Көрші ағайын Қырғыз Республикасының тарихына «Қазан төңкерісі» атымен енген күрделі саяси дағдарыстың басылғанына бір ай болғанымен, ғаламтор беттерінде әртүрлі жаңалықтар, хабарламалар, қызу пікір-таластар әлі жарияланып жатыр. Мысалы, бұрынғы ел президенті мен оның жақтастарының түзету колониясында аштық жариялауы, Ыстықкөл облысында әлдекімдердің қару-жарақ пен жарылғыш заттар қоймасының табылуы, елде діни-экстремистік «Хизбут-Тахрир» партиясының өкілінің ұсталуы, жақын, алыс шетелдерге қашып кеткен елдің олигархтары мен жоғары лауазымдағы адамдары мен олардың байлықтары, ел президенті міндетін атқарушы С.Жапаровтың елге шетел инвестициясын тартуы жолдарын жариялауы және т.б.
Мені мазалағаны – қырғыз ағайынның бүлігі емес, қазақ ағайынның, әсіресе жастар жағының Бішкек пен басқа қалаларда орын алған «Қазан төңкерісіне» көңілдері толып, конституциялық төңкеріске апаратын елді ойраңдап, берекетін, тыныштығын бұзатын бұзақылық әрекеттерін ақтап, олардан үлгі алмақшы болып талпынуы. Жастар бұл әрекеттерді демократиямен тікелей байланыстыруда. Тіпті соңғы кезде әлеуметтік желілерде арам ниетті біреулердің қасақана «Қырғыз сценарийінің» алдағы уақытта біздің елімізде қайталануы туралы сандырақтары да пайда бола бастады. Қырғыз еліндегі орын алған заңсыздықтарды қазақстандықтар қалай қабылдады? Көршілерде орын алған саяси бассыздық туралы қазақстандықтардың не ойлайтынын білгіңіз келсе, ФБ парақшаларын оқыңыз. Қазақстандықтардың көпшілігінің, әсіресе жастар жағының жазбаларына қанағаттанбадым. Осыдан кейін кейбір отандастар туралы ойым, пікірім өзгерді, көңіл-күйім құлазыды. Азаматтардың көпшілігі қырғыздағы орын алған көтеріліс, шеру, заңсыздық, тағылық әрекеттерге қолдау білдіріп, Қырғызстанға қарағанда біздің еліміздің саяси күштері мен демократиялық дамуының кешеуілдеуі туралы өз ойларын ашық білдіруде. Осыған байланысты өз ойымды айтуды жөн көрдім.
Сонымен Қырғыз Республикасында не болды? Көршіміз неге тағы бүлінді? Иә, Қырғыз Республикасында кезекті саяси дағдарыс конституциялық төңкеріс орын алды. 15 қазандағы кезекті Жогорку Кенеш Парламент сайлауының нәтижесімен 4 саяси партия өкілдері (оның үшеуі билік партиялары) Парламентте орынға ие болды. Жалпы Парламенттегі 120 депутаттық орынға 16 саяси партия таласқан (Қырғыз Респубикасы Әділет министрлігінде 223 саяси партия тіркелген). Сайлаудан кейін 12 оппозициялық партияның сайлаушылары дауыстардың мемлекеттік ресурстар көмегімен сатып алынған деп, Парламент сайлауы заңдылығын мойындаудан бас тартты. Депутаттардан қайран жоқ және елде жақсы өзгерістер болмайды деп санаған оппозициялық партия жақтастары күш қолдану арқылы елде тәртіп орнатпақ болды. Осындайда АҚШ-тың 35-президенті Д.Кеннедидің «Келіссөздер тік жар шетінде жүргізілгеннен гөрі жоғары деңгейде жүргізілгені жақсы» деген сөздері еріксіз еске түседі.
