Елін сүйген, елі үшін, елінің болашағы үшін аянбай қызмет етіп, халқының ықыласына бөленіп, өңірдің білім саласын дамытуға сүбелі үлес қосқан педагогика ғылымдарының докторы, Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Әли Мүсілімов ағамыздың есімін мақтанышпен айту – бізге парыз. Бұл – елге мерей, азаматқа мәртебе, өскелең ұрпаққа өнеге.
Ағамыз еңбек жолын Қармақшы ауданындағы №105 қазақ орта мектебінде физика-математика пәндерінен сабақ беретін қарапайым мұғалім болып бастайды. Осылай ұстаздық қызметке қадам бастаған кезден басқарушылық қызметке бейімін танытып, басшылық назарына түседі. Өзінің қабілет-қарымы, жауапкершілігі, ұйымдастырушылық шеберлігімен көзге түскен Әли Мүсілімұлы директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары, одан соң мектеп директоры лауазымына тағайындалады. Өзін-өзі жетілдіруге, өзін-өзі дамытуға бейім жан бір орында тұрып қалмайтыны шындық. Ондай жандар үнемі ізденіс үстінде жүреді, өзін табуға ұмтылады. Міне, осындай талпыныстар Әлекеңді еңбек жолындағы өзгерістерге жетелейді. Осылайша ол Қызылорда медицина училищесінің оқытушысы, бөлім меңгерушісі қызметтерінде болып, өсіп-өрлеу жолына бет алады. Соның нәтижесінде Қызылорда қалалық және облыстық партия комитеттерінде жауапты қызметтерді абыройлы атқарады.
Оның іскерлік, табандылық қабілетін, білімі мен біліктілігін тани білген облыс басшылығы 1983 жылы облыстық халыққа білім беру бөлімінің бастығы лауазымына тағайындайды. Осы тұғырда жиырма жылға жуық, яғни 2001 жылдың мамыр айына дейін басшылық қызмет атқарып, жемісті еңбегімен аты шығып, елдің ықыласына бөленді.
Осы жылдар аралығында Әли Мүсілімұлының басшылығымен облыстың орта білім беру саласында көптеген ауқымды, маңызды істер атқарылды. Оның басшылығы кезінде орта білім беру саласы кабинеттік жүйеге көшірілді. Пәндер бойынша өз алдына математика, химия, биология, физика кабинеттері жасақталды. Бұл әр пәннен терең де жүйелі білім беруге мүмкіндік туғызды. Осындай атқарылған жұмыстардың нәтижесінде мектептегі оқу үдерісін ұйымдастыру жұмыстары оңтайлы жүйеге келіп, оқушылардың білім деңгейі көтерілді. Мектеп бітірушілердің жоғары оқу орындарына түсу көрсеткіші жылдан-жылға өсіп отырды. Жыл сайын мектеп оқушыларына арналып өткізілетін республикалық олимпиадалар мен ғылыми жобалар байқауында жүлделі орын алып, дипломдармен марапатталған оқушылар саны көбейді.
Облыстың бас ұстазы өзінің іскерлігімен әріптестеріне үлгі болып, уақытпен санаспай, шалғай ауылдардағы мектептердің жай-күйімен танысып, әрбір туындаған мәселелерді жүйелі түрде шешіп отырды. Әли Мүсілімұлы облыстың білім саласын басқарған кезеңде мектептерге көптеген жаңалықтар енгізілді. Әрбір мектепке көңіл бөлініп, басталған іс жүйелі түрде жалғасын тауып, нәтижелі түрде жүзеге асырылатын болды. Облыс мектептерінің материалдық-техникалық базаларын нығайтуға зор үлес қосты.
Әли Мүсілімов тәуелсіздік алған күннен бастап Елбасының сыңдарлы саясатының қоғамда, білім саласында жүзеге асуына ерекше еңбек сіңірді. Ол еліміздің білім саласындағы реформаларға өзіндік қолтаңбасын қалдырды. Облыстық білім басқармасының жаңа нарықтық жағдайда мектеп оқушыларын еңбекке даярлауды ұйымдастыру жайлы тәжірибесі Білім және ғылым министрлігі арқылы бүкіл республикаға таратылды.
