Облыстық білім басқармасының ұйымдастыруымен «Жұмысшы мамандықтар жылы» аясында кәсіптік-техникалық оқу орындарының тыныс-тіршілігімен танысуға арналып өткізіліп жүрген баспасөз туры Шиелі индустриалды-аграрлық колледжінде жалғасты. Біз барғанда ұжым республикалық семинарға қызу дайындық үстінде екен.
Жалпы «Еңбек түбі – береке, кәсіп түбі – нәсіп» дейді дана халқымыз. Кәсіп игеріп, игілігін көріп жүргендер аз емес. Әсіресе, күнделікті тірлігіміз техникаға байланған мына заманда оның тілін меңгерген маманның қадірі артып-ақ тұр. Қарапайым ғана тұрмыстық техникалардан бөлек, кейінгі кезде ауыл шаруашылығы, өндіріс салаларының автоматтануы, жаңа технологиялардың енгізілуі оның қыр-сырын меңгерген мамандарды қажет етуде. Бір сөзбен айтқанда, жұмысшы маманға деген сұраныс күн өткен сайын артып келеді.
Колледж көкжиегі
Жоғарыда айтып өткеніміздей, биыл Президент Жарлығымен «Жұмысшы мамандықтар жылы» деп жарияланды. Бұл экономикалық тұрақтылық пен әлеуметтік прогрестің басты факторы ретінде жұмысшы кәсіптерінің рөлін күшейтудегі стратегиялық қадам екені сөзсіз. Сондай-ақ елдің тұрақты өсуі мен инновациялық дамуын қамтамасыз етуде білікті мамандарды дамытудың маңыздылығын көрсетеді. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев: «Лайықты азамат – өз білімін Отанымыздың игілігі үшін жұмсайтын адам. Алдымызда тұрған құбылмалы заманда жастарымыз еңбекқор болмаса, ешқандай бәсекеге түсе алмайтынын терең түсінуі керек» деген еді.
Жастарды еңбек пен білімге баулып, кәсіпке үйретіп, маман етіп шығаруда кәсіптік-техникалық оқу орындарының маңызы зор. Біздің өңірде де қаншама жылдық тарихы бар іргелі кәсіптік білім ошақтары баршылық. Солардың бірі осы Шиелі индустриалды-аграрлық колледжі.
1958 жылы құрылған оқу орны 70 жылға жуық уақыттан бері қаншама шәкірт тәрбиелеп, сан мыңдаған жұмысшы маманды дайындады. 18 мамандық, 28 біліктілік бойынша мемлекеттік лицензия алынған. Бүгінде мұнда жалпы біліммен қатар 10 мамандық, 10 біліктілік бойынша оқытылады. Инженер-педагог қызметкерлер саны – 61. Оның ішінде 35-і оқытушы, 26-сы өндірістік оқу шебері. Жалпы 116 маман қызмет етеді. Колледжде 473 студент білім алуда. 240 орындық жатақханасы бар.
Мұнда білім алушылардың өндірістік оқуы мен кәсіптік тәжірибеден өтуі аудандағы ірі кәсіпорындармен жасалған келісімшарт негізінде жүргізіледі. Колледж директоры Болат Сүлейменов бұл лауазымға жыл басында өндірістен ауысып келген. Өндірістің қыр-сырын меңгерген ол жаңа қызметке келгелі бері теориялық білімді өндіріспен ұштастырып, білім алушылардың мамандық бойынша машығын дамытуға баса назар аударуда. Мәселен, жыл басынан білім алушыларды өндірістік оқу мен кәсіптік тәжірибеден өткізу мақсатында аудандағы 20-дан астам ірі кәсіпорын және шаруа қожалығымен жаңадан келісімшарт жасаған.
– Жалпы колледж тарихы еліміздің еңбек шежіресімен сабақтас. Бұл оқу орны – еңбек ерлерінің ұстаханасы. Екі мәрте Социалистік Еңбек Ері Ыбырай Жақаев, Социалистік Еңбек Ерлері Закира Ержанова, Ұлбала Алтайбаева, Шырынкүл Қазанбаева, Жадыра Таспамбетова – бәрі де осы орданың түлегі. Одан бөлек, халық сүйген механизаторлар Рысбай Мәуленов, Сұлтан Айтасов, Жақсылық Ахметов осы шаңырақтан қанаттанған. Колледж тарихына үңілсек, әр дәуірдің еңбек эпосын көреміз.
