Өңірде шағын және орта бизнесті дамыту бағытында атқарылып жатқан жұмыстар ауқымды. Соның бірі – «Тұмар» шағын өнеркәсіп аймағы. Нысан жақында ашылып, кәсіпкерлер игілігіне берілді. Жоба құны 526 миллион теңге. Жалпы бұл жоба өткен жылдан бері Өнеркәсіп және құрылыс министрлігімен бірлесіп, өңірлерде шағын өнеркәсіптік аймақтар құру мақсатында жүзеге асуда. Шағын өнеркәсіптік парк – жалға алушы кәсіпорындардың өндірістік қызметін жүзеге асыруына барлық жағдай жасалған арнайы аймақ. Мұнда қажетті инфрақұрылым, инженерлік желілер, өндірістік, қойма және әкімшілік ғимараттар толық қарастырылған.
Осы орайда «Тұмар» ЖК басшысы Жібек Мұхимова өндіріс аймағының жұмысын көрсетті.
– Бұл жер шағын өнеркәсіп аймағы деп аталады. Мемлекеттік бағдарлама аясында жүзеге асырылды. Шағын өндірісті дамыту мақсатында кәсіпкерлерге төменгі 2,5-3 пайыз аралығында несие берілді. Мәселен біз жобаны 526 млн теңгеге салсақ, оның 426 млн теңгесі кредит есебінен. Қалған қаражаты өзімізден. Мұндағы негізгі мақсат – өндірісті дамыту. Кезінде мораторийге байланысты көптеген кәсіп иелері жұмысын үйден жүргізді. Енді оның уақыты бітіп, тамақ өндірісіне байланысты ашылған кәсіп санитарлық талапқа сай болу керектігіне орай осы аймақ ашылды. Үйден жұмыс істейтін кәсіпкерлер көбіне сертификат ала алмайтын.
Бұл бағдарламаның бір талабы – салған кәсіпкер 20 пайызын ғана пайдалана алады. Қалған орындарды басқа кәсіпкерлерге жалға беруі керек. Бұл дегеніміз – кәсіпкерлерге барынша қолайлы жағдай жасау. Әр цехтың аумағы бекітілген. Келешекте кәсібі кеңейіп жатса, өз алдына бөлек шығуына да болады.
Қазіргі таңда мұнда 8 цех орналасқан. Ал мына кафеде осында шығарылған өнімдер қойылады. Оны енді іске қосамыз. Олар шұжық, сүт өнімдері, жартылай дайын өнім шығаратын үш цех, кондитер өнімін шығаратын, мектеп және түрлі орындарға тағам дайындайтын, нан өнімдерін пісіретін цех. Бұл кәсіпкерлердің бәрі де бұрыннан жұмыс істеп келе жатқандар. Жаңа кәсіп бастаушылар жоқ. Өздерінің тұрақты тұтынушылары да бар. Бүгінде олар жеткізу қызметімен жұмыс істеуде. Жанымызда «Сырдария» коммуналдық базары бар. Өнімдерін сонда да өткізеді. Сондай-ақ қала орталығындағы дүкендерге де жеткізуде. Бұдан бөлек цех ашқан кәсіпкерлерге тағы да бір мүмкіндік берілді. Осы жоба ашылғаннан кейін кәсіпкерлерге соңғы үлгідегі құрал-жабдық алу үшін «Қызылорда» өңірлік инвестициялық орталығы мен облыс әкімдігі тарапынан келісімшарт жасалып, төмендетілген несие берілді. Жалпы бізге жасалып жатқан қолдау мен мүмкіндік мол. Соны тиімді жүзеге асырудамыз. Кәсіпкерлердің ісі бір жолға қойылып кеткенше барынша тиімді мүмкіндіктерді қарастырып отыр, – дейді ол.
Жібек мұнда сүт өнімдерін шығаратын цех ашқан. Күніне 2 тонна таза, табиғи сүт алады.
