Білім басқармасына қарасты №2 облыстық балалар оңалту орталығының құрылғанына 20 жыл толып отыр. Бұл жылдар – тек уақыт межесі емес, үздіксіз ізденіс пен кәсіби дамудың, еңбек пен жауапкершіліктің, адам өмірін жақсартуға бағытталған жүйелі қызметтің жемісі.
Жиырма жыл бұрын орталықтың басты мақсаты мүмкіндігі шектеулі балалардың әлеуметтік бейімделуіне, білім алуға және қоғам өміріне толыққанды араласуына жағдай жасау болды. Атқарылған жұмыстар мен қол жеткізген нәтижелер ұжымның кәсіби шеберлігінің, қажырлы еңбегінің және қоғамның қолдау көрсетуінің айқын көрінісі деп білемін.
Бұл туғаннан он сегіз жасқа дейінгі ерекше білім беруге қажеттілігі бар балалар мен жасөспірімдерге кешенді психологиялық-медициналық-педагогикалық көмек көрсететін, арнайы түзетуші топтық, шағын топтық және жеке дамытушы бағдарламаларды іске асыратын мекеме.
Әрбір баланың өз қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы, негізгі кемшілігі мен қосымша ауытқушылықтарын түзету арқылы қайта қалпына келтіру, мүмкіндіктері мен қабілеттерін барынша жүзеге асыратындай етіп шыңдау, тәрбиелеу – алға қойған басты мақсаттардың негізгісі. Сондықтан сабақты жоспарлау және өткізуде педагогтер әр баланың жеке қабілеті мен мүмкіндігіне баса мән береді.
Әрбір балаға жеке дамыту бағдарламасы құрылады, жеке, топтық сабақтар түрінде түзете-дамыта оқуын жүргізу, отбасы жағдайында даму мүмкіндіктері шектеулі балаларды тәрбиелеу мәселелері бойынша ата-аналарға кеңес беру және оқыту, үш ай сайын мамандар мен дәрігерлердің қарауымен келесі ауысымға жұмыс бағдарламасы әзірленеді. Психолог, логопед, дефектолог, әлеуметтік педагог, тәрбиешілердің тұтас, жүйелі ұйымдастырылған іс-әрекеті арқасында оңалту-сауықтыру емдеу екі бағытта жүргізіледі, яғни медициналық және педагогикалық.
Орталық қызметін шектеулі ресурстармен бастап, кезең-кезеңімен дамудың барлық сатысынан өтті. Алғашқы жылдары негізінен педагогикалық, медициналық және әлеуметтік бағыттар біріктіріліп, кешенді тәсіл қалыптасты.
Біріншіден, арнайы педагогика, логопедия, дефектология және психологиялық қызмет бағыттары айтарлықтай дамыды. Бастапқыда бірнеше маманнан құралған шағын ұжым қазір толыққанды көпсалалы командаға айналды. Логопедиялық және психологиялық диагностика жүйесі жетілдіріліп, әр баланың даму деңгейіне қарай жеке және топтық сабақтар ұйымдастырылды.
Екіншіден, балалардың ата-аналарымен өзара байланыс орнатудың тиімді үлгілері енгізілді. Орталықта ата-аналарға тұрақты кеңес беру, ашық сабақтар өткізу және педагогикалық-психологиялық қолдау көрсету тәжірибесі жолға қойылды. Арнайы «Мейірім» ата-аналар клубы іске қосылып, баланы үй жағдайында қолдау тәсілдері үйретілді. Бұл жұмыс форматы ата-аналардың белсенді қатысуына және баланың оңалту процесіне сеніммен қарауына мүмкіндік берді.
Үшіншіден, мамандардың кәсіби біліктілігін арттыру курстары жүйелі түрде ұйымдастырылды. Қызметкерлер қалалық, облыстық, республикалық семинарлар мен конференцияларға қатысып, тәжірибе алмасты. Сонымен қатар, орталық базасында жас мамандарға арналған тәлімгерлік жүйе енгізілді. Бұл мамандардың кәсіби деңгейін арттырып қана қоймай, оңалту қызметінің сапасын көтеруге елеулі үлес қосты.
Осылайша орталықтың қызметі кезең-кезеңімен жүйеленіп, оңалту саласының даму үлгісіне айналды.
Бүгінде материалдық-техникалық базасы жаңартылып, қызмет көрсету сапасы айтарлықтай артты. Жыл сайын жүздеген бала кешенді оңалту бағдарламалары арқылы оң нәтижелерге қол жеткізуде.
Орталықта заманауи оңалту әдістері мен технологиялары енгізілді. Зерде бұзылыстары бар балаларды математикалық сауаттылыққа үйрету үшін «Нумикон» арифметикалық түсініктерді қалыптастыру әдісі енгізілді.
Қарым-қатынаста алғашқы қиындықтарға тап болған балалар үшін тиімді екенін дәлелдеген сурет алмасудың коммуникативті жүйесі PECS әдістемесімен психолог маман жұмыс жасайды. Бұл аутизмі бар балаға басқалардың назарын оның қажеттіліктері мен қалауына аударуға мүмкіндік береді және оларды өз бетінше бастауға, басқа адамдармен қарым-қатынас жасауға үйрете алады.
IT технологиялар мүмкіндігі шектеулі балаларға білім беруді қолжетімді және инклюзивті етуге көмектеседі. Жасанды интеллект бейімделген құрылғылар сапалы түзету жұмысына мүмкіндік береді. Интерактивті платформалар ойын элементтерін қолданып, балалардың сөйлеу дағдыларын дамытуды жеңілдетеді және олардың сабаққа деген қызығушылығын арттырады.
