Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев биылғы Қазақстан халқына арнаған Жолдауында еліміздің алдағы жылдардағы стратегиялық даму бағытын айқындап, кәсіпкерлікке ерекше назар аударды. Жолдауда айтылған бастамалар еліміздегі бизнес ортаның тұрақтылығын қамтамасыз етіп қана қоймай, жаңа мүмкіндіктердің есігін айқара ашатыны сөзсіз. Шағын және орта бизнесті қолдау да басты назарда.
Президенттің айтуынша, ұлттық экономиканың қозғаушы күші – шағын және орта бизнес. Сондықтан әкімшілік кедергілерді азайту, мемлекеттік органдардың жұмысын «бизнеске қызмет көрсету» қағидасына көшіру міндеті қойылды. Ендігі жерде кәсіпкерлерге түсінікті ережелер қалыптасып, олардың құқықтарын қорғау тетіктері күшеймек.
Қазір кәсіпкерлік саласы елімізде дара жолға түсіп даму үстінде. Оның бір айғағын Арал ауданынан да байқауға болады.
Ауданда кейінгі кездері жаңа жұмыс орындары ашылып, кәсіп игергендер көбейіп келеді.
Биыл ауданда шағын және орта кәсіпкерлік субъектінің саны 4885-ке жеткен. Оның ішінде жұмыс істеп тұрғаны 4723 болса, үлесі 96,6 пайызды құрайды. Нәтижесінде 7449 адам тұрақты жұмыспен қамтылды. Бұл туралы Арал аудандық кәсіпкерлік және өнеркәсіп бөлімінің басшысы Ренат Жанаев айтып берді. Ол бұл бағыттағы жұмыстардың жүйелі жүргізіліп жатқанын жеткізді.
– Ауданда шағын және орта кәсіпкерлік бойынша 23,5 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, көрсеткіш 159,1 пайыз болды. Бұл – жақсы көрсеткіш. Атқарылған жүйелі жұмыстың жемісі. Сондай-ақ бөлшек және көтерме сауда көлемі жыл сайын артып келеді. Биыл қаңтар-қараша айындағы бөлшек және көтерме сауда көлемі 12,9 млрд теңгеге жетіп, былтырмен салыстырғанда 100,3 пайыз болды, – дейді ол.
Сондай-ақ бөлім басшысының айтуынша, ауданның экономикалық әлеуетіне тікелей ықпал ететін салаларда даму қарқыны айтарлықтай жоғары. Өңірде өнеркәсіп және өңдеу өнеркәсібі өндірісінің оң динамикасы қалыптасқан. Нақты айтар болсақ, өнеркәсіп орындары 33,7 млрд теңгенің өнімін өндіріп, өткен жылмен салыстырғанда өнім көлемі 110,6 пайыз болған. Оның ішінде өңдеу өнеркәсібі бойынша 22,2 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, тиісті кезеңмен салыстырғанда 110,5 пайызға жетіп, өсім байқалды.
Инвестиция көрсеткішінде де өсу бар. Ауданның негізгі капиталына салынған инвестиция көлемі 49,3 млрд теңгені құрап, өткен жылмен салыстырғанда 163 пайызды құраған. Оның ішінде жеке сектордың үлесі – 16,2 млрд теңге.
Қаржылай қолдау
Кәсіп бастаймын дегенге мемлекеттен қолдау бар. Қайтарымсыз грант жеңіп алғандар кәсіп ашса, енді бірі дамытуда. Ол қаржының көлемі де жылдан-жылға артып келеді. Жеңілдетілген несие де талай кәсіптің алға жылжуына септігін тигізуде.
Биыл мемлекеттік бағдарламалар мен жалпы қаржы институттары арқылы 2857,2 млн теңгеге 115 жоба несиелендірілді. Атап айтар болсақ, «Аграрлық несие корпорациясы» АҚ арқылы құны 491,7 млн теңгеге 32 жоба жүзеге асты. Ал «ІІ дәрежелі банктердің жеңілдетілген несиелері» арқылы 12, «Байқоңыр» ӘКК несиесі («Ауыл аманаты») арқылы 53, «Қызылорда» Өңірлік инвестициялық орталығы» арқылы 12, «Байқоңыр» ӘКК несиелері «Солтүстік Қазақстан облысы тәжірибесі негізінде жеңілдетілген несие беру» бағдарламасы арқылы 2 және 2024-2025 жылдар аралығында әлеуметтік кәсіпкерлік субъектілері үшін мемлекеттік гранттар беру арқылы 4 жоба қаржыландырылды.
