«Жазушылар одағы жастарға жөнді көңіл бөлмейді, қолдау көрсетпейді», «Одақ бір жақта, жас ақын-жазушылар екінші жақта қалып қойды» деген пікірлерді соңғы кездері жиі болмаса да, арагідік құлағымыз шалып қалатыны жасырын емес. Әсіресе, әдебиет пен мәдениеттің қайнаған ортасы саналатын ару шаһар Алматыдан алыста жүрген жас қаламгерлер үшін қолдаудың маңызы зор екендігі шындық. Десек те, кейінгі жылдары осы қасаң пікірдің көбесі сөгіліп, Қазақстан Жазушылар одағы жастарға қатысты ірі-ірі жобаларды жүзеге асырып келеді. Мәселен, жыл сайын Жазушылар одағына мүшелікке қабылдауда жастарға басымдық берілуі, жас ақын-жазушылардың кітабын мемлекет тарапынан шығаруға мұрындық болуы, тіпті, «Жазушылар одағына үміткер» жобасының қолға алынуы – осы сөздеріміздің айқын дәлелі.
Осындай ауқымды жұмыстардың бірі – биыл шығармашылық ұйым мен Мәдениет және ақпарат министрлігі арасындағы стратегиялық әріптестік аясында қолға алынған «Жазушылардың әдеби шеберлік мектебі» атты жаңа жоба.
Тақырыпты «тың бастама, жаңа мүмкіндік» деп қоюымыздың себебі де жоқ емес. Біріншіден, шығармашылық ортадан жырақта, кішкентай қалалар мен шалғайдағы аймақтарда жүрген 20 жастың басын қасиетті қарашаңырақ астында қосып қана қоймай, оларға «мүйізі қарағайдай» ақын-жазушылар, әдебиеттанушылардың дәрісін тыңдату, белгілі қаламгерлердің шеберлік сағаттарын ұйымдастыру, расында тың бастама болғандығы сөзсіз. Ерекше атап өтерлігі – бұл жобаға қатысушыларды іріктеу үшін арнайы сараптама комиссиясы құрылып, талапкерлер қатаң іріктеуден өттік. Мұның өзі жобаның маңыздылығы мен айқын мақсатын көрсетеді.
Екіншіден, аталған жоба жас ақын-жазушыларға жаңа мүмкіндіктер ашқаны даусыз. Өйткені, Сәкен, Бейімбет, Ілияс, Мұхтар, Әбдіжәмілдей тау тұлғалардың алақанының табы қалған қарашаңырақта 10 күн бойы алаңсыз жүріп, қаламгерлерден қажетті нәрселерімізді үйрендік, білмегенімізді сұрадық. Кітабын жата-жастана оқитын сүйікті қаламгеріңмен бір үстел басында бетпе-бет отырып сөйлесу, сұхбаттасу әдебиет ауылына енді қадам басып келе жатқан жастың кеудесіне сенім ұялатып, қиялына қанат бітіреді. «Мен де сол кісі секілді атақты шығармалар жаза алуым мүмкін екен ғой» деген жігер дарытады. Бұдан бөлек, Қазақстанның әр түкпірінен келген жас таланттар бір-бірімен араласып, өзара пікір алмасу арқылы көкжиегі кеңейеді, жаңа тақырыптарға бой алдырады. Біздің «жаңа мүмкіндіктер ашады» деп отырғанымыз – осы.
Отыз бес жасқа дейінгі жас қаламгерлерге арналған шеберлік мектебінде проза мен поэзия жанрындағы әдеби үрдіс, кәсіби шеберлік, әдеби сынның дамуы, әдебиеттегі тәуелсіздік рухы, халықаралық байланыс, аударма, кітап тарату бағыттары мен Жазушылар одағының еліміздің әдеби өміріндегі алатын орны туралы тағылымды әңгімелер айтылып, күн сайын Қазақстанның Еңбек ері Дулат Исабеков, әдебиет сыншысы Жанғара Дәдебаев, ақындар Бақытжан Қанапиянов, Әділғазы Қайырбеков, Бекжан Әшірбаев, жазушы Жүсіпбек Қорғасбек, Одақ басшысы Мереке Құлкенов, драматург Асылбек Ихсан, танымал аудармашы Ләйла Мұсалы дәріс оқып, тәжірибелерін бөлісті. Осы жобаға шетелден арнайы шақыртылған, атап айтқанда, түркиялық Екрем Аян, көрші қырғыз елінен келген Абдылдажан Ақматалиев, АҚШ-тағы Колумбия университеті Шығыстану институтының аймақтық директоры Рафис Абазов және ресейлік жазушы, аудармашы Гузель Яхина шеберлік мектебіне өзіндік әр берді.