5 қазанда сайлау қорытындысын хабарлап үлгірместен оппозициялық партияларының 1000-дай жақтасы Бішкектегі парламент үйі мен мемлекеттік телеарна ғимаратына басып кіріп, астан-кестеңін шығарды. Кешке олардың саны 2000-ға жетіп, Үкімет үйіне шабуыл жасаған. Алайда, полицияның арнайы жасағымен қуып тарқатылғанмен, кешке Президент пен премьер-министр резиденциясына шабуыл жасап, қақпаларын қиратып, терезелеріне тас лақтырып, 2 полицей, 1 өрт сөндіру автокөлігін өртеген. Көтерілісшілерге көзден жас аққызатын газ, резеңке таяқ қолданылған.
Ертеңіне 6 қазанда наразылыққа қатысушылар Үкімет үйіне, одан кейін Мемлекеттік Қауіпсіздік Комитетінің абақтысына басып кіріп, елдің бұрынғы Президенті А.Атамбаевты, оппозиция басшыларының бірі С.Жапаровты босатты. Кейінірек наразылық білдірушілер қысымымен Орталық сайлау комиссиясы Парламент сайлауының нәтижесін заңсыз деп тауып, артынша Сайлау комиссиясының таратылатынын хабарлады. Премьер-министр К.Боронов өзін отставкаға жіберуін сұрады. Парламент төрағасы Д.Джумабеков, Бішкек пен бірнеше қалаларының әкімдері отставкаға кетті. 6 партиядан тұратын оппозиция күштері елде тәртіп орнатпақшы болып «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес демократтық күштері Альянсы» мен Үйлестіру Кеңесін құрды. Бішкек пен басқа қалаларда халық сақшылары құрылды. Бүлікшілер жолда кездескен сауда үйлері мен кафелерді тонап, мүліктерін жойып президент резиденциясына барып, С.Жээнбековтың отставкаға кетуін талап етті.
7 қазанда абақтыдан босатылған С.Жапаров өзін республиканың бірден-бір легитимдік заңды премьер-министрі деп жариялады. Бұған қарсылық білдірген «Ата-Мекен» партиясының өкілі Т.Тоқтағазиев Үкімет Үйі алдында болған шерулер барысында өзінің оппозициялық партиялар Үйлестіру кеңесінің мәжілісінде бекітілген Қырғызстанның бірден-бір жалғыз лигитимдік Үкімет басшысы екенін жариялады. Себебі, С.Жапаровтың бірнеше жүз партиялық әріптестерінің Парламент мәжілісінің өткізілуі барысында депутаттарға қысым жасап, премьер таңдау барысында парламенттік кворум болмағандығын және премьер таңдау рәсімі бұзылғандығын хабарлап, наразылығын білдірді. Елдің бірнеше облысында халық прокурорларға шабуыл жасап, олардың қызметтерінен кетуіне мәжбүр қылды. Сол түні халық шеруінен кейін түнімен қаланы тазартуды, тәртіпке келтіруді ұйымдастырумен айналысқан Бішкек әкімі таңертең үйіне барып киім ауыстырып қайтып келгенінде қызметтік кабинетінің есігіне «бөтен адамдарға кіруге тыйым салынғандығы» туралы белгі ілініп қойып, лауазымын басқа кісінің иеленгенін көрген. Артынша оның орнын басқа үшінші адам тартып алып, заңды мэр тек бірнеше күннен кейін ғана өзін-өзі тағайындаған екі адамнан кейін өзінің орнына қайтып барған.
8 қазанда депутаттар тобы Президентке импичмент жариялау туралы бастама көтерді. Ішкі істер министрлігі Президенттің із-түссіз жоғалғандығы туралы хабарлама таратты, ал Президент баспасөз хатшысы оның Бішкекте саяси күштермен келіссөз жүргізіп жатқанын мәлімдеді. Шекара қызметі елдің жоғарғы шенділерін елден сыртқа шығармау туралы бұйрық алды. Ішкі істер министрінің міндетін атқарушы К.Асанов елдің бұрынғы ішкі істер министрін қорқақ деп, оның наразылық басталғаннан кейін елден қашып кеткені туралы хабарлады.
