Ауыл шаруашылығының озат ұйымдастырушысы, «Ленин», 2 мәрте «Еңбек Қызыл Ту», «Халықтар Достығы» ордендерінің, бірнеше медальдің иегері Шынтас Жалғасбаевтың өнегесі өміріне шамшырақ болған жандар аз емес.
1968 жыл. Қызылордадан Қазалы аудандық ауыл шаруашылығы басқармасына бас құрылыс инженері болып қызметке ауысқан кезім. Ауданда 15 шақты шаруашылық бар, проблема шаш етектен. Әсіресе, малшылардың жағдайы нашар. Үй, мал қорасы атымен жоқ. Малшылар қыста жертөледе, жазда қараша үйде күн көріп жатыр. Совхоз орталықтарында типтік жобамен салынған мектептер, балабақшалар, мәдениет үйлері, ауруханалар жоқтың қасы.
Аудандағы Қазақ ССР-ның 40 жылдығы атындағы совхоз директоры Ақмырза Досхожаев қызметінен босатылды. Орнына К.Маркс атындағы совхоздың бастауыш партия ұйымының хатшысы Шынтас Жалғасбаев келіпті деген хабарды естідім. Бұл 1969 жылдың ақпан айы еді. Аталған шаруашылықтың көрсеткіші нашар, артта қалған совхоз болатын. Жұмысты қабылдап, ыждағаттықпен кіріскенімен, Сырдария өзенінің «Иланды» деген жерінен су тасып, малшы үйлері, қыстайтын қоралар астында қалды. Шәкең ойланбастан, көмек сұрау үшін аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы Әбжәми Байшуақов ағамыздың қабылдауына келді.
Жұмыста отырғанмын, райкомға тез жетсін деген хабар алдым. Барсам, хатшының алдында Шынтас отыр екен. Мен кірдім де, ауыз жақтағы көп орындықтардың біріне отыра кеттім.
– Бері жақында, – деді хатшы. – Мына ағаңды танисың ба?
– Танимын, бір рет кездескенім бар.
– Ендеше, дұрыстап таныс. Қазір жинал да, өзімен бірге шаруашылығын арала, не проблемасы бар, соны шеш! Сосын қорытындысын маған айтарсың!
Шәкеңнің 8 орындық ГАЗ-69 жеңіл автокөлігіне мініп, совхоз орталығын, ауыл маңындағы мал қыстайтын жерлерді түгел аралап, түстен кейін Қарақұмға жол тарттық.
Бар проблемасын айтып келе жатыр, менің қолымда кішкентай күнделік дәптерім, анда-санда тоқтаған жерде, елді мекендердің аттарын, онда не бар, не жоқ, соны түртіп аламын. Менде үн жоқ.
Байқаймын, Шәкеңнің көңілі толмайтын сияқты. Ойланып келе жатырмын, жыл басталып кетті, қаржы бөлініп, банкке тапсырылды. Бірақ шешу керек!
Кештетіп, жол-жөнекей «Шөлқұм», «Шилі», Қарақұмдағы «Шакен» елді мекендерін аралап, бір қойшының үйіне келіп қондық. Ертеңіне бірге қайттық, қайтарда аздап тіл қата бастадым.
– Шәке, ауданның бар шаруашылықтарында осындай проблема жетерлік. Бәрін көзіммен көрдім. Көмек болады, қаржы да, құрылыс материалдарын да бөлемін. Тек құрылысты салуға құрылыс бригадаңыз бар ма, бөлінген қаржыны игере аласыз ба, соны есептейік. Совхоздың прорабы Қоңырбаев Нұрылланы жіберіңіз және келер жылдардағы берілетін көмекті де жоспарлайық. Жоба-смета дайындауға тапсырыс берейін, – дедім.
Ол кезде малшылар үшін үй салуға дайын материалдар келетін. Содан жеткілікті етіп бөлдім, жылына 5-6 қой қорасын екі бөліп отырдым. Совхоз орталығында әр жылда 15-20 үй пайдалануға берілді.
1975 жылы қараша айында мені облыстық партия комитетінің шақыруымен облыстық ауыл шаруашылығы басқармасына құрылыс жөніндегі орынбасары қызметіне ауыстырды. Ол кезде ауыл шаруашылығына қарасты 90 совхоз, 10 колхоз, 5 арнаулы мал бордақылау бірлестігі, көптеген ведомствоаралық мекемелер бар болатын. Проблема да, тапсырма да жеткілікті, көбіне басшылармен іссапарда жүремін.
Жұмысқа кіріскеніме көп уақыт болмай кабинетіме Шынтас аға келді. Жақсы тілектерін айтты, «баяғы өзің көрген елді мекендер кішігірім ауылға айналды. Көп көмектестің, әлі де көмегің керек, бәрі де өзіңнің қолыңда ғой» деп өзінің әдемі күлкісімен жымиды.
– Айта бер, Шәке, не қажет?
Мектеп көне, клуб жоқ, ауызсу, ауылға жол, тағы басқа мәселелерін алдыма жайып салды.
