Жарты ғасырдан аса ұстаздық қызметімде талай шәкірттерім алдымнан өтті. Өз түйінім: шәкірттерімнің ішінде жақсылар санатына жататындар басым екен. Бәрін тізбектемей солардың бірі – Жанкелді Ойшыұлы Ысқақты айтсам да жеткілікті. Мамандығы – инженер-құрылысшы, экономист, заңгер, органикалық заттардың химиялық технологиясы бакалавры, мұнай-газ ісінің техника ғылымдарының магистрі. Қазір «Қызылорда аз тонналық мұнай өңдеу зауыты» ЖШС директоры, облыстық мәслихат депутаты. Өндірістік қызметіндегі табыстарын айта алмағанмен, депутат ретіндегі ойға қонатын, жаңашылдыққа жетелейтін әлеуметтік саладағы ұсыныс-пікірлеріне риза боламын.
Шәкіртімнің саяси, әлеуметтік-экономикалық бағыттардағы елеулі еңбектерін көпке қалдырып, Ә.Тәжібаев атындағы облыстық кітапхананың директоры Нұрлыбек Мыңжастан қолыма тиген «Адырбек» атты кітапқа назарларыңызды аударайын. Жанкелді Ойшыұлының құрастыруымен, Әбибулла Шердің редакторлығымен 1000 данамен жарық көрген кітап оқырмандарына жол тартты. Аталған еңбек ақын, тарихшы, ел жанашыры, азамат Адырбек Сопыбековтің тұлғасын жан-жақты, толық сомдаған.
Ағамыз өмірден озған күні бұрынғы облыстық партия ұйымының идеологиясын басқарған Қаржаубай Жарқынбеков есіміне Қызылорда қаласынан көше беріліп, соны ашу салтанатында қатар отырып әңгімелескенім есімде. Сол күні Қаржаубай ағаның рухына құран бағыштау мүсипатында өлеңін оқып тұрып, бақилық сапарға аттанады деп кім ойлаған? Осы бір адам тағдырында сирек кездесетін құбылысты ұлы Абай:
– Туғанда дүние есігін ашады өлең,
Өлеңмен жер қойнына кірер денең.
Өмірдегі қызығың бәрі өлеңмен,
Ойлансаңшы бос қақпай елең-селең
– деп айтып кетіпті.
Ұлы Абай хакімнің көрегенділікпен айтылған осы болжамын Адырбек аға өзінің адалдықпен келген ажалы арқылы дәлелдегендей.
Кітаптың алғашқы беттері шығармашылық әлемге жақсы таныс Бауыржан Жақып, Сейтқазы Матаев, Жаңақорған ауданының әкімі Руслан Рүстемовтің алғысөздерімен, облыс, аудан басшыларының Адекең жайлы жылы лебіздерімен ашылған.
Бірінші бөлімге үлкендерше ойланып, балаларша сөйлеген ақынның соларға арналған өлеңдері топтастырылған. Балаларға түсінікті, оқыса ойға жетелейтін қысқаша өлеңдерімен бірге. Зерделеп оқыған оқушы ақын Адырбек Сопыбековтің балалар әдебиетіндегі орнын айтпай-ақ түсінеді. Осы бөлімге «Шопан қысы», «Айға сапар», «Қырдағы айқас», «Түнгі күзет», «Боранды түнде», «Жүрек жұтқан» атты поэмалары да енгізілген. 2012 жылы Мәскеуде жарық көрген «Үлкен Халықаралық Энциклопедия» («Большая Международная Энциклопедия»), «Ерекше есімдер» («Лучшие люди») атты кітаптарға енген өлеңдерін де осы бөлімнен орыс тілінде оқи аласыздар. Ақынның көптеген шығармалары беларусь, өзбек тілдеріне аударылған.
Екінші бөлім Адырбек ақын мен Әптай Мырзановтың 1980 жылы өткен айтысы және мәдениет қызметкері, досы Әмір Мәжитовпен айтысынан тұрады.
Үшінші бөлімге ақынның Жаңақорған өңірі жайлы ғылыми-зерттеу еңбектері, әртүрлі тақырыптарға жазған өлеңдері мен мақалалары топтастырылған. Сонымен бірге қасиетті Жаңақорған топырағында қалған Хорасан ата (Әбдіжәлел баб), Һисамиддин Сығанақи (Сунақ ата), Айқожа ишан, Қарасопы, Молда Шәмші, Сабұлт қожа, Қырық садақ, Бақсайыс әулие, Қылауыз (Жақып ата), Қылышты ата мен Төлегетай баба сынды діни ғұламалардың өмір тарихы мен оларға қойылған ескерткіштер жайлы көптеген мағлұматтар беріледі. Жаңақорған ауданында әр жылдары бас имам болған кісілердің аттары аталып, құм жұтқан қалалар мен қорғандар, қиранды болған қамалдар жайлы көптеген тарихи құжаттарды алға тартады. Жаңақорған ауданының тарихы терең зерттеліп, одан шыққан еңбек, ғылым, өнер қайраткерлерінің есімдері мен аудандағы байырғы жер-су атаулары келтіріледі. Осы бөлімде ақын драматург-режиссер Әмір Мәжитовке арналған «Ұмытпайды сені елің, Әмір аға» атты өлеңіне Уәли Ибрагимовтің жазған әні келтірілген.
Кітаптың осы бөлігін қоғам қайраткерлері Сұлтанбек Қожанов, Нәзір Төреқұлов, Садықбек Сапарбеков, Бекайдар Аралбаев, Мұхтар Әлиев, Қалмахан Әбдіқадіров, Төлепберген Әбдірашев, Сейілбек Шаухаманов, Бердібек Сапарбаев, Кеңес Одағының батыры Әнуар Әбутәліпов, Халық ақыны Манап Көкенов, Халық жазушысы Қалтай Мұхамеджанов, ақын Махмұтбай Әміреұлы, Әскербек Рахымбекұлы, сәулетші Жандарбек Мәлібеков, ғалымдар Сұлтан Сартаев, Бірлесбек Қаниұлы Әлияров, кинорежиссер Қалила Омаров, Әнуарбек Әуелбек сынды азаматтарға жазған арнаулары толықтыра түседі.
Ал, төртінші бөлім Адырбек аға жайлы шын жүректен шыққан естеліктермен ерекшеленеді. Мұнда, әсіресе, сүйікті жары Шарипа Әбілқайымқызының «Қайсыбірін айтайын, Түс көргендей боп қалдым» тақырыбында жазылған естелігі Адырбек ағамен 60 жылдай тату-тәтті өмір сүргенінің белгісіндей көрінеді. Оның аңқылдаған бала көңілі мен ешкімді ренжітпегенін, қонақжайлылығын, қарапайымдылығын, көпшілдігін көз алдыңызға елестетеді.
Кітаптың бесінші бөлімі оның марапаттары мен суреттерде қалған өмір сәттерінен тұрады.
Ақын, тарихшы этнограф, балалардың досы болып өткен Адырбек Сопыбековке осы кітап арқылы ескерткіш қойылғандай әсерге бөлендім.
Көп ақынмен жүрсемдағы
жақын боп,
Ал біразын пір тұтуға қақым жоқ.
Себебі олар жеке басын күйттейді,
Ондайларға жатпайтын тек Адырбек.
Сәл өнермен жүргендер бар
масыл боп,
Талайлардың еш еңбексіз асын жеп.
Ал балдарға өлеңімен жақын кеп,
Өтті өмірден сәби мінез Адырбек.
Қазыбай ҚҰДАЙБЕРГЕНҰЛЫ,
профессор
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
