Арал өңірі – ежелден өнер мен дәулет қонған жер. Бұл шынында да солай. Кешегі Жаңаберген, Жаппарберді, Бітімбай, Жәмет, Дәріқұл, Кәрбоз, Үмбетәлі, Бекбосын, Хамза, Қуат, Берекет жыраулардан бастап, Бекұзақ, Сұраған, Рысбек, Темірхан, Набат, Елмұра, Демеулер осы өңірден өсіп шықты.
Міне, солардың бірі әрі бірегейі Қазақстан Республикасының Мәдениет қайраткері, ауданның Қазанғап атындағы ұлт-аспаптар оркестрінде 40 жыл бойы ән айтқан Сейітқали Сейітмұратов еді.
Сейітқали 1941 жылдың 8-ші наурыз күні Сексеуіл кентінде дүниеге келген. Тірі болғанда биыл оның 80 жасын тойлаған болар едік. Бірақ тағдыр оған жазбады.
Сейітқалидың әкесі үш ағайынды. Құттымұрат, Өтемұрат, Сейітмұрат.
Құттымұраттан – Әмит, Дәри. Дәри кезінде акробатикадан әлем чемпионы болды. Өтемұраттан – Мәжит, Болат. Мәжит біраз жыл облыстың Білім басқармасын басқарды. Өмірден ертелеу кетті. Болат болса қазірде Қазақстан экономикасының өсіп-өркендеуіне өз үлесін қосып жүрген ірі кәсіпкер. Сейітмұраттан Сейітқали.
Сейітқалидың есімін Арал ауданын былай қойғанда, бүкіл Қызылорда облысының өнер қауымы түгел біледі. Ол барлық саналы ғұмырын өнер мен мәдениетке арнаған адам. 40 жылдан аса Сексеуілдегі мәдениет үйінің директоры қызметін атқарды. Осы жылдарда Сексеуілден көптеген талантты өнерпаз жастар өсіп шықты. Солардың қатарында бүгінде республикаға танымал жыршы-термеші Шолпан Бейімбетова, Қазанғап оркестрінде ұзақ жыл домбырашы, әнші болған Нұрболат Лепесов, Бұқарбаева Гүлсара, Жетекеева Гүлжахан және басқа көптеген өнерлі қыз-жігіттер болды. Ал, баласы Нұрболат болса облысқа танымал әнші.
Әке жолын қуып, Сәкең зейнетке шыққасын біраз жыл Сексеуіл мәдениет үйінің директоры қызметін атқарды. Қазір Нұр-Сұлтан қаласында тұрады.
Сәкең басқарған жылдарда Сексеуіл мәдениет үйінде 50-ге жуық көркемөнерпаздар мүшесі болды. Өте белсенді ұжым еді. Жыл сайын көркемөнерпаздардың аудандық байқауларында жүлделі 1-ші, 2-ші, 3-ші орындардың бірін иеленіп отыратын. Ол кезде бас жүлде болмайтын.
Сәкеңнің дауысы жағымды, мықты әнші болатын. 40 жыл бойы Қазанғап оркестрінің бас әншісі болды. Оркестрмен бірге 1974 жылы Мәскеуге, 1978 жылы Қарақалпақстанға барды. Ауданның барлық елді мекендерін, көршілес Қазалы, Қармақшы аудандарын аралап, өзінің тамаша әндерімен елді сүйсінтті. Оның орындауындағы М.Сыдықовтың «Балықшы қыз», «Сыр гүлі», «Сырдария», «Аққуым менің», «Майдангерлер мәңгі жасайды», Н.Тілендиевтің «Аралдағы жеңеше-ай», Абайдың «Айттым сәлем, Қаламқас», «Көзімнің қарасы», С.Мәуленовтың сөзіне жазылған «Соғыстан қайтқан солдаттар», М.Төлебаевтың «Кестелі орамал», Т.Базарбаевтың «Ауылым», Ш.Қалдаяқовтың «Сыр сұлуы», тағы басқа әндерін қалың жұртшылық бүгінге дейін ұмытқан жоқ.
