Екі қолға бір күрек таба алмай жүргендерге «Бастау Бизнес» жобасы үміт сыйлады. Кәсіпкерлікке бағыт сілтейтін жобаның негізгі мақсаты – жұмыссыздар санын азайтып, ел экономикасының дамуына үлес қосу. Биыл жобаның басталғанына үш жыл. Осы уақыт аралығында қаншама тың идея іске асырылып, жұмыс орындары құрылды. Дегенмен, пандемия көптеген жоспарға өзгеріс енгізуге мәжбүр етті. Жоба діттеген мақсатына жетті ме? Грант пен жеңілдетілген несиені кімдер алды? Кәсіп бастағандарға тағы қандай жеңілдіктер қарастырылған? Осы сұрақтар төңірегінде облыстық кәсіпкерлік палатасының «Бастау Бизнес» жобасын сүйемелдеу бойынша аға кеңесшісі Мадина Қасымжанмен сұхбаттасқан едік.
– Жалпы, өңірде «Бастау Бизнес» жобасы қалай жүзеге асырылып жатыр? Жобаның игілігін көріп, кәсіп бастағандар көп пе?
– Облыс бойынша «Бастау Бизнес» жобасы 2017 жылы қолға алынды. «Еңбек» нәтижелі жұмыспен қамту және жаппай кәсіпкерлікті дамытудың 2017-2021 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы шеңберінде «Атамекен» Ұлттық кәсіпкерлік палатасы жүзеге асыруда.
Жобаның ерекшелігі бұл – бір айлық курс. Бір ай ішінде курсқа қатысушылар кәсіпкерлік негіздері бойынша біліктілік арттырады. Курста «Атамекен» ҰКП орталық аппаратында оқыған бизнес-тренерлер сабақ береді. Облысқа 8 тренер бөлінген. Жоба басталғалы 8000-ға жуық адам сертификат алған. Оның ішінде 3354 қатысушы жеңілдетілген несие мен қайтарымсыз грант иемденді. Ал, биыл жобаны 2150 адам оқу жоспарланған еді. 2181 адам оқытылып, оның 914-і қаржыландырылды.
Әсіресе, қайтарымсыз грант, жеңілдетілген несие алуда Арал, Қазалы ауданы көш бастап тұр. Мұнда кәсіп ашып, шаруасын дөңгелентіп отырған азаматтарды көп кездестіруге болады. Дегенмен, барлық ауданда да ілгерілеу бар.
– Өзіңізге белгілі, қазір әлем пандемиямен күресіп жатыр. Курс онлайн жүргізіліп жатыр ма? Жобаға кімдер қатыса алады және талаптары қандай?
– Иә, біз де онлайн форматта жұмыс істеп жатырмыз. Себебі, денсаулық бәрінен маңызды. Карантин талаптарына бағынуға тиіспіз. Дегенмен, бұл қатысушылар санына әсер еткен жоқ. Қайта ниет білдіргендер саны артып отыр. Биыл «Бастау» жобасы шілде айында басталды. Қатысушылардың 4 легі оқытылды. Курс онлайн түрде жүргізілді. Курсқа қатысу үшін үміткер жұмыспен қамту орталығына барып, жолдама алады. Бұл жолдама не үшін қажет десеңіз, жобаға тек жұмыссыздар ғана қатыса алады. Сондықтан орталық олардың оқуға қатысу мәртебесін анықтайды. Кәсіпкерлік палатасының жанынан оқуды ұйымдастыратын «Атамекен. Ко» порталы жұмыс істейді. Порталға тіркелу үшін жолдама мен жеке куәлік керек. Онлайн болғандықтан, қатысушының өзі немесе кәсіпкерлік палатасына келіп, кеңесшілер арқылы тіркеледі. Курс – 21 күн, барлығы 62 сабақ. Ол модульдерге бөлінген. Әр модуль аяқталып, келесісіне өту үшін тиісті тесттен өтеді. Тақырыптар толық қамтылғаннан кейін қорытынды тест тапсырады. Бұл тесттен өтуге үш рет мүмкіндік беріледі. Егер үш мүмкіндікті дұрыс пайдаланбаса, оқудан шектетіледі. Ал, қорытынды тестті сәтті тапсырғандар бизнес жобасын жасайды. Дайын жобаны порталға жолдайды. Бизнес жоба арнайы мамандардың қарауына жіберіледі. Мұнда бір ескеретін жайт бар, егер жобасын сәтті қорғаса сертификат беріледі. Керісінше, жобасы сәтсіз шықса, оқуға қатысты деген сертификат табысталады. Бірақ ешқандай жеңілдік иелене алмайды. Кәсіп бастаймын деп, бірақ жобасын қорғай алмаған үміткер келесі жылы тағы да бақ сынаса болады.
– Онлайн мен оффлайн форматта оқытудың айырмашылығы қандай?
