Аймақ жұртшылығы сатираның саңлағы ретінде Қазыбек Әшірбековті жақсы таниды. Бұл кісі нағыз сөз сойылдың содыры. Өткір тілімен суреттеп, сықақтап, түйреп төрт шумаққа сыйдырғанда, жөн білетін басшылар кемшілігі үшін кешірім сұрап, дереу халық үшін қажетті шаруаны істеп тастайтын. Бұл жөнінде сыншы-ғалым, қазақ сатирасының зерттеушісі, марқұм Темірбек Қожакеев Қазыбек ағаның шығармашылығына көңілі толып, жоғары баға берген екен. Содан болар, Т.Қожакеев Қазақстан Жазушылар одағы Қазақстан сықақшылар «Найзагер» қауымдастығының мүшелігіне өткізеді. Қаламының қарымды екенін мойындата білген Қазыбек аға 2001 жылы және 2012 жылы екі рет «Егемен Қазақстан» газеті тағайындаған Балғабек Қыдырбекұлы атындағы жүлденің жеңімпазы атанады. Оны осы тіл құдіретінің арқасында жеңіп алғаны анық.
Кезінде филология ғылымдарының кандидаты, қазіргі Арал ауданының әкімі Аманжол Сақыпұлы бұл кісінің музыкалық аспаптың кез келген түрін еркін нақышына келтіре ойнайтынын, кереметтей тамсана жазғаны есімізде. Уытты тілмен сатираны сапырған, тістеме сөздің өрнегін қатырған, сын жебесімен жалғандықты жапырған Қазекеңнің анда-санда қышыма сөзбен аяқастынан суырып салатын өнері барын білмейді екенбіз.
Бірде, осыдан бірнеше жыл бұрын, елге танымал лирик ақын Мұхамеджан Нұрханов үшеуміздің оңашада сыр ағытқанымыз бар-ды. Осындай кездейсоқ басымыз қосылған көңілді сәтте, өмір мен жастық шақ жайлы әңгіме әріден шертіліп, қыза түскен тұста, екі иығын қомдаған күйі Қазыбек ағам жастық жайлы табан астынан айтыскер ақындардай әуендете, өлең жолдарын төге салғанда ауызымыз ашыла қарадық. Мұхамеджан ағамыз бірден қолын алып, «айтыскер ақындық өнер де бойыңызда бар екен ғой» деп тәнті болған еді. Сол кезде менде іштей «Тегін адам таз болмас» деген тәмсілдің астарындағы шындық жатқанын ұқтым. Шынында, Қазекеңнің бойында тек сатира емес, азаматқа тән бірнеше өнердің тоғысқанын осы тұста анық байқаған едік.
Білген адамға бұл кісіні біреу ұнатады немесе ұнатпайды деп айтудың өзі артық. Өйткені, Қазыбек Әшірбекұлы үнемі сатираның қамын жеп, жеке ой кешетін жан. Мына бес күн тірліктегі жалған мен көлеңкелі тұстарды көргенде шындықтың сын жебесімен атып, мақтадай жұмсақ сықағымен сипалай отырып осып тастайды. Ол біреуге жағыну үшін емес, бүгінгі қоғамның әлеуметтік дамуы үшін шырыл қағады, айтады, жазады.
Қазыбек Әшірбекұлы кезінде облыстық ішкі істер саласында лауазымды қызметтер атқарып, содан зейнеткерлікке шыққан қаламгер.
Асқар ақынның «Дейді-дейдісі» таза еместің демін ішіне тарттырса, Оспанханның осып айтқанынан жоғарыдағылар бетін басатын еді. Мыңбайдың мақтамен бауыздаған сықағынан жүзі жанса, Үмбетбайдың сатирасы сілесін тастай қатыратын еді. Сол социалистік қоғамды жөнге келтірген дарын иелерінің тұстарын жақсы білеміз. Ол қоғамның мықтылығы сонда, кез келген мемлекеттік баспасөзде жарыққа шыққан сыни материалға жоғарыдағылар арнайы ресми түрде хат жолдап, жауап беретін. Тіпті облыстың арнайы бюросында қарап, қызметкерді орнынан алып та тастайтын. Осы дәуірде үн жарияның тегеуріні, құдіреттілігі, беделі биік болғандығын білдіреді. Бұны сол кезеңде басшы болған бүгінгі көп азаматтар өте жақсы білсе керек.
Қазыбек аға да сол тұста қолынан қаламын тастамай, алдыңғы толқын сатириктердің соңынан ілесе шыққан. Облыстық ішкі істер саласында жүріп-ақ, сол өткен дәуірдің үніне сай сатира садағын тартып, қоғамның көлеңкелі тұстарын сынға алды.
Бұрында болған «Копторг»,
Тупикте болды «Топторг».
Анау-мынау алуға,
Баратын жұрт топ болып.