Мемлекеттік қолдаудың арқасында кәсібі өрге домалағандардың бірі – Сержан Каримолдаев. Ол қайтарымсыз грант жеңіп, «Консервіленген балық консервілерін өндіру» жобасын қолға алды. Оның кәсіппен айналысып жүргеніне 5 жылдан асты. Бастапқыда балықты алып-сатумен айналысқан ол бүгінде өңдеуге басымдық беруде.
– Негізгі мамандығым – заңгер. Ұзақ жыл құқық қорғау саласында қызмет еттім. Саладан зейнетке шыққаннан кейін кәсіппен айналысуды жөн көрдім. Аралдың балығына сұраныс жоғары екенін ескере келе балық сатумен айналыстым, – дейді ол.
Кәсіпкер ісі алға басып, сұраныс арта бастайды. Ол саланың қыр-сырын меңгере жүріп, нарыққа балықты өңдеп ұсынудың тиімдірек екенін аңғарады.
– Былтыр кәсіпті кеңейтіп, балық өңдеуге қажет құрал-жабдық алу үшін қаржы іздей бастадым. «Қызылорда» Өңірлік инвестициялық орталығы» азық-түлік өндірісіне арналған жобаларды қаржыландырып жатқанын естіп, талаптарымен таныстым, өтініш бердім. Нәтижесінде жеңілдікпен 60 млн теңге несие алдым, – дейді кәсіпкер.
Қаржыға балықты тазалайтын, турайтын, тұздайтын және вакуумдайтын, сондай-ақ консервілейтін аппараттар, түрлі тоңазытқыштар сатып алған.
– Мемлекеттің осылай қаржылай қолдауы жаңа деңгейге шығуға мүмкіндік беріп отыр. Бұрын тек тұздалған балық шығарып келген болсақ, енді жаңа құрал-жабдықтардың арқасында тұтынушыларға тартылған балық өнімдерін, тұздалған уылдырық пен ысталған балық шығарып жатырмыз. Сонымен бірге бұл өнімдерді өзіміз вакуумдеп ұсыну мүмкіндігіне ие болдық. Ендігі меже – консервіленген балық өндіру. Бұйырса, жақын күндері нарыққа шығарамыз, – деді Сержан Каримолдаев.
Кәсіпкер бүгінде 15 адамды тұрақты жұмыспен қамтып отыр. Алдағы уақытта 30-ға жеткізуді көздеуде. Айына 20 тоннаға дейін өнім өндіреді. Балық өнімдерінің басым бөлігі Ресейге экспортталады екен. Қытайдан да сұраныс түсіп жатыр. Ол үшін шығаратын өнімді тапсырыс берушілердің талабына сай етуі қажет. Қазір осы бағытта тиісті шараларды жүзеге асырмақ.
Ал жеке кәсіпкер Зәуреш Өрекешова қайтарымсыз грант арқылы «Түйе етінен шұжық өнімдерін өндіру» жобасын қолға алса, Арсена Кужанова мұндай қаражатына «Жергілікті шикізаттан емдік сабын өндіруді» бастаған. Индира Жұмашева грант есебінен «Экологиялық аймақта жаңа технология бойынша түйе жүнінен жасалған бұйымдар өндірісін» жүргізуде.
Аудандық кәсіпкерлік және өнеркәсіп бөлімінің бас маманы Нұртуған Өксікбаевтың айтуынша, биыл 146 адамға қайтарымсыз грант берілген. Осылайша кәсібін бастап, кеңейткендер табысқа жетуде. Сондай-ақ бас маман азық-түлік бағасы да бақылауда екенін жеткізді.
Жыл басынан «Байқоңыр» ӘКК тұрақтандыру қорынан аудандағы бекітілген операторларға босатылған тауарлар бойынша барлығы 179,88 тонна өнім тасымалданған. Бағаны тұрақтандыру мақсатында 2026 жылдың соңына дейін негізгі азық-түлік сататын 10 сауда орнымен меморандум жасалған.