Сөйлеу тренажерлері баланың артикуляциялық, тыныс алу және фонематикалық дағдыларын жетілдіруге бағытталған арнайы жаттығулар кешенін ұсынады. Бұл балаға өзінің физикалық күйі мен сөйлеу арасындағы байланысты түсінуге көмектеседі.
Орталықтың материалдық-техникалық базасы жүйелі түрде нығайтылып, заманауи талаптарға сай жақсартылды. Осы кезеңде оңалту үдерістерін тиімді ұйымдастыруға қажетті жаңа жабдықтар, арнайы коррекциялық құралдар және медициналық-реабилитациялық аппараттармен толықтырылды. Қауіпсіздік пен қолайлы ортаны қамтамасыз ету мақсатында ғимарат ішіндегі бөлмелер жаңғыртылып, қызмет көрсету сапасын арттыруға бағытталған технологиялық мүмкіндіктер енгізілді, арнайы жабдықталған әлеуметтік-тұрмыстық бағдарлау кабинеті пайдалануға берілді.
Орталық бірнеше мекемемен өзара ынтымақтастық туралы меморандумға қол қойып, бірлескен қызмет аясын кеңейтті. Бұл балаларға көрсетілетін оңалту, білім беру және әлеуметтік қолдау сапасын арттыруға мүмкіндік берді.
Қазіргі заманғы арнайы білім беру жүйесінің басым бағыты – жас ұрпақтың шығармашылық тұлғасын дамыту. Жыл сайын Арнайы және инклюзивті білім беруді дамытудың ұлттық ғылыми-практикалық орталығының ұйымдастыруымен «Біздің таланттар» республикалық музыкалық-шығармашылық конкурсы өткізіледі. Орталық тәрбиеленушілері конкурсқа қатысып, облыстық кезеңде «Алтын дауыс», «Оркестр», «Бастаушы әртіс» және «Кішкентай биші» номинациялары бойынша І-ІІІ дәрежелі дипломдарға ие болды. Сондай-ақ XIV «Жұлдызай» халықаралық фестивалінде де ІІІ дәрежелі диплом алды. Облыстық кезеңде жүлделі орындарға ие болып, алғыс хаттармен марапатталды. Сонымен қатар республикалық кезеңге «Жеті лақ» қойылымы жолданды. «Оркестр» номинациясы бойынша республикалық кезеңде ІI дәрежелі диплом иегері атандық.
Педагогтердің кәсіби жетістіктеріне тоқталатын болсақ, «Педагогикалық идеялар панорамасы» байқауының облыстық кезеңіне арнайы білім беру ұйымдары мамандарының бейнесабақтары ұсынылды. Облыстық кезең нәтижесінде логопед Айдана Қалдыбектің тейптеу әдісі бойынша бейнесабағы І орынға ие болды.
«Оңалту орталығының, психологиялық-педагогикалық түзету кабинетінің үздік педагогі» конкурсының облыстық кезеңінде де «Үздік әдістемелік кейс» және «Педагогтің үздік бейне-визиткасы» номинациялары бойынша жүлделі ІІІ орын алды.
Аталған байқауда педагог-дефектолог Гаухар Сүлейменова «Үздік әдістемелік кейс» номинациясының жүлдегері атанып, республикалық кезеңге жолдама алса, биыл педагог-логопед Айдана Қалдыбек «Үздік педагог» номинациясының жеңімпазы атанды.
Оңалту бағдарламаларының нәтижесінде балалардың әлеуметтік бейімделу деңгейі жоғарылап, өз бетінше өмір сүру және білім алу мүмкіндігі кеңейді. Тәрбиеленушілер мектепке дейінгі және жалпы білім беру ұйымдарына бейімделді, ал кейбір түлектер колледждерде білімін жалғастыруда. Осы уақытта 2000-нан аса бала түзету, оңалту жұмыстарымен қамтылып, оның ішінде 266 бала түзетіліп, балабақшалар мен жалпы білім беретін мектептерге қосылды. Балалардың өз-өзіне қызмет ету, қарым-қатынас жасау және қоғам өміріне белсенді араласу қабілеттері айтарлықтай жақсарды. Бұл жетістіктер – орталықтың жүйелі еңбегі мен кәсіби қызметінің нақты нәтижесі.
Алдағы кезеңде мүмкіндігі шектеулі балаларға арналған оңалту қызметі одан әрі жетілдіріледі.
Облыстық оқу орталығымен бірлескен «БАЛАМА» цифрлық оңалту жобасы жасалып, «Қазақстан халқына» қорына берілді.
Жоба ерекше білім беруді қажет ететін балаларға қолжетімді, заманауи және тиімді оңалту қызметтерін ұсынуға бағытталған.
Жиырма жыл – аз уақыт емес. Бұл кезең – жүйелі еңбектің, бірліктің және ізгіліктің нәтижесі. Орталық қызметінің табысы – ең алдымен ұжымның кәсіби шеберлігі мен балаларға деген шынайы қамқорлығының айғағы.
Біздің басты ұстанымымыз – әр балаға тең мүмкіндік беру, олардың әлеуетін ашуға жағдай жасау.
Алдағы уақытта да біз өз миссиямызды жалғастырып, мүмкіндігі шектеулі балалардың өмір сапасын жақсартуға, олардың қоғамдағы орнын нығайтуға бағытталған жұмыстарды одан әрі жетілдіре береміз.
Қарлығаш БІЛӘЛОВА,
№2 облыстық балалар оңалту орталығының басшысы