9 қазанда Президент төтенше жағдай енгізу туралы Жарлыққа қол қойды. Наразылық, Бішкекте атыстар жалғасты. Белгісіз кісілер экс-президент А.Атамбаев пен бұрынғы премьер-министр С.Исаковтың автокөліктеріне оқ атқан. Ала-Тоо алаңында болған қақтығыстар барысында елдің бірінші вице-премьері, оппозиционер Т.Тоқтогазиев дене жарақатын алды. Президент премьер-министр К.Боронов отставкаға жіберу, Үкімет құрамын тарату туралы Жарлыққа қол қойды, өзінің отставкаға жаңа Үкімет құрылғаннан және елдегі жағдай тұрақталғаннан кейін кететінін жариялады. Бішкекке әскери техника енгізіліп, 5 қазаннан бері көшелерде көрінбеген милиция кезекшілікке шықты.
10 қазанда Парламент үкіметтің жаңа құрамын және С.Жапаровты премьер-министр қылып бекітті. Жаңа премьер 2-3 күн ішінде С.Жээнбековтың отставкаға кететінін мәлім етті. Президент отставкаға кетсе оның міндетін уақытша Парламент спикері М.Абдылдаев атқаруы тиіс, ал ол өз кезегінде отставкаға кетуіне байланысты бүкіл билік абақтыдан босатылып алынған С.Жапаровқа тиесілі болды. Бұрынғы президент А.Атамбаевтың босатылуы заңсыз деп танылып, оған жаппай тәртіпсіздік ұйымдастырды деген айып тағылып, қайта қамалды. Сол күні дәл сол айыппен Бішкектің коменданты, ішкі істер министрі міндетін атқарушы К.Асанов қамалды.
11 қазанда Бішкекте халық толқулары тоқтағанмен, саяси дағдарыс жалғасты. Президент С.Жээнбеков С.Жапаровты премьер-министр лауазымына тағайындау туралы Жарлыққа қол қоймаса да, соңғы ішкі істер министрі лауазымына полковник У.Ниязбековты тағайындады. Бұл жиһаз-мүліктері қираған қызмет бөлмесінде бата беру арқылы министр орындығына отырғызу көрінісі кезінде әлеуметтік желілерде кең тарады.
13 қазанда Президент Үкіметтің жаңа құрамы мен С.Жапаровты премьер-министр қылып бекіту туралы Парламенттің шешімін заңсыз деп тапқанымен, ертеңіне 14 қазанда шешіммен келісіп қол қойды.
14 қазанда Үкімет үйі алаңында ел Президентін отставкаға кетуін талап еткен жақтастарымен кездескен премьер-министр С.Жапаров Президенттің отставкаға бір күннен кейін кететіні туралы келіссөз жүргізіп жатқанын хабарлады. Бұған жауап ретінде Президент баспасөз хатшысы оның отставкаға Парламент сайлауынан кейін кететінін мәлімдеді.
15 қазанда Президент С.Жээнбеков отставкаға кететінін жариялап, С.Жапаров пен басқа саясаткерлерге жақтастарын астанадан алып кетіп, елді бейбіт өмірге көшіруге шақырды. Президенттің отставкаға кету мәселесі 16 қазанда қаралатын болып шешілді. Бішкек көшелерінде наразылық акциясы жалғасып, халық Президенттің отставкасын тойлап, енді Парламенттің отставкаға кетуін талап ете бастады.
16 қазанда Парламент Президент С.Жээнбековтың отставкасына келісім беріп, С.Жапаровты Президент міндетін атқарушы қылып тағайындады.
Хұсайын Қоразбаев,
Қазақстан Журналистер және Заңгерлер одағының мүшесі,
облыстық полиция департаментінің бөлім басшысы,
полиция полковнигі.
(Жалғасы бар)
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