Аралдың абызы атанған, атақты «Аралым – айдын шалқарым» атты терменің авторы Әбілхан Маханов ағамыз Сейтқалидың дауысына тәнті болып,
Қақтырдың аймағыңа
ән қанатың,
Адамның билеп алар
жан-санасын.
«Баласы Кәдекеңнің
ғажап қой» деп,
Даусыңды естігендер
таңданатын.
Жез таңдай, күміс көмей
сыңғырлаған,
Тап-таза тау суындай
сылдыраған.
Асырып көк теңізден
ән салғанда,
Туысқан Қарақалпақ
қол бұлғаған.
Жарасқан туымыңа
тұлға-мүсін,
Даусың бар танытардай
әннің күшін.
Жұрт не десе, о десін,
жұмысым жоқ,
Мен үшін Сырдың саңлақ
Біржанысың.
Білмеппіз келгеніңді
елу жасқа,
Бұл нәубет келетін жайт
әрбір басқа.
Елу түгіл,тоқсанға
келсең-дағы,
Әй, көке, ән дегенде
орның басқа –
деп келетін «Асырып көк теңізден ән салғанда» атты өлеңін арнаған.
Оркестр құрамында Мақашбай Алмағанбетов, Қани Баймағанбетов, Құңқияш Омарова, Марзия Ізбанова, Жамал Досмамбетова және басқалар ұзақ жылдар бойы жеке дауыста ән айтып, көп құрметіне бөленді. Солардың ішінде Сейітқалидың орны бөлек, шоқтығы биік тұратын.
Ол бірнеше дүркін республикалық, облыстық фестивальдардың лауреаты атанды. Оның ұзақ жылғы жемісті еңбегі ескеріліп, оған 2011 жылы ҚР-ның Мәдениет қайраткері атағы берілді. Дәл осы жылы Сәкең 70 жасқа толды. Нұрболат бастаған балалары әкемізге тосын сый болсын деп, оған білдіртпей, осы жасын тойлауға кіріседі. Тойдың күні белгіленген аса жоғары талғаммен көркемделген шақыру билетін жасап және әкесіне сыйлыққа деп шетелдік жеңіл автокөлік алады. Көлікті үйге әкелген күні Сейітқалиға осының бәрін бір-ақ білдіреді. Дәл сол күні Сәкеңнің қолындағы келіні де босанып, немерелі болады. «Әке машинаға мін, Сексеуілді бір аралап келейік» деп Нұрболат әкесін машинаға отырғызып кентті аралатады. Үйге келгесін Сәкең, мен кішкене демалып алайын, деп өз бөлмесіне кетеді. Қуаныш та, қайғы да бірдей деген емес пе, қайран азамат сол кішкене демалыстан тұра алмай, тойға небәрі бірнеше күн қалғанда бақиға аттанып кете барды. Өкінішті-ақ.
Міне, осындай жаны жайсаң, жүрегі жомарт абзал азаматты бүгінде арамызда жоқ дегенге сеңгің де келмейді. Жол түсіп Сексеуілге бара қалсақ Сәкең алдымыздан күліп қарсы алатындай. Нұрболаттай өнерін жалғастырушысы барда, біз Сәкеңді әлі де арамызда деп есептейміз. Кезінде Арал Сейітқалимен мақтанса, бүгінде Нұрболатпен мақтанады. Қазақтың қоңыр үнді, сұлу дауысты Нұрболаттың барына қуанамыз.
Бүгінде Сәкеңнің жан-жары Бейбіт ұрпақтарының қызығын көріп, қарашаңырақта бақуатты өмір сүруде.
Сейітқалидың жарқын бейнесі оның көзін көрген замандастарының жүрегінде ұзақ сақталады. Сол Сәкеңнің бейнесін ұзақ сақтау үшін өзінің туған жері Сексеуілден атына бір көше берілсе, құба-құп болар еді.
Жақсыбай ТӨРЕБЕКОВ,
мәдениет саласының ардагері.
Арал ауданы
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
