Еліміздің еңбек нарығына шетелден жұмыс күшін тарту арнайы заңнамалармен реттелген. Жұмыс берушіге шетел жұмыс күшін тартуға рұқсат берілгенде өзімізде де жұмыс іздеп жүрген мамандардың бар екені ескеріледі. Егер шетел азаматы атқаратын қызметке жергілікті жұмыс күшін тартуға мүмкіндік болмаса, маман жоқ болған жағдайда, шетелдіктің біліктілігі жоғары болса, шетелдікті кейін ауыстыру үшін жергілікті мамандарды оқытса, шетелдік өтеусіз (қайырымды) қызмет жасаған жағдайда рұқсат беріледі. Еліміздегі бос қызметтерге жұмысқа орналасу кезінде біліктілігі мен мамандығы бірдей болса, жергілікті маманның шетел азаматынан басымдық құқығы бар. Жұмыс берушілер жергілікті жұмыс күшін бос жұмыс орындарына қабылдау үшін шаралар қолдануға міндетті. Компаниялар шетел жұмыс күшін тартуға рұқсат алғанға дейін бос орындар мен қажет мамандар туралы бұқаралық ақпарат құралдары арқылы халыққа ақпарат, уәкілетті органға бос орындар туралы өтінім беруге, жұмыссыз азаматтар үшін қосымша жұмыс орындарын құруға міндетті. Ішкі еңбек нарығын қорғау, шетел жұмысшылары мен мамандарын тарту үшін шектеулер белгіленген. Рұқсат алу уақытында шетел азаматының жасы 23-ті толтырған және біздің елдегі белгіленген зейнет жасынан аспауы керек. Шетел жұмыс күшін тарту белгілеген квота шегінде рұқсат етіледі.
Облыстық еңбек саласындағы бақылау басқармасының басшысы Ертілеу Жалғасбаев ұсынған мәліметтерге қарағанда, облыс аумағында 23 бірлескен кәсіпорын бар. Оларда 6281 қазақстандық, 925 шетел азаматы жұмыс атқарады.
Шетелдік жұмыс күші тартылған субъектілерде еңбек заңнамасы сақталуын тексеру кезінде арнайы шарттарды орындау, бірдей қызметтегі жергілікті және шетелдік жұмысшылардың жалақы көлеміндегі айырмашылық, шетелдік қызметкерлерді рұқсат етілген мамандықтар бойынша тарту және жалақыларының мөлшері мен төлемі, жұмыскерлерге қалыпты жұмыс жағдайын жасау мәселелеріне ерекше көңіл бөлінеді.
Мемлекеттік еңбек инспекторлары өткен 9 айда шетел жұмыс күші тартылған 7 кәсіпорынға жоспардан тыс тексеру жүргізіп, қорытындысымен 30 заң бұзушылықты анықтады. Оларды жою және болдырмау жөнінде 13 нұсқама беріп, 865800 теңге мөлшерінде 6 әкімшілік айыппұл салып, толық өндірді.
Облыстық прокуратурамен бірлескен жоспардан тыс тексеру «ПетроҚазақстан ҚұмкөлРесорсиз» АҚ, «СНПС-Ай Дан Мұнай» АҚ, «Гежуба-Шиелі цемент компаниясы» ЖШС, «Чайна Триумф Интернэшнл Инжиниринг» ЖШС, «ИБК «Сибу-Қызылорда» серіктестіктерін қамтыды. Оның ішінде, «Гежуба Шиелі Цемент Компаниясы» ЖШС-да 7 заң бұзушылық фактісі анықталған. Еліміздің Еңбек кодексінің кейбір талаптары бұзылған. Жұмыс берушінің актілерінде, еңбек шартында көзделген жалақы уақытылы және толық мөлшерде төленбегені, еңбек шарты тоқтатылған кезде еңбек демалысының пайдаланылмаған күндері үшін өтемақы есептелмейтіні және жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысының кестесі бекітілмегені анықталды.
Еңбек кодексі, Денсаулық сақтау және әлеуметтiк даму министрiнiң бұйрығы бойынша бекітілген қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқыту, оларға нұсқама беру және білімдерін тексеру қағидаларының талаптары да сақталмай отыр. Серіктестікке жұмысқа қабылданған жұмыскерлер еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау бойынша нұсқамалардан өткізілмеген. Тексеру нәтижесімен еңбек заңнамасы бұзылуын жою және болдырмау туралы нұсқама беріліп, аталған заңды тұлғаға қатысты әкімшілік шара көрілді.
Ал «Чайна Триумф Интернэшнл Инжиниринг» ЖШС филиалы Қазақстан Республикасының 8 азаматына «Арал өңіріндегі экологиялық қасірет салдарынан зардап шеккен азаматтарды әлеуметтік қорғау туралы» заңына сай экологиялық дағдарыс аймағы бойынша төленетін 1,3 коэффициентті бермеген. Еңбекке ақы төлеу кезінде Шиелі ауданының экологиялық дағдарыс аймағы екені есепке алынбаған. Бұл – Еңбек кодексінің екі бабының талаптарының бұзылғанын білдіреді.
Оған қоса еңбек шарттарының мазмұны еңбек заңнамасының нормасына сәйкес келмеу фактілері, жұмыс беруші тарапынан жұмыскерлердің нақты жұмыс істеген жұмыс уақытын есепке алу құжаты (табель) жүргізілмегені және жұмыскерлерге жыл сайынғы ақы төленетін еңбек демалысын берудің кестесі әзірленбегені анықталған. Филиалдағы қызметкерлер жұмысшы кәсіптері, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқытудан және білімдерін тексеруден өткізілмеген.
Өткен 9 айда шетел жұмыс күші тартылған екі кәсіпорында 2 жазатайым оқиға тіркеліп, одан 3 жұмыскер ауыр дәрежелі жарақат алған. Бұл оқиғалар бойынша арнайы тергеп-тексеру жүргізіліп, материалдары ішкі істер органдарына жолданған.
Гүлжазира ЖАЛҒАСОВА,
«Сыр бойы».
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
