1972 жыл. Шілде айының 29-ы. Забайкалье. Мирная станциясы. №930 артиллерия полкінің оқу-жаттығу полигоны. Күн сенбі еді. Бүгін бұл жерде ешқандай жаттығу жұмыстары жүргізілмейді. Солдаттар полигондағы тазалық және қалпына келтіру жұмыстарымен шұғылдану үстінде. Кешкі сағат 18.00 шамасында полк жақтан жүгіріп келе жатқан жауынгердің қарасы көрінді.
Ол бірте-бірте жақындай берді. Осы кезде жүрегім бір жаманшылықты сезгендей сулап қоя берсін. Әкем ауыр науқас еді, таңертеңгі шақта көрген түсімде есік алдындағы сәкіде отырған әкемді бұрын о дүниелік болған Ертай нағашымыз «Назеке, жүріңіз, жүріңіз», деп үй артына қарай жетектей жөнелген-ді. Осыдан секем алып қалғанмын. Әп-сәтте жүгірген солдат та тақалды. Әскерге қатар келген Каландаров деген тәжік жігіт екен. Келген бойы қолындағы бүктеулі қағазды ұстата берді. Бұл не нәрсе?! Телеграмма! Әкемнің қайтыс болғанын хабарлапты. Тұрған орнымда қалшиып қатып қалыппын. «Шешемнің де жүрегі ауыратын, әлі мектепке де бармаған бір іні, екі қарындасым бар, ендігі күні қандай болады?» Тәжік бірдеңе деп шүлдірлеп жүр. Осы кезде полигонда қатар қызмет ететін Виктор Толстоногов телеграмманы көріп, үнсіз қалды. Сәлден соң сабырға шақырып, штабқа бару керектігін, құжаттарды дайындатып, жолға шығу қажеттігін айтып жатыр. Жаратушының құдыреті шығар, бойымды тез жинадым. Бұл жерде кімге мұң шағамын, салқын қалыпқа түстім де, жаңа хабар айтқан жауынгермен бірге штабқа қарай бет алдым. Аралық екі шақырым шамасы. Жүгіріп отырдық. Штабта полк кезекшісі аға лейтенант Лобода қарсы алды. Мен полигонда қызмет еткеніммен артиллерия полкінің 3-і дивизионы, 5-і батареясында аға радиотелефоншы ретінде есепте тұрамын. Соғыс жағдайында дереу өз бөлімшемде болуым керек. Бұрынғы командиріміз капитан Олистратов басқа әскери бөлімге ауыстырылып, Лобода батареяның командирлігіне жаңа тағайындалған жас офицер. Біздің артиллерия полкіне басқа әскери округтен ауысып келгеніне екі-үш ай ғана шамасы болған-ды. Оқу-жаттығу жиындарында бірер рет кездескенбіз. Мені сырттай ғана біледі. Серігім офицерге жағдайды баяндады. «Телеграмма келді, әкесі қайтыс болыпты», дейді ол өзінің шолақ орысшасымен. Кезекші офицер құжаттарға қол қою үшін штаб бастығы майор Камнеевке көлік жіберді де, маған тез арада жолға дайындал деген бұйрық берді. Айналасы жиырма минут ішінде казармадан штабқа қайта оралдым. Штаб бастығы сенбі күн болған соң әйелімен театрға кеткен екен, оны сол жерден алып келді. Маған елге барып келуі жолыма 12 күн, демалысыма 10 күн есептелді. Тәртіп бойынша жол шығынының рұқсаты пойызға ғана беріледі екен. Жол азығы үшін құрғақ азық-түлік немесе олардың құнын ақшаға шағып беретін секілді. Командиріміз: «Пойызбен жүрсең уақытыңның бәрі жолға кетеді. Сондықтан Читаға барған соң, самолетке отыр. Аэропорттағы комендантқа құжаттарыңды көрсетіп, жағдайыңды айтсаң, көмектеседі. Мә, ақша», – деп өзінің сол күні алған айлығынан 120 сомды қолыма ұстатты. Полктегі қазақ жігіттері және жанымыздағы сапер батальонындағы жерлестеріміз лезде 100 сом жинап әкеліпті. Бұл – бірталай қаражат. Енді самолетпен ұшуға болады.