Өмір өзгерістен тұрады. Осы жыл мен үшін де, ұжым үшін де үлкен сын мен ізденістің, өзгеріс пен жаңғырудың жылы болды. Бүгінгі білім беру жүйесі бәсекеге қабілетті, нақты өндіріске қажет маман дайындауға бағытталуы тиіс. Мамандарды даярлау сапасын арттыруға ықпал ететін факторлардың бірі – әлеуметтік әріптестермен тиімді ынтымақтастық. Әлеуметтік әріптестік білім алушыларды еңбек нарығында табысқа жету үшін қажетті нақты ресурстармен, ақпаратпен және тәжірибеге қол жеткізумен қамтамасыз етеді.
Арнайы пән оқытушылары мен өндірістік оқу шеберлерін тағылымдамадан өткізу және білім-біліктілігін арттыру мақсатында жоғары оқу орындары мен маңдайалды колледждермен ынтымақтастық туралы меморандумдарға отырдық. Сәуірде колледжде «ҚазАтомөнеркәсіп» мекемесіне қарасты «KAP LOGISTICS» ЖШС-ның бас директоры Дархан Рамазановпен кездесу өтті. Дархан Болатұлы колледждің материалдық-техникалық базасымен танысып, әріптес ретінде колледжге қажетті қондырғылар, техникалар, қосымша бөлшектермен мүмкіндігінше көмек беретінін және білікті мамандарын оқу процесінде ұйымдастырылатын жұмыстарға қатыстыратынын айтты. Нәтижесінде меморандумға қол қойылды. Бұл – әлеуметтік әріптес ретінде білімді ұрпақ, бәсекеге қабілетті маман дайындауға бағытталған үлкен қамқорлық.
«Жұмысшы мамандықтар жылы» бізге ерекше жауапкершілік жүктеді. Сол себепті жыл басынан бері 8 жаңа мамандық ашу жұмысы жүріп жатыр. Олардың қатарында автокөлікке қызмет көрсету, автоэлектрик, автослесарь, наубайшы, сумен жабдықтау жүйесінің операторлары, кран машинистері, уран өндіру саласының аппаратшылары, операторлар бар. Бұл – ел экономикасына ауадай қажет мамандықтар. Біздің міндет – осы салаларға білікті кадр даярлау.
Тағы бір ең маңызды жаңалық – ЗИФ-1200 МПК бұрғылау қондырғысының оқу процесіне берілуі. Мұндай техникамен жұмыс істеу – студентке өндірістің есігін ашқанмен тең. Еліміздің ТжКБ жүйесінде сирек кездесетін мүмкіндік. Бұл қондырғы кәсіби құзыреттілікті бекітуге, практикалық дағдылар мен кәсіби қызмет тәжірибесін алуға үлкен мүмкіндік береді, – дейді Болат Мулланазарұлы.
Оқу-өндірістік жұмыстарымен қатар, зертханалар мен шеберханаларды жөндеуге көңіл бөлінген.
Жетістік алға жетелейді
Колледждің жетістіктері де баршылық. Шәкірттері WorldSkills жобасының түрлі байқауларына қатысып, жүлделі орындар алып жүр. Айта кетейік, WorldSkills жобасының мақсаты – жұмысшы мамандықтар мәртебесін арттыру және шеберлік дағдыларын дамыту. Атап айтсақ, «Дәнекерлеу ісі» құзыреттілігі бойынша «WorldSkills Kyzylorda-2024» облыстық іріктеу чемпионатына қатысып, облыстық жарыстан бас жүлде алған Сарыбай Ержан «WorldSkills-2024» ұлттық чемпионатының республикалық кезеңінен медаль иеленді. Осылайша ол жетекшісі Қайрат Башаровпен бірге оқу орнының абыройын асқақтатты. «Жас электрик-2025» облыстық байқауында Шиелі индустриалды-аграрлық колледжі жалпыкомандалық есепте ІІ орынды иеленсе, колледж студенттері Аркадий Лян мен Нұрасыл Сатыбалдиев «Электр сұлбаларын жинау» сайысында І дәрежелі дипломмен марапатталды. «Кондитерлік іс» құзыреттілігі бойынша «WorldSkills-2025» кәсіби шеберлік байқауының облыстық іріктеу кезеңінің жеңімпазы Нұрайлым Есенбай І орынды жеңіп алды. Жетекшісі – Сабира Дайрақұлова.
