Былтыр Жапония мен Германия және Жаңа Зеландияның бірқатар фирмасы «үш күндік» жұмыс аптасы» тәжірибесін енгізе бастады.Ал биылғы жылдың басында өткен Давос экономикалық форумында жұмыс күндерінің санын жаппай қысқарту туралы айтыла бастаған еді – сарапшылар оның тиімді тұстарын – адамның көңіл күйінің көтеріліп, жұмыс сапасының артатынын жеткізді. Негізі бұл ұсынысқа БҰҰ Халықаралық Еңбек ұйымы да қолдау білдіре отырып, мемлекеттерге енгізуді ұсыныс ретінде айтты.
Әрине талап біреу – жұмыс күні төрт, мейлі үш күнге дейін қысқартылса да, ол адамның еңбекақы көлеміне теріс әсерін тигізбеуі тиіс. Біз де бұл тақырыптан қалыс қалмай, елімізге белгілі құқықтанушы мен дәрігерлердің бірқатарының пікірін жазып алдық.
Құқықтық кедергі жоқ
Осы тәжірибенің біздің елімізде белсене енгізілуін ұдайы жақтап, үнемі көтеріп келе жатқан танымал құқық қорғаушы Жангелді Сүлейменовтің айтуына қарағанда, қазір әлемдік тәжірибе көрсетіп отырғандай, жұмыс күндерін қысқарту еңбек өнімділігін арттыра түседі.
– Бізде жұмыстан барынша титықтап, шаршаған адам қалауынша демалып, жұмысына қарқынмен кірісер еді. Қазір біздің елімізде еңбектің тұралап қалуына да еңбек күшінің төмендігі әсер етіп отырғаны анық. Мәселен, Израильде жұмыс аптасы алты күндік. Мұның не қатысы бар дерсіз? Сол ел халқының тұрмысы жақсара түсті ме? Ешқандай өзгеріс жоқ, – дейді Ж.Сүлейменов.
Құқықтанушы егер адамға қажетті үңгірді бес сағатта қазу тапсырса, ол орны орындайды. Ал он үш сағатта қазу қажет болса да, сол үңгірді ояды.
Жоғарыда аталған Давос формумынан кейін Henley Business School бастамасымен британдық 250 компанияның арасында жұмыс аптасындағы күндерін санын азайтуға байланысты сұраулар, талдаулар жүргізе бастаған.
Independent осы орайда біршама уақыттан сол компанияларда жаңа жұмыс кестесін енгізіп көрген жұмыс берушілердің 60 пайыздан астамы сынақтың оң әсері болғанын және жұмысшылардың еңбек қабілетінің сақталып қалғанын атап өткен.
«Төрткүндіктің» не құпиясы бар?
Біріншіден. Жұмыскерлердің эмоционалдық жағдайы түзеледі. Кәсіпорындардың 78 пайызында жұмысшылардың бұрынғыдан да бақыттырақ, 70 пайызында күйзелістерге төзімдірек бола түскенін, ал 62 пайызында жұмыста отырып ауырған адамдар қатары азайып кеткенін мәлімдеген.
Екіншіден. Экология тазара түсті. Жұмыс кестесінің қысқаруына байланысты жұмыс орны мен кеңселеріне баруды азайтқаннан, қоршаған ортаға автокөлік құралдарынан келетін қалдықтар да азайды.
Үшіншіден. Шығындарды үнемдеу. Қосымша жұмыс күнінің пайдалы қазба өндірушілер, көлік және көліктік кәсіпорындарға қатысы болуы тиіс. Сондықтан бұл жаңашылдықтың экономикалық тұрлауы да бар.
Қолыңыздан ешкім қақпайды
Негізі, әлем елдерінде 40-48 сағаттық жұмыс аптасын толық енгізіп болмай жатып, тағы түйткіл жасаудың да қажеттілігі шамалы. Америкалық атақты Ford Motor Company-дың негізін қалаушы Генри Фордтың ұсынысымен аптасына 40 сағаттық жұмыс уақыты енгізіле бастағанда, бұл бастамаға қарсы пікір білдіргендер көп еді. Қазір әлем елдеріндегі жағдай былайша кестеленеді. Әзірге Нидерланды халқы аптасына 29 сағаттай ғана жұмыс істейді, бұл уақыттың өзі аптасына төртке бөлінген. Дания, Норвегия, Швеция мен Италияда, тіпті қияндағы Гамбияда да аптасына төрт күннен артық жұмыс істемейтін қызмет орнын тауып алуға әбден болады. Оның ішінде Дания мен Норвегиядағы жұмыс аптасының алғашқы төрт күніндегі жұмыс уақыты орташа 33 сағатқа келтірілсе, қалғаны – икемделетін уақыт. Оған қоса, жұмыстан босатылған немесе қысқартылған қызметшіге мемлекет екі жылға дейінгі мерзімге мемлекеттік жәрдемақы төлеп отыруға міндеттелген. Ал Германия, Бельгия мен Францияның аймақтарында аптасына 35 сағаттан аспайтын еңбек тәртібі бекітілген. Бір қарағанда ұқыпты әрі ұғынықты, еңбекқор болып әспеттелетін Швейцария халқының да жұмыс аптасы осы шамалас. Ал бізбен көршілес Ресейдің өзі ара-тұра бұл мәселені көтеріп қойғандай көрінетінімен, әлі де түпкілікті шешім жоқ. Бұл арада бізбен қарайлас елдердің экономикалық әлеуеті, физиологиялық мүмкіндіктері да шамалас болғандықтан, әзірге тек саяси ерік-жігер жетпей отырғанға ұқсайды. Қиялай қарасаң, халқының көбі аптасына 39 сағаттан кем жұмыс істемейтін британдықтардың да аса байып жатқаны шамалы. Ал көбесі қалыңдау көрінетін Қытай елінде бұл мәселеге басқаша көзқарас қалыптасып, апталық жұмыс күнін азайтуға нақты талпыныстар жасалып келеді. Алайда, бұл онсыз да жаппай автоматтандыру және цифрлы құрылғылардың белсенді енгізілуінен бос қалып жатқан жұмыс орындарының тоқырауына әкелмей ме? Бұл да үрей.
Ал елімізге белгілі дәрігер, академик Жақсылық Досқалиев: «Адам демалған кезде біріншіден, миын тынықтырады. Істеріне байыппен қарап, ақылға салынады. Осының нәтижесінде тыныққан жұмысшы инновацияға ұмтылып, жаңашылдықтарды жүзеге асыруға тырысар еді. Бұл өз кезегінде адамның өмір жасын ұзарта түсуге де керек. Әрине қосымша демалыс тек саламатты өмір салтын ұстануға ғана жұмсалуы тиіс», деген пікірін айтты.
Тап қазіргі арифметика бойынша аптасына бес жұмыс күні үшін төленетін 100 мың теңгені неліктен 4 күнге ғана төлеймін, деген шонжарлық ой туындаған болса, Генри Фордтың еңбегін оқуды ұсынамыз. Өйткені оның алғашқы бастамаларының біздің қойын кітабымызға айнала бастағанына да ғасырдан асты.
egemen.kz
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