Кезекке тұрып көмірге,
Жыртысып жаға от болып,
Қайтушы-ек үйге «шок» болып.
Таразыдан жеп қалар,
300 келі «жоқ» болып.
Әй, бұлар да тоймайды-ау,
Жатса да шетінен сотталып,
Шетінен бәрі топ-толық, – деп облыстық «Ленин жолы» газетіне жазған сықағын жолдап жібереді. Содан «Топторгтың» жігіттері тәртіпке шақырылып, жөнге түседі. Бұрынғыдай емес едіреңдей жауап берулері басылып, инабатты, имандылық тәубеге келгендей. Майлы жіліктен айырылып қалу оңай емес. Арасында жұмыстан кеткендері тағы бар. Әсіресе, қыста ауылдан келіп көмір кезегіне тұрған жандар үшін біраз қолайлы жағдай жасалады. Бәрі өз кезектерімен алып мәз-майрам болып қалады. Сондайда Қазекеңнің жазғанын білетін жігіттер жұмысына арнайы іздеп келіп, рақметтерін жаудырып кетеді. Көптің алғысына бөленген қаламгерге мұныңыз шабыт әкеледі.
Ол кісі көлгірсіп сөйлеуді білмейді әрі ондай жандарды көзіне ілмейді. Шындыққа тіке қарап, турасын жазады. Ешнәрсені бұрмаламай ағынан жарыла айтады. Түсінген адам ішкі істер саласының қым-қуыт тірлігін біледі.
Бірде қарбалас жұмыстан шыққан Қазыбек аға жолай дүкеннің бірінен нан алады. Түс әлеті, жуынып-шайынып болысымен тамақ басына отыра бере, әкелген нанын тураса пышағы шақылдап өтпей, темірге тірелгендей болады. Дереу қолымен нанды бөліп қараса, болт тұр. Мына жағдайдан кейін нанды қалай жесін? Бірден киінген бойда әлгі дүкенге келіп сатушыға нан ортасындағы болтты көрсетеді. Дүкенші де сасып қалады. «Аға, айып етпеңіз, бұл нанды біз қаладағы «Нан өнімдері» комбинатынан аламыз. Маған ренжи көрмеңіз» деп кешірім сұрайды. Сонымен сатушы орнына жаңа нан береді.
Мына жағдайды көзбен көрген сатирик ағамыз сол күні кешке жазу столына отырып «Бұрандалы бөлке нан көрдің бе?» атты сықақты сықитып жазып, ертеңіне «Ленин жолы» газеті редакциясына апарып береді. «Нан өнімдері комбинатының» басшысы мақала авторын арнайы жұмыс орнына іздеп келіп «кешірім сұрап», редакцияға арнайы жауабын береді. Мінекей, «сын түзелмей, мін түзелмейді» деген. Осының салдарынан сол күнгі ауысымдағы жауапты қызметкер жұмысынан босайды.
Сол қоғамның бүтіншісі, ел мұңының жоқтаушысы бола білген Қазыбек ағаның сатирасында дәлелді сиқырлы сипат, үйлесімді сықақ, жалт-жұлт еткен шындық жатыр. Бірде өз тіліміздің тағдырына алаңдаған қаламгер:
«Өзге тіл оған «бауыр» тіл,
Өзінше тіпті тәуір тіл…
Өз тілін өзі білмейтін,
Өз тілі оған «ауыр» тіл», – деп қазақ бола тұрса да, өз ана тілін менсінбейтіндерге жаны ауыра сөз арнайды. Қарапайым ұйқас секілді көрінгенімен, астарында үлкен мән бар.
Портал деген немене?!
Айтпайын жалған өсекті,
Ақиқат бар-ай өзекті.
Құдай-ау кесел бойдағы,
Күтпейді ғой кезекті.
Дерт асқынса денеде,
Емдеуіңе көне ме?!
Сырқат деген сауда емес,
Портал деген немене?! – деп тағы бір сын садағын тартатын ағамыз бүгінгі күннің күрделі мәселесін нысанына дөп алады.
Әлгінде айтқандай, Қазыбек Әшірбекұлы ішкі істер саласында ұзақ жыл қызмет атқарып, абыроймен зейнетке шыққан жан. Онда да өте абыройлы қызмет атқара білді. Атақ та, марапат та жетерлік. ҚР Ішкі істер министрлігінің арнайы «Еңбек ардагері» медалімен марапатталған. Ішкі істер органдары мен Ұлттық Ұлан ардагерлер ұйымының «Құрметті ардагері» медалінің иегері. Басқа да мемлекеттік наградалары бар. Бұның бәрі – адал еңбегінің нәтижесі. Шығармашылық адамының шыңдалған өмір жолы.
Кенжалы Ерімбетов,
ҚР Ақпарат саласының үздігі
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