– Біз жұмысты 2015 жылы бастадық. Сүт өнімін өндіруді қолға алдық. Қаладағы «Балқаймақ» дүкенінің иесімін. Бастапқы кезде сүт өнімдерін дайындайтын цех ашуды көздеген едік. Жоба жайында білгеннен кейін неге іске асырып көрмеске деген ой келді. Қазір нәтижесі жаман емес. Жалпы сүт өнімімен жұмыс істеу өте қиын. Бұл бағытта көп ізденуге тура келді. Тіпті Германия сынды шетелдерге де барып қайттым. Ондағы білікті мамандар үлкен зауыт ашудың қажеті жоқ екенін айтады. Әлемге танымал брендтердің өзі шағын цехта шығарылатынына көз жеткіздім. Мәселен, біздің елде Кеңес үкіметі кезінен келе жатқан ірі балық зауыттары бар. Бірақ жұмыс бір бөлігінде ғана атқарылады. Соны ескере келе мұндай шағын өндірістік аймақтың тиімділігі жоғары екенін түсіндім. Шағын цехтың өзінен мол өнім шығаруға болады. Жалға алу қызметі де көңілге қонымды. Қазір мұндағы кәсіпкерлердің жалдау ақысы 190-290 мың теңге аралығында. Оған қоса коммуналдық төлемдері де бар. Көріп тұрғандарыңыздай, цехтар толық іске қосылды. Өнімін шығарып, кәсіптерін айналдырып отыр. Ал мынау біздің цех. Ондағы технологияның бәрі де Түркиядан әкелінген. Сүт құйылғаннан бастап пісіріледі, суытылады, ұйытылады, осы процестің бәрін де техника атқарады. Қызметкер оны қанша градуста пісіп жатқанын бақылайды. Содан кейін құрылғылардың тазалығына ерекше мән беріледі. Жақсылап тазартылмаса сүт ашып кетеді. Қазір мұнда айран, қатық, сүзбе, көже, май өндіріледі. Дайын өнімді сақтауға арналған орын, бәрі де қарастырылған. Құйылған құтыларды блоктау құрылғысы да дайын, – дейді ол.
Ғимарат аумағы 2 мың шаршы метр, 8 цехтан бөлек бос павильондар бар. Онда төмен бағада сататын орын ашылмақ. Жоғары бөлігінде кеңселер орналасқан. Сондай-ақ Жібектің айтуынша, мұнда маман тапшылығы байқалады. Тамақ өнеркәсібі болғандықтан, аспаз, наубайханашы, техникалық қызметкерлер іздестірілуде. Оларға қойылатын талап та қиын емес. Тек өз ісін меңгерсе жеткілікті екен.
Өндірістік аймақтың ішін аралап, толық танысып шыққаннан кейін цехтардың жұмысын көрдік.
Жеке кәсіпкер Айжан Сәрсенбаева алғашында шұжықты үй жағдайында дайындап отбасында ғана қолданған. Кейін жақындары тұтынып көріп тапсырыс бере бастапты. Күн санап тапсырыс көлемі ұлғайып, кәсіпке айналдыруға бекініпті.
Ол кәсіп бастаймын дегендерге мемлекет тарапынан қолдау көп екенін жеткізді. Соны өзі де кәдеге жаратты. Нәтижесінде ісі алға жылжып келеді. Арнайы өндірістік аймақтан цех ашты. Төмен пайызбен несие алып, ішін заманауи технологиямен жабдықтады.
