балық өнімінің қалдығынан жем дайындау. Бұрын келісін 10 теңгеден Алматыдан аттандыратын ол енді бұл жобаны тезірек қолға алсам дейді. Қалдықсыз өнімді қолдайтын кәсіпкерге жергілікті билік те жәрдемдесуге дайын.
Иә, осындағы халықтың кәсіпкерлікке қабілетті екенін ескерсек, бұл тіршілік өздеріне таңсық болмауы мүмкін. Ал осыны бағалай білсек, экономикаға үлкен мүмкіндік, тың серпін берері анық. Өйткені, жұмыссыздықты жоюға осындай шағын кәсіпорындар бізге ауадай қажет. Қазалылықтар бұл жағынан біршама үлгі болып тұр.
Ержан ҚОЖАС,
Жұмабек ТАБЫНБАЕВ,
«Сыр бойы».
Қазалы ауданы
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
