Былтыр осы уақытта газетте «Көшеттің көптігі емес, көктегені керек» атты мақала жазыппыз. Сонда айтылған біздің аймақта жылына 200 мың көшет егіледі-мыс. Тура осы сандық көрсеткішке сенімсіздік барын тағы айтыппыз. Өйткені, сонша тал егілсе, біздің қала да, дала да көркейіп тұрмас па еді?! Ал биыл…
Қызылордалықтарға, әсіресе табиғат жанашырларына Бектай ақсақал жақсы таныс. Әйтеуір, көктем бастала, есік алдына шыбық отырғызсам дегендер шынашақтай шалды үйірсектейді. Бектай ата да жалықпапты бұдан. Ақылын айтып, белгілі бір сомада сатып жүрген көшеттерін қолына ұстатып жібереді. Әрі қарайғысын өзің күтіп, баптайсың. Алматы ауылшаруашылық институтының орман шаруашылығы бөлімін бітірген Бектай атаның Сыр өңіріне жолдамамен жұмысқа орналасуы, тал егу, көшет отырғызумен қалай айналысқаны өткен мақаланың еншісінде. Біз тек бір ғана сөзін осында қайта ұсынып отырмыз.
– 90 жылдардан бері «Бағбан» шаруа қожалығын ашып, көшет өсіру, жеміс-жидек талын отырғызу жағынан питомникті қолға алдық, – деген еді бағбан қария сондағы кездесуімізде. – Ағаш тұқымдарын қалай өсіру керектігі, жеміс талдарындағы зиянкестерді улау, күтіп-баптау сияқты жасымнан үйренген тәжірибемді пайдалана бастадым. Мені таңғалдыратыны, неге екені белгісіз, Қызылорда жеріне әбден үйренген қара ағаштан қашамыз біз. Ол – жоқ дегенде, отыз жылдан әрі өмір сүретін тал. Әрі үлкен, саялы. Ақ терек, көк терекке үйірміз. Ол біздің жерге тиімсіз, үш-төрт жылға жетпей басынан қурап өле бастайды. Әсіресе, ақ терек сондай. Ол Өзбекстан, мына Шымкентте жақсы өседі…
Бір қуанарлығы, Бектай қария айтқандай, көшет егуде жергілікті топыраққа бауыр басқан жиде, сыр талы, қара ағаш шыбықтары көптеп шаншылуда. Бәлкім, тәжірибелі бағбан берер бағытқа көптеп сүйенуіміз керек те шығар.
Президент пәрмені – табиғатты көркейту
Былтыр 1 қыркүйектегі Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың халыққа арналған Жолдауында 5 жыл ішінде елді мекендерде 15 миллионнан астам ағаш отырғызуды қамтамасыз ету жөніндегі тапсырмасы берілген еді. Осының негізінде экология, геология және табиғи ресурстар министрлігінің бастамасымен «Таза табиғат» ұлттық жоба тұжырымдамасы қабылданған. Ал жыл сайынғы қалыптасқан дәстүр бойынша наурыз айынан бастап облыс бойынша санитариялық-тазалық, көркейту және көгалдандыру шаралары басталып кетті.
Жоғарыда айтқан «Таза табиғат» ұлттық жобасы өңірде 21 наурыздан басталды. «Таза табиғат», «Мекенім – жасыл орманым», «Су – өмір нәрі», мектеп оқушылары арасында «Бұл – менің ағашым», «Таза аула – таза табиғат», «Таза су айдындары» ағаш отырғызу, көркейту көгалдандыру, тазалық акциялары өткізілуде. Табиғатты көркейту маңызды әрі сауапты іс екені насихатталып, жауапты салалар облыстың әр тұрғынын осындай қайырлы іске үндеп жүр. Бұл көңіл қуантады.
Мысал келтірсек. Әрине, мысалды да табиғи ресурстар және табиғатты пайдалануды реттеу басқармасынан алған мәліметпен келтіреміз. Акциялардың бірі – «Мекенім – жасыл орманым» жалпыұлттық ағаш отырғызу шарасы болатын. Осының арқасында орман қоры жерлерін ұлғайту мақсатында Арал теңізінің ұлтанында 180 мыңнан астам сексеуіл отырғызылды. Бұл жұмыстарға 30-дан астам орман қызметкері мен 5 техника жұмылдырылған. Осы акцияға қала, аудан елді мекендерінде жеті мың үш жүзге жуық адам тартылып, жергілікті жерге жерсіндірілген 20 мыңнан астам сыр талы, қара ағаш, жеміс көшеттері де егілген.
