Ұялы телефонымызға «112»-ден күнара ауа-райына байланысты ескертулер келіп түседі. Оның бірін ашып қарасақ, екіншісін оқи да бермейміз. Әсіресе біздің облыс климатының жазда өте ыстық және желді күндерінің көп болуымен ерекшеленетінін ескерсек, мұндай ескертулер екі күннің бірінде айтылады. Мәселен, маусым айында 16, шілде айының өзінде 25-ке жуық хабарлама келіпті. Ал еліміздің өзге өңірлерінде найзағай ойнап, жаңбыр жауатыны туралы хабарламалар жиі ескертіледі. Анығында мұндай ескертулерге құлақ асқан жөн. Өйткені, найзағайдың адам өміріне қатер төндіріп, ажал құштыратыны жайлы оқиғаларды жиі естиміз.
Жыл сайын әлемде 3 миллиардқа жуық найзағай ойнап, күн күркірейді. Бұлтта электр заряды жинақталып, нәтижесінде алып электр ұшқыны пайда болады. Оның орнына ауа қызып әрі кеңейіп, осының негізінде біз аспаннан қатты, күркіреген қорқынышты дыбысты естиміз. Найзағайлар электростанциядан да мың есе күшті электр жарқылын шығарады. Бұл ғажайып құбылыстардың барлығы Ұлы Жаратушының ұлылығын дәлелдей түседі.
Аталған құбылыстар қас пен көздің арасында, бірнеше секундтың ішінде болып өтеді. Мұндай өмірлік мысалдар өте көп. Мәселен, осыдан 4-5 жыл бұрын Шығыс Қазақстан облысында мал бағып жүрген 49 жастағы азаматқа найзағай түсіп, астындағы аты мерт болса, өзінің кеудесі мен тізесін күйік шалған. Сонымен қатар, Таразда аялдамада автобус күтіп тұрған 23 жасар жігітке жай түсіп, ол да аурухана төсегіне таңылды. Ал Атырауда болған қатты жауын салдарынан найзағай ойнап, бір үйдің шатырын отқа ораған болса, Павлодардағы трамвайға жай оты түскені туралы ақпарат ғаламтор беттерінде жарық көрді. Иә, расында оның адам өміріне тигізетін зардабы мен қаупі өте жоғары. Әсіресе шетелде жылына торнадоға, қатты борасындарға және басқа да табиғи апаттарға қарағанда, жай отынан көз жұматындар саны әлдеқайда көп. Австралияның Квинсленд штатында жай оғынан өлу қаупі жоғары. Америкада бұл көрсеткіш жағынан Флорида штаты алға шығады.
Найзағай сағатына 96 км жылдамдықпен қозғалатын және 30 мың градус жылу бөлетін энергияның қайнар көзі болып саналады. Бір найзағайдың энергиясы 3 ай бойы 100 ваттық шамды жағу үшін жеткілікті. Сондай-ақ бір ғана жарқылы 10 млн 100 ваттық шамнан да күштірек. Жылдамдығы секундына 150000 км және оның қалыңдығы шамамен 2,5-5 см болып табылады. Уақыт өте келе найзағайдың пайда болу сыры жақында ашылды. Біздің заманымызға дейінгі кезеңнің ұлы оқымыстысы Аристотельдің метеорологияға қатысты болжамдары, ұсынысы басты мәселе ретінде қарастырылды. Алайда қасиетті Құран Кәрім 1400 жыл бұрын осы мәселенің құпиясын әлдеқашан ашып қойған еді. Табиғатта болып жатқан әрбір құбылыстың белгілері адамзатты ойландыруға тиіс.
Профессор Стивен А.Нельсонның ойынша найзағай отынан болатын өлімнің 26%-і ашық кеңістікте орын алатын көрінеді. Сіз үй ішінде мұржа жанында, жылытқыш батареяның қасында, электрлік құрылғылардың, теледидардың қасында немесе телефонмен сөйлесіп отырғанда найзағай ойнайтын болса, алдын ала сақтық шараларын жасаған жөн. Ең алдымен, электр желісіне, антеннаға, терезе жанындағы орнықтырғыштарға, үйдің төбесінен су ағатын жерлерге жақындамаңыз, сонымен қатар теледидар, радио және т.б. электрлі қондырғыларды қоспаңыз. Егер орманда болсаңыз, қысқа талдар өскен жерлерді паналаңыз. Биік талдардың қасына, әсіресе қайыңның, еменнің жанына тығылмаңыз. Су жиналатын жерде немесе оның жағасында тұрмаңыз. Жағадан алысырақ, яғни жоғары жерден төменге түсіңіз. Жазық далада болсаңыз егістікте немесе қорғанатын жер болмаған кезде жерге жатпаңыз, қазылған жердің шетіне аяғыңызды қолыңызбен ұстап отырыңыз. Найзағай дауылы сіз спортпен айналысу барысында болса, дереу тоқтатыңыз. Металдан жасалған заттарды шетке қойыңыз және 20-30 метр алыс тұрыңыз. Көліктің ішінде отырсаңыз, машинадан түспей, терезені жауып, радиоқабылдағыштың антеннасын төмен түсіріңіз. Бұл жай ғана сақтық шаралары сіздің кәдеңізге жарап қалар деп үміттенеміз.
Айсәуле ҚАРАПАЕВА.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
