Біз өзімізді философтар қатарында санайтындықтан «Біз кімбіз, қай қоғамға дүниеге келіп, ғұмыр кешудеміз» деген сұраққа жауап іздей бастадық.
Қазақстанда философ дегендер екі топқа жарылды.
Біріншілер – философияны пән ретінде жоғары оқу орындарында студенттерге оқытушылар. Соның бірі – Баймырза Қожамберлиев. Ол – философия пәнін оқытушы ретінде жетістікке жеткен, жаны бай, жомарт ұстаз.
С.Киров атындағы қазақ мемлекеттік университетінің философия факультетін (1980 жылдар) тәмамдап, 1989-1997 жылдары Е.Букетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университетінде оқытушы, аға оқытушы, доцент дәрежесінде ұстаздық қызмет атқарды. 1997 жылдан қазіргі уақытқа дейін Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінде «Философия және мәдениеттану» кафедрасының доценті, профессоры болып, студенттерге дәріс беріп келуде.
Баймырза мырза республиканың қоғамдық өмірінде белсенді, оның еліміздің философтарымен тығыз байланысы бар. Ғылым докторы, профессор болғандықтан оның жас ғалымдардың қалыптасуына диссертациялар кеңесінің мүшесі, ресми оппонент, сараптамашы болып атқарған жұмыстары ұшан-теңіз.
Баймырзамен өзім де жиі әріптестік байланыста болған адаммын, оның мен туралы республика басылымдарында жақсы мақалалар жариялағаны есімде. Ол ешқашан философтардың қатарынан қалған жоқ, қағылез мінезді, ақ ниетті, бірақ өзіне тән берік мінезі бар тұлға.
Әрине, Баймырзаның философ-тұлға болып қалыптасуына туған ата-анасының қамқоры зор. Жақсы азамат болып қалыптасуы үшін хакім Абай әуелі жақсы ата-ана болуы керек, одан әрі жақсы құрбылары, яғни замандастары, одан әріде жақсы ұстазы болуы керек дейді. Осылардың бәрі жиналып келіп, жақсы адамды құрайды.
Қожамберлиев Баймырза – жақсы адам, яғни жақсы қазақ. Жақсы адамның дәрістері де, әрине шәкірттерін жақсылыққа баулиды. Баймырзаның алдынан дәріс алып, саналарын салмақтаған шәкірттер жүздеп, мыңдап саналады. Мұндай қызметті қалайша жоғары марапатқа лайық демейсіз?! Құдайға шүкір, Баймырзаның Үкіметтен алған марапаттары аз емес, «әлі де кеш батқан жоқ» дегендей, бұл ұстаздың алда алатын марапаттары жеткілікті болады деген сенімдемін.
*
Жоғарыда философтар екі топқа жарылдық дедім, сол мәселеге тоқталайын. Екінші топтағы философтар, негізінен институтта қызмет еткен, әлі де сонда қызмет атқарушыларға қатысты. Олар өздерін шығармашылық топтың қызметкерлеріміз дейді. Анығын айтқанда, өздерін ерекше санайды. Мейлі, бола берсін.
Мен 1947 жылы, Баймырза 1955 жылы дүниеге келген.
1944 жылы профессор Фридрих Август Хайек «Дорога к рабству» (Құлдыққа бастайтын жол) деген кітап жазып, ол әлемнің он төрт тіліне аударылып, ол дүниеге белгілі адам атанып, 1974 жылы Нобель сыйлығының иегері атанды.
Біз бұл кезде дүниеге еніп, ғұмыр кешіп, философ атанып, ғылыми атақтарды иеленіп, құлдық қоғамда (социализмде) ғұмыр кешіп жаттық. Өздерін шығармашылық топқа санайтын философия институтының философтары кеңестік социализмді, яғни өмір сүріп отырған қоғамды құлдық жолға бастайтын қоғамды диалектикалық тұрғыда дәріптеумен болды. Анығын айтқанда, философиялық авторитаризмге қызмет етті.
*
Тәуелсіздік Баймырзаның философиялық тынысын ашты. Ол еркін ойлау дәстүріне көшті. Дәрісті Ибн Халдун, әл Фараби, Ибн Сина, Қорқыт, Абайлардан баяндауға дағдыланды. Мағжан Жұмабаев «Қорқыт» поэмасында, Қорқыттың Жан жұмбағын іздегенін жырлап еді. Профессор Қожамберлиев Баймырза студенттерімен бірге Жан жұмбағын ізденіс үстінде.
Қадамыңа құт бітсін!
Ғарифолла ЕСІМ,
жазушы, профессор,
Абай атындағы әдебиет пен өнер саласындағы мемлекеттік сыйлықтың иегері, ҚР ҰҒА академигі