– Кәсіпті бастағаныма бір жыл болды. Бастапқыда үйден жұмыс істедім. Кейін әкімдіктен осы орталық жайында естідім. Сөйтіп цехты осында аштым. Заманауи құрал-жабдық алу үшін «Қызылорда» өңірлік инвестициялық орталығы арқылы жеңілдетілген несие алдым. Қаржы көлемі 20 млн теңге. Қаражатқа мұндағы барлық құрылғыны сатып алдым. Мәселен, мына камера әзірге біздің қалада жоқ. Мен алғаш қолданушылардың бірімін. Бағасы да қымбат. Ресейден алдырттық. Оның тиімділігі 3 сағаттың ішінде шұжықты дайындайды. Үш түрін. Кептіреді, пісіреді және ыстайды. Сондай-ақ бір салғанда 100 келі шұжық кетеді. Ал өнім 100 пайыз жылқы етінен дайындалады. Келісі 8000 теңгеден саудалануда. Оған тек қазы майын ғана қосамыз. Сондықтан дәмі тіл үйіреді. Бір жағынан таза, табиғи өнім. Құрамына түрлі дәмдеуіш қосамыз. Жасалу жолы өте қиын. Жілікке бөліп, тек таза етін аламыз. Бұл жұмысты ер-азаматтар атқарады. Етті тартқыштан өткізіп, шұжықтың 5-6 түрін саудаға шығарамыз, – дейді ол.
Кәсіпкердің айтуынша, көбіне тапсырыс әлеуметтік желідегі парақшадан түседі. Сол себепті оны белсенді жүргізеді. Қаладағы бірнеше дүкен де тұрақты тұтынушыға айналыпты. Цех үздіксіз жұмыс істейді. Тапсырыс та қабылдайды, онда 3 адам тұрақты еңбек етеді. Шұжықтан бөлек ысталған құйрық май, қазы, қарта, жал-жая және ысталған тауық, үйрек етін де дайындайды. Алдағы уақытта балықтың да ысталған түрін шығармақ.
– Осы кәсіпке қызығып бастағанда көп іздендім. Ақтауда шұжықты қолдан жасайтындар көп. Білікті технолог маманның тәжірибесін көріп, біраз дүние үйреніп қайттым. Олар бұл кәсіпті бастау үшін Ресейге арнайы барып, оқыған. Ұлттық тағам етті асқан кезде ысталған қазы, етті қосуды да үйреніп жүрмін. Мұны өзге өңірде қолдануда. Халықтан қандай өнімге сұраныс түседі соны жасауға тырысамыз, – дейді ол.
Бала күнінен ас пісіруге епті болған Әйгерім Әбіл де кәсібін үй жағдайында бастаған. Шағын ас бөлмесінен бастау алған ісі жанданып, бүгінде «Тұмар» өнеркәсіптік аймағынан жеке цехын ашты.
– Бастапқы кезде тағамның бірнеше түрін ғана пісірдім. Кейін тұтынушыларға ұнап, тапсырыс көлемі ұлғайды. Есіктің алдында жаздық үйге көшіп, сонда жалғастырдым. Алғашқыда 10 ыдыс, кейін 60-70 ыдысқа дейін дайындадым. Сол жағалаудағы шағын өндірістік аймақ құрылғанда цехты осында ашуды көздедім. Құрал-жабдық алу үшін «Қызылорда» өңірлік инвестициялық орталығы арқылы жылдық 3 пайыздық жеңілдетілген несиемен 18 млн теңге алдым. Оған Шымкенттен мұздатқыштың бірнеше түрін, германиялық пеш, еттартқыш сынды құрылғылар алдық. Жартылай дайын өнімді әзірлеуге қажетті барлық затымыз бар. Ұн, ет сынды шикізатты жергілікті кәсіпкерлерден аламыз. Дайын тағамды бірнеше мекемеге тұрақты өткіземіз. Баға тиімді. Жартылай дайын өнімге де сұраныс жоғары, – дейді кәсіпкер.
Ол алдағы уақытта асхана желісін, дүкен ашуды көздейді. Сондай-ақ түрлі ұлттық тағам түрлерін ұсынбақ. Ірі көлемдегі тапсырысты орындауға мүмкіндігі мол екенін айтқан кәсіпкер сауда орталықтарымен де бірлесіп жұмыс істеуге дайын. Қазір мұнда 6 адам еңбек етуде. Кейде тапсырыс артып жатса, қосымша жұмыс күшін де тартады екен. Жеткізу қызметі де қарастырылған. Белгілі мөлшерден асса, көлікпен тегін жеткізіп береді. Тағамның барлық түрінің бағасы 1000-1300 теңге аралығында.