Республикалық студенттер форумында «Бұрғылау қондырғысының машинисі» және «Экскаватор машинисі» мамандығы бойынша колледж студенттері І орынды жеңіп алды. Команда жетекшілері – арнайы пән оқытушысы Жалғасбек Қуандық пен өндірістік оқу шебері Гүлназ Жолымбетова. «Сән технологиясы» құзыреттілігі бойынша «WorldSkills-2025» кәсіби шеберлік байқауының облыстық іріктеу кезеңінде Ақбота Пәрімбетова мен Аружан Әбдірасілова ІІІ орын иеленді. Жетекшісі – Айдана Ақылбекова. Ал «Электромонтаждау» құзыреттілігі бойынша «WorldSkills-2025» кәсіби шеберлік байқауының облыстық іріктеу кезеңінде Аркадий Лян ІІ орын алды. Жетекшісі – Мейірбек Сұлтанбек.
«Жұмысшы мамандықтар жылы» аясында, «Talap» КЕАҚ пен Абай облысының білім басқармасының қолдауымен ұйымдастырылған геологиялық барлау колледжінде «Жастар – жаңа геологиялық ашылымдар жолында» атты республикалық студенттік форум өткізіліп, оған Абай, Жамбыл, Қызылорда, Қарағанды облыстарынан колледж студенттері мен Новосібір қаласындағы Сібір геофизикалық колледжінің (Ресей Федерациясы) командасы қатысты. Сол шарада Шиелі индустриалды-аграрлық колледжінің «Бұрғылау қондырғысының машинисі» және «Эксковатор машинисі» мамандығы бойынша Мирас Серкебай, Исабек Жомартұлы, Шерхан Мұрат, Нұрсейіт Әділбекұлы, Санжар Сабыржанұлы сынды студенттерден құралған команда және жетекшілері Жалғасбек Қуандық, Гүлназ Жолымбетованың демеуімен І орынды жеңіп алды.
Ақмола облыстық білім басқармасының ұйымдастыруымен өткізілген, Техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдарының студенттері арасындағы «Ауыл шаруашылығын механикаландыру» мамандығы бойынша І аймақтық «AgroBest-2025» кәсіби шеберлік байқауында колледж студенті Әлішер Сайынов, жетекшісі Ғалымжан Дүйсебаев ІІІ дәрежелі дипломмен марапатталды.
– Алда үлкен мақсаттар мен жоспарлар бар. Ең негізгісі – студент санын арттыру, шеберханаларды толық жаңғырту, дуальді оқытуды 40-50% деңгейіне жеткізу, жаңа зертханалар ашу, индустриялық серіктестер санын арттыру, студенттерді шетелдік тағылымдамаларға жіберу. Біздің арман – Шиелі индустриалды-аграрлық колледжін көшбасшы аграрлық-техникалық орталыққа айналдыру, – дейді колледж директоры Болат Сүлейменов.
Колледждің тыныс-тіршілігімен танысқан соң біз студенттермен бірге теорияны тәжірибемен ұштастыратын алаң – өндіріс орнына бағыт алдық.
«Қарамұрын» кеніші
«Пайдалы қазбаларды барлаудың техникасы мен технологиясы» мамандығы, соның ішінде №74 «Бұрғылау қондырғысының машинисі» біліктілігі бойынша оқып жатқан екінші курс студенттері алғашқы өндірістік тәжірибеден өтуде. Үстеріне арнайы киім, бастарына каска киген 17 өрен тәжірибе алаңына баруға сақадай сай. Студенттер алдымен «Волковгеология» АҚ №23 геологиялық барлау экспедициясы филиалы мекемесінде техникалық қауіпсіздік шараларымен және арнайы жұмыс нұсқаулығымен танысуы шарт. Өйткені еңбек қауіпсіздігі – бәрінен маңызды. Бізді өндіріс орнына директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары Жалғасбек Қуандық және өндіріс шебері Қайсар Бекайдаров алып барды. Айтпақшы, білім ордасындағы ЗИФ-1200 МПК бұрғылау қондырғысын осы мекеме сыйға тартқан.