Бұдан бөлек қазіргі таңда ауданда 600-ден аса кәсіпкерлік нысан бар. Олар 2 базар, 4 сауда қатары, 360-қа жуық азық-түлік дүкені, 13 дәріхана, 130 жеңіл өнеркәсіптік цех, 13 тойхана, 56 қоғамдық тамақтану орны, 35 жеке балабақша, 19 қонақүй бизнесі және тағы басқа.
Инвестициялық жобалар
Биыл аудан көлемінде жалпы құны 9 млрд теңге болатын 7 инвестициялық жоба іске қосылады деп жоспарланған болатын. Оның ішіндегі құны 3,2 млрд теңге болатын 4 жоба іске қосылды. Атап айтар болсақ, «Ase Invest» ЖШС «Тұрмысқа қажетті құрғақ ұнтақтар өндіру» жобасын, құны – 300 млн теңге және 10 адам жұмыспен қамтылған, «Sinooil» ЖШС «Жанар-жағармай құю станциясын салу» жобасын (құны – 500 млн теңге) іске асырды. Бұл ретте «Қарашалаң балық» ЖШС-ның «Арал қаласында балық өңдеу зауытын ашу» жобасы да бар. Құны – 422 млн теңге, 20 адам жұмыспен қамтылған. Одан әрі «Petro Retail PFS» ЖШС-ның «Жол бойы қызмет көрсету орталығын ашу» жобасын айта кеткен жөн. Жоба құны – 2 млрд теңге. Мұнда да 10 адам еңбек етеді.
Жыл соңына дейін құны 5,8 млрд теңге болатын 3 жоба іске асырылу сатысында. Олар – «Qazaq Camel» ЖШС-ның «Түйе сүтінен құрғақ ұнтақ шығару зауытын салу», «Тоғыс-Аралотын» ЖШС-ның «Жоғары сұрыпты ас тұзының өндірісі» және «Эко Энерджи Плюс» ЖШС-ның «Арал ауданында автомобиль газ толтыру компрессорлық станциясы бар көпфункционалды жол бойындағы кешен салу» жобасы.
Ал 2026-2027 жылдар аралығында жалпы құны 169,6 млрд теңге болатын 11 жоба іске асырылмақ. Атап айтар болсақ, «Тоғыс-Аралотын» ЖШС-ның «Арал қаласында мотоцикл құрастыру зауыты», осы серіктестіктің «Жүн мен теріні бастапқы өңдеу, қалдықтарды және кондициялық емес шикізатты құрама жемге қайта өңдеу зауытының құрылысы», «New Castle Rock» ЖШС-ның «Кварц құмын байыту цехы», «Алаш Метан» ЖШС-ның «Арал қаласының маңынан автомобиль газ толтыру компрессорлық станциясын ашу» және «Жаңа Арал» ЖШС-ның «Арал қаласының маңынан жол бойы сервистік қызмет көрсету орталығын және логистикалық орталық ашу» жобасы бар.
Сондай-ақ «Альхена» ЖШС-ның «Қуаттылығы 30 Мвт күн-электр станциясын салу», «Camel Pro» ШҚ-ның «Заманауи су сақтау технологияларды пайдалана отырып жоғары калориялық жоңышқа өсіру», «Тоғыс-Аралотын» ЖШС-ның «Балық шаруашылығын ұйымдастыру», «Арал Проф Н» ЖШС-ның «Арал қаласында құрылыс материалдарын өндіру бойынша база ашу», «Хан Батыр» ЖШС-ның «Тұрмыстық қатты қалдықтарды қайта өңдеу» және «Арал Сода» ЖШС-ның «кальцийлендірілген сода зауытын салу» жобасын игілікке айналдыру міндеті тұр.
Жалпы ауданда кәсіпкерлік және өнеркәсіп бағытында атқарылып жатқан жұмыс өте ауқымды. Жоғарыда аталған жобалар ауданның әлеуметтік-экономикалық дамуына үлкен серпін әкелмек. Осы ретте кәсіпкерлерге қолдау көрсетілуде. Олардың шаруасы ширау үшін мемлекеттік қолдауды барынша тиімді пайдалану үшін мамандар, кәсіпкерлер табанды еңбек етуде. Кәсіп түбі – нәсіп деген осы.
Сара АДАЙБАЕВА,
«Сыр бойы»
