Әрбір тәуелсіз мемлекеттің тұрақтылығы мен дамуының кепілі болып саналатын Ата Заңның қабылдануы Қазақстан тәуелсіздігінің басты символына айналды. Жуырда қазақстандықтардың жаппай таңдауымен 1995 жылы қайта қабылданған Ата Заңмен өмір сүріп жатқанымызға ширек ғасыр толады.
Негiзгi Заңымыз Тәуелсiздiктiң, елдегi тұрақтылықтың алтын қазығына, елдiгiмiздiң дәйекті бағдарына, келешектiң кепiлiне айналғанын көрсетiп келедi. Ең бастысы, Конституция – ел Тәуелсiздiгiн айғақтайтын құжат. Сол үшiн де Конституция күнi – елдiгiмiз үшiн қастерлi күн.
1993 және 1995 жылдарғы Конституция Тәуелсiздiктiң алғашқы кезеңiндегi конcтитуциялық заңдардан бастау алады. 1990 жылы 24 сәуiрде Қазақстанда президенттiк басқару формасы туралы заң қабылданды. Осы заң бiртұтас мемлекеттiк билiктi атқарушы, заң шығарушы және сот билiгi деп үш тармаққа бөлдi. Бұдан кейiн елімізде 1990 жылғы 25 қазанда Егемендiк туралы декларация жарияланды. Алайда, Егемендiк туралы декларация заң емес едi. Дегенмен, ол болашақта қандай бағыт ұстанатынымызды айғақтады. Бұл бiздiң тәуелсiз мемлекет ретiнде өзiнiң Елтаңбасы, Әнұраны, Ту болуы қажеттiгiн айқындап берген еді.
Уақыт Қазақстанның тәуелсіздікке бағытталған саяси қадамын жеделдете түсті. 1991 жылы 16 желтоқсанда Тәуелсiздiк туралы қабылдаған заңымыз бүкiл әлемге жария етiлдi. Бұл шын мәнiндегi елiмiздiң 500 жылдан соңғы қол жеткiзiп отырған тұңғыш Тәуелсiздiк заңы болатын. Сол күні бауырлас Түркия елi бiздiң Тәуелсiздiгiмiздi алғашқы болып таныды. Бұл – бүкiл дипломатия тарихындағы теңдесі жоқ оқиға.
Қабылданған заңдардың барлығы 1993 жылғы Конституцияның негiзiн қалады. Сонымен Тәуелсiздiк кезеңiнде екi Ата Заң – 1993 жылы 28 қаңтарда қабылданған алғашқы Ата Заң және 1995 жылы 30 тамызда бүкiлхалықтық дауыс беру негiзiнде екiншi Конституция қабылданды.
Бұл Конституция бүгінге дейін Қазақстанның Тұңғыш Президенті-Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың төрт негiзгi ұстанымына сәйкес қызмет атқарып келедi. Олар – қоғамдық келiсiм мен саяси тұрақтылық, экономикалық даму, қазақстандық патриотизм және барлық маңызды мәселелердi референдум арқылы шешу. Қазақстан өз тәуелсіздігін 30 жылға жуық уақытында бұл бағытта толайым табыстарға жеткенін атап өткіміз келеді.
Әлбетте, өтпелi кезеңде бiзге құзыретi мол күштi президенттiк билiк керек болды. Бұл уақыт талабы еді. Сындарлы кезең сол уақыттағы Елбасы ұстанған саясаттың барынша маңызды болғанын дәлелдеп берді.
1995 жылғы Конституцияда осы жайттардың бәрi ескерiлдi. Ал Ата Заңға бұрынғы Конституцияның талапқа сай нормалары енгiзiліп, Президенттiң өкiлеттiгi ұлғайтылды. Мiне, сол 1995 жылғы Конституциямызға биыл 25 жыл толып отыр.
Ата Заңға өмiрдiң ағымына сай бiрнеше мәрте өзгерiс те енгiзiлдi. Уақыт өз орнында тұрмайды. Сондықтан оның ағымына қарай дүние байламы да өзгерiп отырады. Бұл – әлемдiк тәжiрибе. Бiрақ дамудың тарихи кезеңіне жауап беретiн оның тұжырымдамалары мен конституциялық қағидаларына және нормаларына нұқсан келмеуi керек. Басты мақсат осы болды. Осылардың барлығы уақыт кезеңіне қарай дәйектілікпен жүзеге асырылып келеді.
1995 жылғы Конституция жаңа Қазақстанның бет-бейнесiн – адамның және азаматтың құқықтары мен бостандықтарын, оның демократиялық, зайырлы, құқықтық және әлеуметтiк мемлекет екендiгiн, билiктiң бөлiнуi және парламентаризм секiлдi негiзгi саяси құндылықтардың заң жүзiндегi жиынтық көрiнiсiн айқындайтын құжатқа айналды. Бұл мемлекет дамуының жаңа кезеңінің бағыттарын айқындап берді. Тарихтың жарқын бiр парағы ашылды. Осы кезеңнiң маныздылығы – алғаш рет адам және оның құқықтары мен бостандықтары саяси жүйенiң өзегiне, демократия және нарықтық экономика азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың маңызды шартына айналды.
Қазақстан бүгінде бүкіл әлемдегі сияқты күрделі кезеңді бастан өткізуде. Жуырда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев әлемдегі пандемияға байланысты қалыптасқан жағдай күрделене түскеніне, тіпті кейбір елдерде бұл індет қайтадан ушығып бара жатқанына алаңдаушылық білдірді.
Қиын уақытта Мемлекет басшысы жағдайды бүркемелемей, шындықты жайып салды. Елдігімізге сын болатын бұл күрделі кезеңнен абыроймен шығу бүкіл қазақстандықтардың төл міндеті екенін атап көрсетті. Бұл нақты жағдайға қатысты шараларды дәйектілікпен қабылдауға негіз қалайды.
Иә, Қазақстан күрделі жағдайды бастан кешуде. Экономика қарқыны бүкіл әлем елдеріндегі сияқты біршама төмендеді. Осыған орай Мемлекет басшысы жуырда дағдарыстан шығудың таяу жылдарға белгіленген мақсат межелері қабылданатынын, бұл Қазақстан халқының тұрмыс ауыртпалығын жеңілдетуге ықпал жасайтынын атап көрсетті. Жаңа жоспарлар қабылдау, әрине, оңайға түспейді. 2021 жылы бюджет шығыны салыстырмалы түрде 1,6 трлн теңгеге қысқарады деп күтілуде. Әлем елдерінің бірқатар сарапшылары атап көрсеткендей, көптеген мемлекетте экономиканың пандемияға дейінгі кезеңге келуі 1,5-2 жылға созылуы ықтимал. Алдағы уақыт күрделі сипатын жоғалта қоймайды. Бірақ бұл қиындықтың уақытша екенін сезініп, алдағы күндерге барынша батыл қадамдарды осы бастан бастауымыз керек. Халқымыз басқа түскен қиындықты өзінің қайрат-жігері, ұйымшылдығы, болашаққа деген ұмтылысы арқылы лайықты түрде еңсеретініне сенімдіміз. Бұған мемлекетіміздің басты құжаты – Ата Заңымызда жазылған қағидалар кепіл бола алады.
Жолдасбек АҚСАҚАЛОВ,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