– Дәстүрлі оқудың жөні бөлек. Себебі, тиімді. Өйткені, қатысушылар тренерлермен бірге отырып талқылайды. Зерттеп, зерделеп алуына мүмкіндік мол. Көкейдегі сұрақтарына толыққанды жауап алады. Ал, онлайн форматта оқу біршама қиындық туғызды. Себебі, көпшілік әлі де смартфонның мүмкіндігін тиімді пайдалана алмайды. Бейнесабақтарды жіберген кезде, қайта сұрақ қоятындар бар. Тақырыптарды жіті түсіне алмайды. Міне, осы жерден мәселе пайда болады. Дұрыс білімін жетілдірмеген тыңдаушы алған қаражатты мақсатты жұмсай алмауы мүмкін. Биыл мұндай жағдай анықталды, яғни, грант жеңіп алған қатысушы берілген қаражатты дұрыс пайдаланбаған. Нәтижесінде тиісті шаралар көрілді. Осы ретте жұмыспен қамту орталығында арнайы мониторингтік топ жұмыс жасайды. Олар жобаға қатысушылардың алған қаражатын мақсатты жұмсалуын қадағалайды.
Сонымен қатар онлайн оқытуда тағы бір кедергі кездесті. Ол – аудан орталықтарынан шет орналасқан елді мекендерде интернет желісінің нашарлығы.
– Ал, қорытынды тесттен өтіп, жобасын сәтті қорғаған үміткерлерге қандай жеңілдіктер бар?
– Оларға «Еңбек» бағдарламасы шеңберінде қаржы ұйымдары, яғни Өңірлік инвестициялық орталығынан, ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қорынан, «АгроНесие» корпорациясы арқылы жеңілдетілген несие алуға болады. Осы ұйымдарға барып, құжат тапсырып, сертификатын көрсетеді және өтінім білдіреді. Міндетті түрде кепіл мүлік талап етіледі. Себебі, бұл – мемлекеттік бағдарлама. Сонымен қатар несие тарихы бұзылмауы шарт. Ал, грантқа қатысу үшін екі жол бар – «Еңбек» және «Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламалары. Оның өзіндік тәртіптері бар. «Еңбек» бағдарламасының гранты 555600 теңгені құрайды. Алу үшін алдымен жұмыспен қамту орталығына қажетті құжаттарын тапсырады. Арнайы гранттық комиссияның алдында жобасын қорғап шығады. Комиссия жобаны құптаса, қайтарымсыз грант алады. Бұл – қайтарымсыз. Дегенмен, мақсатты жұмсалуы керек. Грантты алған адам үш ай ішінде алған қаражатын толық игеруі тиіс. Мемлекет тарапынан жасалып жатқан жеңілдіктің арқасында кәсібін ашқан жастар қатары да артып келеді. Солардың бірі, қала тұрғыны Аружан Рамазанованың мамандығы – инженер-технолог. Ол биыл жоба бойынша оқып, зергерлік бұйымдар жасауды қолға алды. Мәскеуде арнайы білімін жетілдіріп қайтты. Қазір грант алып, құрал-жабдығын түгендеп, іске кірісті. Қаржысы мақсатты жұмсалып, енді жеңілдетілген несие алудың жолдарын қарастырып жатыр.
Сондай-ақ «Бизнестің жол картасы – 2025» бағдарламасы аясында инновациялық грант деген бар. Оған қатысу үшін «Бастау» жобасының сертификаты жарамды. Бұл гранттың ерекшелігі – инновациялық жоба, қаражат көлемі 2-5 млн теңге аралығында. Бизнес жоспарда көрсетілген соманың 10 проценті ЖК есепшотына салынып, мұны растайтын құжаты болу керек. Биыл жобалар онлайн форматта болғандықтан «Қолдау.кз» сайтында жүзеге асырылады.
– Жобаға кімдер қатыса алады?
– Жалпы, жоба жұмыссыздықпен күреске бағытталған. Оған жас ерекшелігіне қарамастан жұмыссыздар, өзін-өзі жұмыспен қамтып отырғандар, еңбекке жарамды мүгедектер, көпбалалы және аз қамтылған отбасы мүшелері қатыса алады. Бір ерекшелігі атаулы әлеуметтік көмек алатындар «Бастауды» оқымай-ақ грант алуға болады. Тек бизнес жоспарын қорғайды.
– Қатысушыларға жеңілдетілген несие алу кезінде кепіл мүлік шартын орындау қиындық туғызып жатқан жоқ па?
– Иә, мұндай мәселе бар. Себебі, ауылда көбіне ескі үйлер. Қатысушылар бірнеше мүліктерін қойып, несиеге қол жеткізуде. Осы ретте «Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры» кепілдікке қойылатын үйлердің сапасына қарамайды. Дегенмен, бағалау кезінде кедергі бар. Мәселен, 3 млн теңгенің несиесін алу үшін мүлік бағасы кемінде 6 млн теңге бағалануы керек. Ауылдағы мүлік мұндай сомада бағаланбайды. Сондықтан біз бұл жайды бірнеше рет тиісті орындарға жеткіздік.
– Грант пен жеңілдетілген несие алғандардың басым бөлігі өз кәсіптерін қай салада дөңгелентіп отыр?
– Басым бөлігі ауыл шаруашылығы саласында еңбек етуде. Сонымен қатар құс өсіру ісі де жандануда. Мал шаруашылығында ет және сүт бағыттымен айналысып, табысқа жеткендер бар. Ал, қызмет көрсету саласында кондитерлік өнімдер пісіру, наубайхана, тігін шеберханасы мен сұлулық салонын ашу көптеп кездеседі. Тіпті, сирек кездесетін кәсіп түрі арқылы пайда тауып жатқандар да жетерлік.
Әңгімелескен
Сара АДАЙБАЕВА,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
