Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы Жолдауында ұлттың жаңа болмысын қалыптастыру бойынша алдымызға аса маңызды міндет қойды. Осы орайда бәсекелестікке төтеп беретін, ұлтымыздың ұлы қасиеттерін бойына сіңірген саналы ұрпақ қалыптастыруда әл Фараби бабамыздың мұраларын насихаттаудың мәні зор. Әл Фарабидің 1150 жылдығының кең көлемде аталып өтуі де ұлттық рухани қазынамызға мол олжа салды.
Ойшыл бабамыздың мың жылдай бұрын айтқандары бүгінгі қоғамымызға да пайдалы. Соның бірі де бірегейі ретінде «Ақылды қала» деген ұғымын айтсақ жеткілікті. Әл Фараби айтқандай, мемлекеттің қайырымдылығы адамының рухани байлығында. Барлық қоғамдық сана түрлерін сақтап, оның қызметін ұқыпты пайдалана білген қоғам өзінің өкілі жеке адамның бойындағы ізгілікті оята біледі. Адамының кісілігі арқылы мемлекетті дамыта алады. Демек, ұлы ойшылдың еңбектері, руханилық, ақыл-парасаттылыққа қатысты айтқан ойлары кейінгі дәуірлерде де өзектілігін жоймайды. Әлемді баурап алған жаһандану дәуіріндегі мәдениетаралық өзара әрекеттесу аясындағы түркі әлемінің рухани өзіндік біртұтастығын, оның ішінде әл Фарабидің еңбектерін бағдар ретінде алу, оны ықпалдастыру – болашағымыздың қажеттілігі.
«Білім aлу мaқсaттaрының бaрлығы үйрену мен тәжірибені бірдей деңгейде біріктіреді: кез келген aлынғaн теориялық білім тәжірибе жүзінде іске aсылыруы тиіс» деп тұжырымдaйды ол. Тәжірибеге сaлынбaған ғылымның ешқaндaй құндылығы болмaйды. Ал білім беру ұғымын түсіндіру үшін көптеген түсініктерді қолдaнғaн: тәртіп, бaғaлaу, түзеу, үйрету, бaғыттaу, жaттығу немесе үйрену, нұсқaу беру және тәрбиелеу.
Әл Фараби бабамыз осыдан мың жыл бұрын дүниенің мәңгілігін, танымның болмысқа тәуелдігін айқындап, парасат туралы ілімді сараптап, саралады. Сонымен қатар, ақыл-парасаттылық қашанда тарихтың тағылымын білуден шығатынын айтқан. Бұл жас ұрпаққа мемлекетшілдікті, ел болашағына парасат биігінен қарауды үйретеді.
Әл Фaрaбидің білім берудегі әдістерінің жоғaрғы деңгейлі оқу орындaрында қолдaнылуы оның мaңыздылығының биік деңгейде екенін aңғaртaды. Ойшылдың тұжырымыншa, оқытушы оқыту мәдениетін өз еркімен, ешқaндaй міндетсіз бойынa сіңіру қaжет. Жaлпы оқытушы тұлғaсы келесідей ғылыми және морaлдық тaлaптaрғa сaй келуі керек: өзінің мaмaндығы бойыншa жоғaры деңгейдегі білімді, көрсетуге болaтын құбылыстaрды оңaй көрсете білетін, өзі білетін білімді бaсқaлaрғa тоқи білетін, түрлі мәселелерге төтеп бере aлaтын тұлғa.
Білім алушының бойына ізгі құнды қасиеттерді сіңіру ешқашан өзгермейді. Барша қауымның алдында caлaуaтты, caнaлы ұpпaқ тәpбиeлeу мақсаты тұр. Осы тұрғыдан алғанда әлемнің екінші ұстазының еңбектерін терең талдап, ондағы құнды ой-пікірлерді ЖОО-да оқулықтарға, оқу құралдарына, яғни оқу материалдарының мазмұнына енгізетін уақыт жетті.
ЖОО оқытушысының мәртебесі мәселесінде де ғұламаның пікірін басшылыққа алғанымыз жөн. Яғни оқытушы беделі оның бойындағы ізгі қасиеттер мен білімділігінде. «Ол адамның белгілі бір мінез-құлыққа ие болуына себепті нәрсе әдептілік деп біледі, оны тәрбиелеу дегеніміз – халықтардың бойына білімге негізделген этикалық ізгіліктер мен әсерлерді дарыту» деген анықтамасынан бұл пікірден бір ұлтқа қатысты емес, барлық халыққа әдептілікті үйрету керек екенін түсінуге болады.
Ұлы ойшылмен тарихи әрі табиғи сабақтастықты қамтамасыз ету – абыройлы борышымыз. Жаһандану жағдайында қоғам болмысына қатысты мәселелер әл Фарабидің ғылыми мұралары негізінде зерттелуі тиіс. Сонда ғана қоғам мүддесіне жауап беретін идеялар өмірге келмек.
Қорқыт ата атындағы Қызылорда университеті мерейтой аясында заманауи білім беру, ғылым, инновация және халықаралық ынтымақтастықты дамытуға соны серпін беретін келелі ғылыми жиындар өткізді. Әл Фарабидің ғылыми мұрасын студенттерге түсіндіру, алып тұлғаның даналығын насихаттау мақсатында арнайы танымдық іс-шаралар қолға алынды. Студенттік ортада әл-Фарабидің ғылыми мұрасы бойынша шығармашылық эссе, бастамашыл пікірсайыстар өткізіліп, студенттердің шығармашылық үйірмелері құрылды. Оның мұрасын алғаш зерттеген Ақжан әл-Машани мұрасын дәріптеу аясында ғалымның зерттеулері бағыты, ғылымдағы жетістіктері, еңбектері таныстырылып, ғалымдардың қатысуымен кездесулер өткізілді.
Жастарымыздың тарихи санасының, өзіндік мәдениетінің қалыптасуына ықпал ету, қоғамдық сананың рухани жаңғыруын негіздеп отырған мемлекет саясатын жүзеге асыру – университет ұжымының басты мақсаты.
Жалпы алғанда, әлeмдік бiлiм кеңістігінің дaму тeндeнциялары бiлiм бepудiң қaзipгi жaғдaйын capaлaу, бiлiм бepу дaмудың aлғы шapтынa aйнaлуы, иннoвaциялық әдicтi кeңiнeн қoлдaнуды басшылыққа алып дамиды. Бұл мәселенің қай-қайсысы болмасын әл Фараби еңбектерінен орын алған, айтып отырған жүйелілік ұстанымына сәйкес келеді.
Қазақ даласында дүниеге келіп, түркілік дүниетанымның мүмкіндігін әлемге паш еткен Әбу Насыр әл Фараби адамзаттың кемелдікке үздіксіз ұмтылысын бейнелейді. Батыс пен Шығыстың өркениетаралық сұхбаттастық идеалына жақындай түсуіне жағдай жасайды. Әлемдік өркениеттегі кемеңгер тұлғаның ілімі таусылмас рухани азық, баға жетпес мәдени құндылық, оны қайта зерделеп, танып-біліп, тиімді пайдалану ісі ұлт мүддесіне қызмет етеді.
Бекзат ПРМАНТАЕВА,
университеттің ғылыми жұмыстар мен
халықаралық қатынастар жөніндегі проректоры,
физика-математика ғылымдарының кандидаты,
қауымдастырылған профессор
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