Әрине, шеберлік мектебінде дәріс берген қаламгерлер мен олардың қаузаған тақырыптары туралы таңды таңға ұрып айтуға болады. Дегенмен, белгілі қазақ жазушысы, екі буынның да көзін көрген Жүсіпбек Қорғасбектің дәрістерін ерекше атап өтуге тиіспіз. Өткен ғасыр классиктерінің де, қазіргі буынның да шығармашылығымен жақсы таныс Жүсіпбек ағаның дәрістеріне бөлінген уақыт аздық етіп, жобаға қатысушылардың қосымша уақыт сұрағаны көп нәрсені аңғартса керек. Сол секілді, танымал ресейлік жазушы, кәсіби аудармашы, атақты «Зулейха открывает глаза», «Дети мои», «Эшелон на Самарканд» романдарының авторы Гузель Яхинаның шығармашылық зертханасы бәрімізді қызықтырып әкетті. Бір ғана «Зулейха открывает глаза» романы үшін бір мезгілде 5 беделді әлемдік әдеби сыйлықты иеленген жазушының дәрісі ерекше ұнағаны соншалық, қадірлі қонаққа бірнеше сағат бойы сұрақ қоюмен болдық. Әдебиеттегі өте өзекті тақырып – аударма мәселесі туралы сөз қозғаған Түркияның Мугла Сыткы Кошман университетінің профессоры, филология ғылымдарының докторы Екрем Аян бірнеше күн бойы тәржімаланатын шығармалардың тізімін жасау керектігін, ортақ терминология құрастырудың мәні зор екенін айтып, қос елдің әдеби байланысын нығайту тетіктері жайлы ой толғады. Аударма туралы айтқанда, әл Фараби атындағы Қазақ ұлттық университетіндегі «Жас аудармашылар ұйымының» ғылыми жетекшісі, профессор Ләйла Мұсалының дәрістерін айрықша атап өтпеске болмайды. Оның нақты мысалдар келтіре отырып, барлық қатысушыға поэзия мен прозадан аударма жасатып үйретуі, өз бетінше тәржіма жасауға дағдыландыруы, осы саланың қыр-сырымен бөлісуі біз үшін құнды дүние болды. Авторлық құқық, баспа мәселесі, БАҚ-тағы ұлттық мүдде мен қайшылықтар, қаламгердің азаматтық ұстанымы туралы әңгімелеген Бекжан Әшірбаевтың дәрістері дайын тұрған оқу бағдарламасы десек, қателеспейміз. Тек санаңызға тоқып, есіңізге мықтап сақтап алсаңыз болғаны.
Шығармалары әлемнің 11 тіліне аударылған әдебиеттанушы-ғалым, академик, профессор Абдылдажан Ақматалиевтің Шыңғыс Айтматов туралы естеліктері бәрімізді ә дегеннен-ақ баурап алды. Кемеңгер жазушының жанында жас кезінен бастап соңғы күндеріне дейін бірге болған оның ұлы тұлға Айтматовтың көпшілік біле бермейтін тағдыры мен адами қасиеттері, Мұхтар Әуезовпен достығы туралы біз естімеген тың деректері – өз алдына мүлдем бөлек тақырып.
Шеберлік мектебі барысында жобаға қатысушылардың сұрауымен Қазақстанның Халық жазушысы Бексұлтан Нұржекеұлы, ақын, драматург Иран-Ғайыптың да дәрістері өткізілді. Қатысушылардың өтініш-тілегін жерге тастамай, күн сайын жанынан табыла білген Бауыржан Жақып ағамыз демалыс күндері бәрімізді Сәбит Мұқанов пен Ғабит Мүсіреповтің музейіне, «Кеңсайдағы» Ілияс Есенберлин, Әзілхан Нұршайықов, Мұқағали Мақатаев, Оралхан Бөкей, Қадыр Мырза Әли секілді әдебиет алыптарының басына апарып, зиярат жасатты.
Қорыта айтқанда, Қазақстан Жазушылар одағының бұрын-соңды болмаған «Жазушылардың әдеби шеберлік мектебі» жобасы – біз үшін үлкен тәжірибе, үлкен сабақ, үлкен тағылым алаңы болды. Жас қаламгерлерге осындай мүмкіндік сыйлаған Мәдениет және ақпарат министрлігі, Одақ төрағасы Мереке Құлкенов және жоба үйлестірушісі Бауыржан Жақып ағамыздың еңбегі зор. Жобаның алғашқы қатысушысы ретінде тың бастама жыл сайын жалғасын тапса, талай жас дарынға жаңа мүмкіндіктер сыйлайтыны анық, болашақта үлкен әдеби мектепке айналатын үрдіс болатыны сөзсіз деген ой түйдік.
Нұрсұлтан МЫҚТЫБАЙ,
«Жазушылардың әдеби шеберлік мектебі» жобасының қатысушысы
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