Мемлекеттің тыныс-тіршілігін, оның дамуын терең зерттеп, өзінің білім беру, бала тәрбиелеу, ұстаздарды қалыптастыру туралы ойларын жинақтап, ғылыми мақалалар мен еңбектер жазды. Елбасының білім саласын ақпараттандыру бағдарламасын жүзеге асыру мақсатында облыс көлемінде мектеп жасындағы балалардың оқуға толық қамтылуы үшін жүйелі түрде жұмыс жүргізді. Ол облыс мектептерін компьютерлендіру және ақпараттандыру мәселесіне ерекше көңіл бөлді. Мектептерді сол кезде алғаш шыққан компьютерлермен және оларды жаңа бағдарламалармен жабдықтауға баса назар аударды. Әли Мүсілімов жас дарындарды дайындауды басты назарда ұстады. Мектеп мұғалімдері мен оқушыларының өңір тарихында алғаш рет шетелде білім алуына қол жеткізді.
Әли Мүсілімов орта мектеп пен жоғары мектептің арасындағы үздіксіз сабақтастыққа негізделген шығармашылық байланысты дамытуға жұмыс жүргізді. Өйткені ұстаздың кәсіби қалыптасуы жоғары оқу орнында терең білім алуына негізделген.
Ол Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде оқытушылық қызметті қоса атқарып, өзінің орта білім саласындағы көп жылдар бойы жинаған тәжірибесін студенттерге үйретіп, болашақ ұстаздарға сапалы білім беруге үлес қосты. Болашақта мамандардың педагогикалық ой-пікірлерінің қалыптасуына ғылыми-теориялық әдістемелерді пайдаланып, кәсіби шеберліктерін дамыту бағыттарын анықтауды қалыптастырды.
Әли Мүсілімұлы ағамыздың салмақты да сырбаз мінезі, ақыл-ой парасаты, өз кәсібіне деген ұстанымы Сыр өңіріндегі көптеген білім саласында қызмет атқарған азаматтарға үлгі-өнеге болды. Әли аға басқарған 18 жылда облыстық білім беру жүйесінде білім беру ұйымдарының сыннан өткен, іскер де белсенді басшылары қалыптасты. Солардың көпшілігі осы күнге дейін қызметтерін абыроймен атқарып келеді.
Парасатты ұстаз басшылық қызметін білім берумен, ғылыммен ұтымды да оңтайлы ұштастыра білді. Ол өзін білікті ғалым ретінде де танытты. 1999 жылы «Мектеп оқушыларын нарықтық экономика жағдайында кәсіптік бағдарлау» деген тақырыпта кандидаттық, ал 2003 жылдың желтоқсан айында «Оқушыларды еңбекке даярлаудың ғылыми-педагогикалық негіздері» тақырыбында докторлық диссертациясын сәтті қорғап шықты.
Ғалым-ұстаз докторлық диссертациясында жаңа экономикалық жағдайларға жастарды бейімдеу, нарықтық қатынастардың субъектісін дайындау бүгінгі күнгі негізгі әлеуметтік қажеттіліктердің бірі екенін атап көрсетті. Әлеуметтік-экономикалық тұрақты даму және оның бәсекелестік сипатын қалыптастыру үшін кәсіпкерліктің маңызды рөл атқаратынын дәлелдеді. Ғылыми зерттеуінде еркін нарықтық экономикаға өту барысында жастарды өмірге және еңбекке дайындайтын мақсатты әлеуметтік-педагогикалық іс-әрекеттің қажеттігі жөнінде тұжырымдама ұсынды. Оның зерттеулерінің нәтижесінде 8 монография, 100-ден астам ғылыми мақала жарық көрді. Қазақстан Педагогика ғылымдары академиясының толық мүшесі – академигі болып сайланды. Парасатты педагог ұдайы ізденіс үстінде болды. Мәскеу, Алматы қалаларындағы білім жетілдіруге арналған семинарларға бірнеше рет қатысты. Қазақстан Президенті жанындағы Мемлекеттік қызмет академиясында біліктілігін арттырды.
Жаңашылдығына тағы бір мысал келтірейік. Ол республикада бірінші болып облыстық мұғалімдер газеті – «Сыр мектебін» ашты. «Қазақстан мектебі» журналының ақылдастар алқасының мүшесі болды. Сонымен бірге, қоғамдық жұмыстарға да белсене араласты. Облыстық сайлау комиссиясының төрағасы қызметін атқарды. Бірнеше мәрте облыстық кеңестің депутаты болып сайланды. Республикалық мұғалімдер съезінің делегаты ретінде алқалы жиындарда мазмұнды баяндамалар жасады. 1995 жылы Анкарада өткен білім саласы қызметкерлерінің халықаралық съезіне қатысты.