Сонымен кешкі сағат 8-де Мирный станциясынан облыс орталығы Читаға баратын пойызға отырдым. 13 сағаттан соң, таңертеңгі 9-дан аса аэропортқа табан тіредім. Алайда, Новосибирск қаласы арқылы Алматыға не Ташкентке ұшатын сомолет рейсінің бірде-біреуіне билет жоқ. Жазғы мезгіл болған соң билеттердің барлығы алдын-ала сатылып қойылған. Оның үстіне самолеттердің барлығы транзитті, яғни, Читадан тікелей рейс жоқ, жолай өтеді. Тыпыршып, біресе кассаға, біресе комендатураға барып жүргенде күн сәске, сынаптай сырғыған сағат біртіндеп жылжи-жылжи түс болды. Қайғылы адамға тамақ та батпайды. Буфеттен сусын алып ішкен болып жүрмін. Түс қайтты. Күн болса ыстық. Түс ауған, сағат 3-тер шамасында тротуар бойындағы талды көлеңкелеп тұр ем, осы соқпақпен бері қарай беттеп келе жатқан жалтырақ оқалы үш әскери кісіні көрдім. Алда генерал, соңында екі офицер еріп келеді. Шашы аппақ корпус командирі генерал Стабров көзіме оттай басылды. Біз қызмет ететін әскери полигонға кейде келіп, командирлердің атыс түрлері бойынша сынақ тапсыруын қадағалайтын-ды. Бір шетке ығысып тұрайын деп ойланғанымша, олар тіптен жақын келіп қалыпты. Сол сәт, генералға «Жағдайымды айтып көрейін», деген ойдың келе қалғаны. Дереу жағамды түзеп, киімімнің қыртысын жазып, соқпақ жолдың қапталына сымдай тартылып тұра қалдым. Таяу келгенінде қолымды шекеме қоя құрмет көрсетіп: «Товарищ генерал, разрешите обратиться» дедім. Ол маған екі қадам жерге кідірді де баяндауыма рұқсат етті. Өзімнің қай әскери бөлімшеден екенімді, қандай жағдаймен жолға шыққандығымды айтып, соңыра өзі білетін полигонда қызмет жасайтынымды да қосып қойдым. Сөзімді мұқият тыңдаған генерал «бізбен бірге жүр» деді де аэропорт бастығының кабинетіне кіріп барды. Қалбалақтап орнынан көтерілген одан бірден неше бронь бар деп сұрады. Әңгіме ауанынан байқап тұрғаным, бронь үш орынға бар екен. Оның рұқсатын жоғарғы жақ беретін көрінеді. Генерал телефонмен тез сөйлесті де, басшылардың келісімін алды. Сонан соң капитан мен бір аэропорт қызметкері менің әскери билетімді алып шығып кетіп, он минуттан соң оралды. «Жауынгер, қайғыңа ортақпын. Әкеңнің басына топырақ сал, еліңе менен сәлем айт!» деген генерал Стабров Чита-Новосибирск-Ташкент авиабилетін қолыма тапсырды. Осы бағытпен кешке ұшаққа отырған мен түнгі 10-дар шамасында Өзбекстан астанасында тұрдым. Содан сағат 11-де пойызға отырып, таңертеңгі 5-тен өте Түркістанға жеттім. Жолай Сүлеймен нағашымның үйіне соқтым да, Қандөзге қарай ұшатын АН-2-ге отырып, не керек, күндізгі сағат 9-дарда ауылға іліндім ғой. Мейрімді жандардың жәрдемінің арқасында 7 мың шақырымдық жолды осылайша 37 сағатта басып өтіппін.
Мұны баяндаудағы мақсатым – сол кездегі адамдардың бір-біріне деген қамқорлығы, мейірімділігі, қол ұшын созуға деген ынта-ықыласының жоғарылығы еді. Әйтпесе, жыға танымайтын жауынгерге командирдің жолыңа жұмса деп айлығының жартысын қолма-қол бере салуы, сондай-ақ, айына небәрі 3 сом 80 тиын ғана получка алатын қазақ жауынгерлерінің айналдырған бір сағат ішінде 100 сом жинап алып келуі неге тұрады! Мұның бәрі «Бәріміз – біріміз үшін, біріміз – бәріміз үшін» деп үйреткен сол кездегі тәрбиенің жемісі ғой. Ал, генерал Стабровтың шапағатын сөзбен айтып жеткізе алар ма екенмін. Қолбасшы басымен қатардағы солдаттың мұңына соншалықты мән берді. Қолынан келгенін аямады, қайырымын тигізді. Сөзімен де демеді. «Басыма қайғы бұлты үйірілген сол шақта жанашырлық жасаған, жан шуағын сепкен айналайын сол адамдар, бәріңе рақмет! Ризамын, екі дүниенің жақсылығын көріңдер! Ұрпақтарыңмен мың жасаңдар!» – деп осы оқиға есіме түскенде бір дұға қайырып қоямын.
Қабыл болсын деңіз!
Нұрмахан ЕЛТАЙ,
Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
