Сыр өңірінде күріш дақылын өсірудің ежелден қалыптасқан дәстүрі сақталған. Бүгінде тоқсан жылға таяу тарихы бар Ы.Жақаев атындағы Күріш ғылыми-зерттеу институты жаңа сорттарды өндіріске енгізуде. Қазіргі таңда институт ғалымдары жаңа технологияны енгізе отырып, ауыл шаруашылығын әртараптандыруға, өнім сапасын арттыруға көңіл бөліп отыр. Жуырда ҚР Сенаты депутаттары Мұрат Бақтиярұлы мен Бекмырза Еламанов аталған институттың егіс алқабында болып, атқарылып жатқан жұмыстармен танысты. Сондай-ақ, ғалымдарды толғандырған мәселелерге ден қойды.
Айталық, бүгінде институттың арнайы тәжірибе алаңында 500 гектардай егістік алқап бар. Онда күріштің 17 сорты өсірілуде. Мұндағы мақсат – нарықта сұранысқа ие, экспортқа шығарылатын өнім түрлерін өндіріске енгізу. Осы бағытта Иран, Өзбекстан, Ресей елдерінен әкелінген күріш сорттарын жергілікті жердің ерекшелігіне сай бейімдеу. Айта кетейік, аталған институт ғалымдарының «Маржан» сорты еліміздегі күріш егісінің жартысынан астамына егіліп, шет елдерде де кеңінен танылған. Сырдың тұзды топырағына төзімді күріш сортына әлі де сұраныс бар. Сондай-ақ, соңғы жылдары шығарылған «Ай Керім», «Сыр сұлуы» күріші және «Алтын арай», «Зарина» аталатын бидай сорттары өзге сорттарға қарағанда біркелкі, биік әрі тығыз өсіп келеді. Мұның басты себебі, аталған дақылдардың өңір табиғатының ерекшелігіне бейімділігі. Тағы бір айта кетерлік жаңалық, бүгінде күрішке күтім жасау жұмыстары замандық технологияны пайдалану арқылы жүзеге асырылып отыр. Атап айтқанда, шағын ғана дронды пультпен басқара отырып, егіске қажетті тыңайтқыштарды нақты мөлшерімен беруге болады. Мұнан бөлек, БҰҰ «Даму» бағдарламасымен 2 гектар жерге тамшылатып суару әдісімен қауын және басқа көкөністер егілген. Үш жылдан бері қолға алынған бұл жұмыс та өз нәтижесін беруде. Институт ғалымдары кезіндегі «Күләбі» қауынындай жоғары сортты қауын өсіріп шығаруға ден қойып отыр. Мамандардың айтуынша, 1 гектардан 50-60 тоннаға дейін бақша өнімдерін алуға болады. Бұл жұмыстардың басы-қасында тер төгіп жүрген Әсет Мырзаханұлы, Құрманбек Бәкірұлы, Камалдин Шермағанбетов, Қанағат Бегалыұлы сияқты ғалымдардың еңбегі зор. Жалпы институттың өндіріс саласында 130 адамдай еңбек етеді.
Жоғарыда аталған ғалымдардың айтуынша, бүгінгі таңда Үкіметтің тапсырмасымен, оннан астам шетелдік сорттарды сынақтан өткізіп, Сыр өңіріне енгізу мүмкіндіктері зерттелуде. Өкінішке орай, оның ішінде отандық сорттарды зерттеу қарастырылмаған. Осы талапқа сай егістіктегі 17 түрлі күріш сортының үшеуі – Иран, екеуі – Өзбекстан, 11-і Ресейден әкелінген. Биылғы көктемнің қолайсыз ауа райында сырттан әкелініп егілген сорттар өсімдіктерінің тығыздылығы «Маржан» сортынан төмен болды. Яғни, ғалымдардың көп жылдық тәжірибесі бойынша отандық өнімді өсіру әлдеқайда тиімді екені белгілі болып отыр. Өйткені олар өз жеріміздің табиғи ерекшеліктеріне төзімді әрі өнімділігі де жоғары.
Кездесуде сенаторлар институт ғалымдарының енгізген жаңалығы – «Сыр сұлуы» және «Ай Керім» сорттарына қызығушылық танытты. Себебі, аталған сорттардың нарық талабындағы бәсекеге қабілеттілігіне сенім артуға болады. Мамандардың айтуынша, болашақта бұл сорттар аймақтағы егілетін күріштің 60-70 процентін қамтиды деген болжам бар. Ал, «Алтын арай», «Зарина» бидай сорттары мал шаруашылығын дамытуға мол мүмкіндік берері сөзсіз. Сондай-ақ, кездесуде аталған институт директоры С.Өмірзақов ғылымды дамыту ісінде қиындық тудырып отырған бірқатар мәселелерді сенаторлар назарына ұсынды.
Ғазиза ӘБІЛДА,
«Сыр бойы».
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