– Бәрін де рет-ретімен аудандағы құрылыс мекемелерінің күшіне қарап шешемін. Жобаларына тапсырыс берейін, тек клуб болмаса, – дедім. Клуб, мәдениет үйі ол кезде Қазақ ССР Мәдениет министрлігі арқылы бөлінетін.
Берген уәдем бойынша 624 орындық мектеп, ауылға дейінгі жол, көшелер, жаңа үлгідегі үйлер салынды.
Ауыл ішіне жерасты суын тұшытатын қондырғы орнатылып, су құбыры жүргізілді. Ол кезде су тұшытатын қондырғыны Мәскеуден алдыртатын едік. Клуб құрылысына да өзінің табандылығының арқасында қол жеткізді. Қазақ ССР Ауыл шаруашылығы министріне барып, өзінің көрсеткіштерінің бәрі жақсы, тек клуб жоқ, осыған көмектесіңіз, деп өтініш айтып, Госплан арқылы қаржы бөлдірді. Бөлінген қаржыны игеру үшін жобаны жасатып, мердігер мекеменің жоспарына енгізіп, 330 орындық клубтың салынуына басшылық жасадым.
Жақсының көзі кеткенмен, аты өшпейді. Оның ел алдындағы атқарған игілікті істері көптің есінде. Ол уақытпен санаспай жұмыс істейтін еді, халқы үшін, жастардың болашағы үшін аянбай еңбек етті. Шакең ауыл шаруашылығы саласында білікті де, білімді мамандар дайындады. Олардың көбісі кейін совхоз директоры, ұжымшар төрағасы болып ауданның, облыстың экономикасын көтеруге өз үлестерін қосты.
Ол мамандарын сыйлай да, жұмыстарын бағалай да, талап ете де білетін қарапайым адам еді. Дүниеқоңыздыққа барған жоқ, барынша әділ, шындықты сүйетін.
Шынтас аға совхоз директоры болған 22 жылда Қазақстанның 40 жылдығы атындағы совхоз 3 рет Бүкілодақтық, 6 рет республикалық ауыспалы «Қызыл Туға» ие болды. Одақта 2 рет, республикада 11 рет Құрмет грамотасымен, дипломдармен марапатталды. Қазалы ауданы, Қазақстанның 40 жылдығы атындағы совхоз Қазақ ССР-ның «Құрмет» кітабына жазылып, Мәскеу қаласындағы бүкілодақтық халық шаруашылығы жетістіктері көрмесінің Құрмет тақтасына ілінді.
Ол Қазақстан Орталық партия комитетінің X, XII, XVI, съездерінің делегаты, бірнеше рет облыстық, аудандық кеңестердің депутаты болып сайланды, аудандық партия комитетінің мүшесі болды.
Отбасында асқар таудай әке жұбайы Балкүміс апаймен екеуі 4 ұл, 3 қыз тәрбиелеп, ұлдарын – ұяға, қыздарын қияға қондырды. Балаларына өнегелі тәрбие берді, бәрі де жоғары білім алып, егемен еліміздің әр түкпірінде абыроймен қызмет атқаруда.
Шынтас аға 1991 жылы зейнетке шықты, өмірінің соңына дейін Қазалы ауданы әкімінің қоғамдық негіздегі кеңесшісі, ауылдық ардагерлер кеңесінің төрағасы ретінде халықтың ортасында болды.
2000 жылы Шынтас аға қайтыс болды деген суық хабар келді. Ақтық сапарға шығарып салуға Қызылордадан Жанқожа баба атындағы ауылға бардым. Мәйітті өзі салдырған ауыл ортасындағы жолмен алып жүрді. Қасымдағы жолдастарыма: «сол жақтағы мектеп, оң жақтағы клуб үйі, абаттандырылған үйлер, бой түзеген көше – Шәкеңнен қалған қолтаңба» дедім.
Иә, Шынтас ағаның маңдай терімен атқарылған жұмыстар – кейінгі жастарға өнеге, үлгі. Ол небәрі 70 жыл өмір сүрді, бірақ өзінің ерен еңбегімен ел есінде қалды. Оның кіндік қаны 1930 жылы Арал ауданы, Сайғонды ауылдық кеңесінің Шабан ауылында тамған. Балалық шағы ашаршылық жылдарына, Ұлы Отан соғысынан кейінгі елдегі қиын кезге тап келді. Еңбек жолын қарапайым «Шөмішкөл» балық колхозының жұмысшысынан бастап, Арал ауданы «Приарал», Қазалы ауданы К.Маркс атындағы совхоздарында партия ұйымының хатшылығы қызметтерін абыроймен атқарған болатын.
Кезінде ауыл шаруашылығы саласында қызметтес болған аяулы азамат Шынтас Жалғасбаев тірі болғанда бұл күндері 90 жасқа толар еді.
Нұрлыбай ҰЛЫҚБАНҰЛЫ,
Қазақстанның құрметті құрылысшысы, облыстық ауыл шаруашылығы басқармасы ардагерлер кеңесінің төрағасы
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