Ал өскелең ұрпаққа табиғатты аялауды және қорғауды үйрету мақсатында мектеп оқушылары арасында «Бұл – менің ағашым» атты ағаш отырғызу челленджі ұйымдастырылған еді. Санмен сөйлесек, аймақтағы мектеп аулаларына 8070 түп ағаш отырғызылды.
«Су – өмір нәрі», «Таза су айдындары» акциясында облыстағы су айдындары, арналар мен каналдарын тұрмыстық қалдықтардан, қоқыстардан тазалау жұмыстары жүргізілді. Әрине, бұл шаруа бір жағынан, жеке көл иеленушілердің міндетіне кіретіні белгілі.
«Таза аула – таза табиғат» және «Бірге – Таза Қазақстан» жалпы республикалық сенбіліктерінде өңір тұрғындары, еріктілер, экобелсенділер санитарлық тазалық, көркейту және абаттандыру жұмыстарын ұйымдастырып жүр. Соның нәтижесінде шығар, полигондарға 125 тонна қалдықтар шығарылып, 88 шақырымға жуық арықтар мен аяқ су жолдары тазаланған. Жалпы жыл көлемінде экологиялық акциялар Сыр өңірі бойынша тоқтап қалмайтыны анық. Облыс пен аудан орталықтары және елді мекендердегі көшелер, жаяу жүргінші жолдары, аулалар мен гүлзарлар, ескерткіштер мен скверлерді ұдайы тазалау, абаттандыру, су арналарын қоқыстан аршу сынды жұмыстар жүре беретін болады.
Топыраққа бейім тал ексек…
Иә, топырақ демекші, құмды әрі шөлейтті жердің өзіне бейім өсімдігі бар. Айтпақшы, облыс бойынша алдағы 5 жылда Арал теңізінің құрғаған ұлтанына (213 мың гектар) 177,5 млн дана сексеуіл отырғызылады. Сексеуіл демекші, ысылдаған құм арасына қаздиып өсер осы қатты ағаштың бізге көмегі көп. Теңізден ұшқан тұзды топыраққа бөгет болар әзірге осы ғана. Бұл ормандарды молықтыру және орман өсіру көлемін ұлғайтудың 2021-2025 жылдарға арналған кешенді жоспары аясындағы жұмыстар болмақ.
Биыл жергілікті ормандарды көбейту жұмыстары 14,3 мың гектар жерге жүргізіледі. Оның ішінде 3 мың гектары теңіздің құрғаған ұлтанында атқарылады. Бұдан бөлек, облыстағы сексеуіл мен саялы ағаш көшеттерін өсіретін орман тұқымбақтарының көлемі 22 гектардан 100 гектарға ұлғайып, тұқымбақтарда 1 миллионға жуық ағаш көшеттері дайындалған. Мамандардың айтуынша, бұлар – жергілікті жерге бейім ағаш түрлері.
Оқып отырғаныңыздай, көңіл қуанатындай ақпарат көп. Әсіресе, әлеуметтік желіде көз сүйсінеді. Қарап отырсақ, бүгінде әр аудан ғана емес, әр ауылдық округтің де желі парақшасы бар. Назар салсаңыз, ауыл әкімі бастап, тұрғыны қоштаған тал отырғызу жұмыстарына тап боласыз. Бұның бәрі жақсы-ақ, бірақ, көктем бастала «өре түрегелетін» осы бір науқан әрі кетсе бір ай ғана болар. Шыны сол, одан кейінгі еккен талдың еңсесі көтерілді ме, жоқ па, оны да білмейміз. Біз әлеуметтік желіде көшет еккендердің қарасын күзде де көргіміз келеді. Мысалы, сол уақытта еккен көшет пен отырғызған шыбықтың әрі қарайғы жайқалуын желіге жүктесек. Осылай мақтансақ. Соған тұрарлық дүние ғой өзі де. Түске дейін тал отырғызып, түстен кейін есебін ғана беретін шала шаруалардың бірі болмаса игі дейміз де.
Ержан ҚОЖАСОВ,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