Шәкірттерге мекеменің еңбек қауіпсіздігі, оны сақтаудың маңызы туралы жетекші маман Мейірхан Рахманов түсіндірді.
– Біз уран кен орындарын бұрғылаумен айналысамыз. Қай жұмыс орнында болсаңыз да бірінші кезекте еңбек қауіпсіздігін сақтауымыз керек. Оған не кіреді? Бірінші, бастарыңыздағы каска жатады. Сонымен бірге өзге де жеке қорғаныс заттары бар. Атап айтқанда, арнайы киім, етік, қолғап, көзілдірік, құлаққап кіреді. Жұмысқа кіріспес бұрын осыларға мән береміз және жұмысшылар кіріспе нұсқаулықтан, сонан кейін жұмыс орнындағы нұсқаулықтан өтеді. Мәселен, етікті алайық, жұмысқа арналған етіктің басында темір бар. Ауыр заттармен биіктікте жұмыс істегеннен кейін қандай бір жағдайда етіктегі темір аяқты зақымданудан сақтап қалады. Кейде темірі бар арнайы аяқ киімді үйдегі қарапайым аяқ киіммен ауыстырып киіп шығамыз. Ол дұрыс емес. Тіпті сым бұрасаң да, шеге қақсаң да сақ болу керек. «Апат айтып келмейді» деген, кез келген уақытта төтенше жағдай, оқыс оқиға орын алуы мүмкін. Еңбек қауіпсіздігін сақтауға байланысты ережелер жазылған қалың кітап бар. Ол жайдан-жай жазылмаған. «Сақтансаң, сақтаймын» деген емес пе, арнайы жұмыс формасын киюдің де өзіндік қағидасы бар. Кейде форманың жеңін түймелеу, жағаны қымтау секілді қарапайым ғана шартты орындауға немқұрайлы қараймыз. Ал оның үлкен өкінішке, қайғылы жағдайға ұрындыруы ғажап емес, – дейді М.Рахманов.
Мейірханның осы салада он бес жылдық тәжірибесі бар. Негізгі қызметі – қауіпсіздік ережесінің сақталуын қадағалау, түсіндіру. 1200 жұмысшыға дейін қауіпсіздік ережелерін үйретіп, нұсқаулықтармен таныстырған ол адамдардың немқұрайлылығына, сақтыққа селсоқ қарайтынына талай мәрте куә болған.
Біз мұнан әрі автобусқа отырдық. Бағытымыз – кент орталығынан 15-20 шақырым жердегі «Қарамұрын» кеніші.
Шиеліде мекемеге қарасты екі кеніш бар. Бірі – «Қарамұрын», екіншісі – «Иіркөл».
Алдымен геологтар барлау жұмыстарын жүргізіп, картасын сызады. Содан соң бұрғылаушылар арнайы қондырғының көмегімен бұрғылайды. Жерасты сілтілендіру әдісі арқылы уран қабаттарын ерітіп, өндіруші мекемеге сумен жібереді.
– Студенттер мұнда келгенде топқа бөлініп, оларға тәлімгер бекітіледі. Мұнда келген маман жұмысын бұрғылау машинисінің көмекшісі болып бастайды. Сөйтіп барып қабілет-қарымына сәйкес көтеріле береді. Біздің диплом бұрғылаушыға да жарайды. Бұл мамандықтың ашылып, оқытыла бастағанына 4 жылдың көлемі болды. «Жас маман» жобасы бойынша жеделдетілген курста бір жыл он айда оқытып шыққан мамандарымыз бүгінде осы салада еңбек етіп жүр. Қазіргі кезде 18 маман осы мекемеде жұмыс істейді, – деді Жалғасбек Қуандық.