Жеке кәсіпкер Жаннұр Момыш жаңа өнеркәсіп аймағынан екінші цехын ашыпты. Үш жыл бұрын үй шаруасында болған ол түрлі тағам дайындағанды ұнататын. Бірақ кәсібін ашу үшін қаражаты жеткіліксіз болды. Ойын жолдасына айтқан еді, ол қолдау білдірді. Мұздатқыш сатып алды. Қолдан манты, тұшпара түйіп сатты.
– Ең бірінші тұтынушыларым көрші-қолаң, жақын туыстарым болды. Оларға өнім ұнап, өзгелерден де тапсырыс түсе бастады. Одан әрі ізденіп, интернеттен шұжықтың жасалу жолдарын үйрендім. Тіпті осы өнімді өндіріп жатқандардан сабақ алдым. Жартылай дайын өнімнен бөлек, шұжық түрлерін де сатуға шығардым. 2023 жылы кәсіпкер ретінде тіркеліп, облыс орталығынан шағын нысан алып, цех аштым. Қажетті құралдарын алу үшін мемлекеттік қолдауға жүгіндім. Жеңілдетілген несие алып, «Тау-дай бол» брендін қалыптастырдым. Ет өнімдерін жергілікті шаруалардан алдырамын. Сапасына ерекше мән беремін. Бүгінде біздің жартылай дайын өнімдер мен шұжықтар өңірдегі 16 дүкенге жеткізіледі, – дейді ол.
Жақында «Тұмар» шағын өнеркәсіптік аймағынан цех ашты. Өңірлік инвестициялық орталық арқылы жеңілдетілген несие алуға болатынын білді.
– Бұл тағы бір мүмкіндікке жол ашты. Мен ісімді бастағалы мемлекеттің қолдауын сезініп келемін. Өңірлік инвестициялық орталықтан 3 пайызбен несие алдым. Осылайша екінші цех іске қосылды. Қазір қарамағымда 11 адам жұмыс істейді. Айлық 150 мыңнан жоғары. Алда кәсібімізді дамыту үшін дүкен ашу сынды тағы бірнеше жоспар бар, – дейді ол.
Бағамдап қарайтын болсақ, шағын бизнес өкілдерінің цех пен өндірістік ғимарат салуға мүмкіндіктері бола бермейді. Ал шағын индустриялық аумақтың қатысушылары кәсіпкерлерге қолдау білдіретін құрылымдардан кеңестік-құқықтық көмек, бизнес-инкубатор аясында оқу, өнімді сатуға көмек, жобаларды маркетингтік зерттеу, ақпараттық және сараптамалық ресурстарға қол жеткізу тәрізді қызметтің барлық түрін алады. Бұл жобаның ерекшелігі – дамыған инфрақұрылымы бар дайын орындар. Мұның бәрі кәсіпкерлерді уақыт пен қаржы шығындаудан босататынына көз жеткіздік. Сондай-ақ мұндай жеңілдіктер өндірісті ұлғайтуға, жергілікті нарықты сапалы өніммен қамтуға жол ашады.
Жаңа аймақтың тек экономикалық емес, әлеуметтік маңызы да зор. Тұрғындар сапалы өнім тұтынады, шағын және орта кәсіпкерліктің дамуына ықпал етеді, салық базасын ұлғайтып, өңір бюджетін нығайтады және өндірістік инфрақұрылым дамиды.
Сол себепті «Тұмар» шағын өнеркәсіп аймағы – өндірісті дамытуға арналған тың жоба. Оның іске асырылуы халықтың әлеуметтік жағдайына да оң әсер етеді.
Сара АДАЙБАЕВА,
«Сыр бойы».
Суреттерді түсірген
Нұрболат НҰРЖАУБАЙ