Бедел бірден әрі оп-оңай келе қоймайтыны белгілі. Үлкен саланы бұрынғы деңгейінен төмендетпей, оны алға бастырудың жолын іздеді, тапты. Заман талабы, өмір заңы солай. Салада бірсыпыра басшы кадрлар жаңартылды. Осы істе науқаншылыққа бармай, дау-дамайсыз, сабырлылықпен межелі істерді жүзеге асырды.
Алты жастағы балаларды алғаш оқуға тарту, мектептердің материалдық-техникалық базасын нығайту облыс басшылығының қолдау-көмегімен шешіліп, жүзеге асырылды.
Облыстық білім басқармасының салиқалы басшысы барлық министрлермен, облыс, аудан басшыларымен тіл табысып жұмыс істей білді. Ол министрлік пен облыс әкімшілігіне орынбасарлық қызметтерге бірнеше рет шақырылып, оған «дәлелді себептерді» алға тартып, бармағанын да білеміз.
«Әли ағаның ұжым басшысы ретінде тәрбиеші, қамқоршы, іш жылуын сыртқа байқатпайтынын, қаталдығы ағалыққа, кеңдігі кісілікке саятынын пендешілікпен сәл кейін аңғардық, кештеу білдік. Қазір үнемі еске аламын. Ол кісі кейбір ағаттықтарымызды байқаса да байқамағандай болып, кейін жайшылықта, сөз арасында сол «қылығыңызды» зілсіз ескертіп қоятын. Өзің туралы «сыбырлақтардан» естіген «сыбыстарға» пәлендей мән бермеуі, ешқашан әрбір мәселені шешуде асығыстықпен шешім-қорытынды жасамауы, көптің көзінше ұжым мүшесін сөгіп, намысқа тимеуі, дауыс көтермеуі, тағы басқа басшыға лайық іс-әрекеттерінің ар жағында тектілік, асыл қасиеттер жатыр екен ғой» деп, қарамағында көп жылдар қызметтес болған әріптес інісі Кендебай Сейітұлының тебірене еске алғанына куә болған едім.
Ғұмырын білім-ғылымға арнаған, еңбекті жаны сүйген ұлағатты ұстаз Әли ағамыз орта арнаулы оқу орындарының оқыту жүйесіне еңбекпен тәрбиелеу методикасын енгізген алғашқы ғалымдардың бірі екенін айтып, Сыр елінің білім саласындағы әріптестері мен шәкірттері күні бүгінге дейін зор құрметпен еске алып, үнемі үлгі тұтады.
Бүкіл саналы ғұмырының қырық жылдай уақытын халыққа білім беру саласына арнаған ұстаз, ғалым Әли Мүсілімов жақсы қасиеттерімен жұртшылықтың жадында қалды.
Әли аға өзінің отбасында сүйікті жар, ардақты әке атанды. Үш қыз, бір ұл тәрбиелеп өсірді. Елге есімі танымал, халқына қалтқысыз қызмет еткен жандар туралы сөз қозғағанда, олардың жарлары туралы айту парыз. Әли ағамыз қандай биікті бағындырып, қандай шыңға шықса да, оның қасында жансерігі жүрді. Асыл ағаның рухын аялап өткен Күлбарам Сәдуақасқызы – белгілі ғалым, педагогика ғылымдарының кандидаты, Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінің профессоры еді. Оның шәкірттері де көптеген ғылыми сайыстарда биік жетістіктерге қол жеткізді. Әли Мүсілімов пен Күлбарам Сәдуақасқызы қырық жылдай тату-тәтті ғұмыр кешті.
Бүкіл болмысы, ерен еңбегі, ұлағатты өмірлік ұстанымы қазір біз қолға алып жатқан «Рухани жаңғыру» бағдарламасының талаптарына толық үйлесетін Әли ағамыз осындай ардақты азамат еді.
Бүкіл саналы ғұмырының қырық жылдай уақытын білім беру саласына арнаған Әли Мүсілімұлы 2004 жылдың 15 мамырында 63 жасында дүниеден озды.
Сыр өңірінің ұстаздар қауымының жадында Әли Мүсілімұлының ардақты да азаматтық бейнесі, артында қалдырған өшпес ізі мен ісі болашақта да өркениеттің баянды бағытына қарай жол тарта беретін болады. Ғалым-ұстаздың педагогикалық ой-пікірлері, ұлағатты өмірлік ұстанымы, тәрбиелік тағылымы бүгінгі ұрпаққа үлгі-өнеге.
Сондықтан да бітім-болмысы ерекше азамат Әли Мүсілімұлының рухы мәңгілік болып қалатынына сенеміз.
Қылышбай БИСЕНОВ,
техника ғылымдарының
докторы, профессор,
ҚР Ұлттық ғылым академиясының академигі,
Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