«Қарамұрын» учаскесінде он қондырғы бар. Жалпы «Қарамұрын» оңтүстік, солтүстік аймағы болып екіге бөлінеді. Солтүстікте төрт, оңтүстікте алты бұрғылау қондырғысы жұмыс істеп тұр. «Иіркөлде» сегіз агрегат бар. Бір агрегатта төрт бұрғылаушы, олардың көмекшісі және бір инженер еңбек етеді.
– Біздің мекемеде жалпы мыңнан аса адам жұмыс істейді. Республикадағы уран қазатын ірі компанияның бірі болғандықтан өзге облыстардан да тәжірибеден өтуге студенттер көптеп келеді. Мысалы, өзіміздің жергілікті жастардан бөлек, Семейден де келеді. Ауыл жастарының бұл мамандыққа деген қызығушылығы жыл өткен сайын артып отыр. Бұл – қуанарлық жағдай. Осы салада қызмет етіп жүргеніме он бес жылдан асты. Бұрын орыстар көп еді, қазір жергілікті мамандар. Он бес жыл бұрын біз өзге ұлттан үйренсек, қазір өзіміз үйрететіндей дәрежеге жеттік, – деді «Қарамұрын» партиясының бас инженері Тимур Қоянбаев.
Жоғарыда айтып өткеніміздей, геологтар картасын сызып берген соң, геофизиктер қалай, немен бұрғылау керек екенін айтады. Жер қыртысына байланысты түрлі қоспалар дайындалады. Бұрғылау тереңдігі де әрқилы. Біз барған учаскеде сол кездің өзінде 550 метр тереңдікте бұрғыланған екен. Жұмыс тоқтаусыз жүріп жатыр. Мамандар кейде 4-5 күнде, кейде бір жетіде жұмысты аяқтап, келесі уранды өндіретін мекемеге табыстайды.
Бізді бастап келгеннің бірі – Қайсар Бекайдаров осы мекемеде партия басшысы әрі колледжде өндіріс шебері қызметін қоса атқарады. Оқу орнының басшылығы осы қызметке шақырған. Ондағы мақсат – студенттерге теориямен қоса тәжірибені қатар меңгерту.
– Шиелі индустриалды-аграрлық колледжі өндіріс орындарымен тығыз байланыс орнатқан. Соның ішінде «Волковгеология» №23 геологиялық барлау экспедициясы мекемесімен келісімшарт бар. Осы мекемедегі жұмыс өтілім жиырма жылдан асады. Колледж студенттерінің теориялық білімін іс жүзінде шыңдауға атсалысып жүрміз. Ең бастысы, еңбек қауіпсіздігі ережелерін сақтауға мән береміз және үнемі айтып отырамыз. Өйткені, қауіпсіздік бәрінен маңызды, – дейді ол.
Студенттер мамандардың әр сөзін ықыласпен тыңдап, жұмыс істеп тұрған қондырғыға қызыға қарауда. Бірінен соң бірі сұрақ қойып, білмекке ынталы. Нұрым Толқынбай – солардың бірі. Ол Шиелі кентінің тұрғыны. Мектепте тоғызыншы сыныпты бітіріп, колледжге оқуға түскен.
– Бұрғылау қондырғысы машинисі мамандығының екінші курс студентімін. Бұл біздің алғашқы практикалық сабағымыз. Бұған дейін колледжде теориясын оқыдық. Міне енді теориялық білімімізді практикамен ұштастырып жатырмыз. Бұрғылау мамандығы мен үшін өте қызық. Өйткені жерасты пайдалы қазбаларын табу, қазу, оны пайдаға жарату күрделі де қызықты жұмыс. Болашақта осы саланың мықты маманы болғым келеді, – дейді Нұрым.
Колледждің, студенттердің арқасында біз де бұрғылау ісімен, уран өндірудің әліппесімен танысып, кен орнының тыныс-тіршілігінен хабардар болып қайттық. Шаң-тозаңның арасында, күндіз-түні еңбек еткен жұмысшылардың бейнеті расында өлшеусіз. Ал осындай маман, еңбек адамдарын үйретіп, дайындап шығаратын оқу орны мен өндіріс мамандарының қызметі бағалана беруі керек. Біз осындай ой жетегімен қайтар жолға шықтық…
Айнұр БАТТАЛОВА,
«Сыр бойы».
Қызылорда-Шиелі-Қызылорда
