Алдағы мамыр айында «Қазақстан әйелдері» журналына 100 жыл толады. Ол 1925 жылы 5 мамырда өлкелік партия комитетінің жанындағы әйелдер бөлімінің газеті ретінде «Теңдік» атауымен Орынбор қаласында шықты. Журналдың алғашқы редакторы Қазақстанның қоғам қайраткері, редакторлар мен журналистер арасындағы тұңғыш әйел, Қызыл киіз үйлер мен сенбіліктердің ұйымдастырушысы Сара Есова болды.
Журналды шығару жұмысына Ш.Қожахметов, Р.Сүгіров, С.Мұқанов белсене қатысқан. Кей нөмірлеріне (мысалы, 1925 жылы №3) редактор ретінде Бейімбет Майлин қол қойған. Кейіннен журналға Нұржамал Сәнәлиева (1932-1934), Нағима Арықова (1934-1935) басшылық еткен. Мақсаты Қазақстан автономиялық республикасы ОАК-нің 1920 жылы қабылдаған қалың малға, әмеңгерлікке, көп әйел алушылыққа тыйым салуды бұқараға түсіндіру, әйелдердің қоғамдық өмірге араласуын насихаттау болды.
1926 жылы шілде айынан бастап, 7 нөмірі жарық көрген соң «Теңдік» газеті журналға айналып, «Әйел теңдігі» аталды. Журналда партия тіршілігі, әдебиет, кітап сыны, өнер-білім үйрену, заң, сұрақ-жауаптар, тілшілер, т.б. бөлімдер жұмыс жасады. Әйелдерге арналған қоғамдық-саяси және көркем-әдеби журнал 3000 тиражбен тарады, ай сайын шығып тұрды. Еңбекші әйелдердің тіршілігін көрсетуді көздеген басылымда «Біздің ісіміз» деген айдармен қыз-келіншектер арасындағы белсенді өкілдердің жұмысын насихаттады. «Дені саудың – жаны сау» айдарын ашып, онда гигиена, денсаулық сырынан сыр шертіп, әртүрлі аурулар туралы түсінік берді. Бұл уақыттағы басты қиыншылық жазушылардың аз болуы еді. Осындай қиын кездерде журнал жұмысына І.Жансүгіров, Б.Майлин, А.Сегізбаев секілді қазақ әдебиетінің ақын-жазушылары қалам көмегін берген.
1927 жылы әйел теңдігін насихаттау жұмыстары жүргізілді. Әйелдердің қарабайыр тіршілігін, тұрмысын үздіксіз жазып отырды. Сол жылдан бері журнал республика әйелдерінің әрі көмекшісі, әрі тәрбиешісі болды.
Жалпы «Әйел теңдігі» 1934 жылдың аяғына дейін осы атаумен шықты.
1935-1941 жылдары және 1950-1954 жылдары «Сталин жолы» деп аталды. 1955 жылдың қаңтарында «Қазақстан әйелдері» болып шығарылды. Журнал қазақ әйелдеріне саяси және мәдени-рухани тәрбие берді, оларды партия мен кеңес үкіметі алға қойған міндеттерді орындауға жұмылдырды. Сондай-ақ отбасы берекесі мен тұрмыс мәдениетінің өзекті мәселелерін, ұрпақ тәрбиесін жиі көтерді. 2003 жылы журналдың таралымы 40 мыңға жеткен. Осындай қоғамдық мәселені айта білген, ұрпақ тәрбиесіне бей-жай қарамаған журнал 1976 жылы «Құрмет белгісі» орденімен марапатталған.
Айта кетсек, кейбір деректерде әйел мәселесін көтеретін бірден-бір құрал ретінде әйелдерге арналған басылымдардың басында «Азат әйел» газеті тұрған. Бұл газет 1925 жылы 8 наурызда жарық көрген. «Қазақстан әйелдері» журналының тарихы осы «Азат әйел» газеті негізінде бастау алған деседі.
Бүгінде басылым өз оқырмандарына танымал тұлғалар мен өмірдегі өзекті мәселелер тақырыбындағы, сән үлгілері, денсаулық, аспаздық, отбасындағы қарым-қатынас жайлы және түрлі психологиялық кеңестер мен басқа да маңызды ақпараттарды бөліседі.
Жалпы журналдың қазақ баспасөзінде ғана емес, бүтін бір ұлтты құрап отырған әрбір қарашаңырақ үшін алатын орны айрықша. Себебі басылым – бір бағытты ғана ұстанбай, ғылым-білім, мәдениет, мал шаруашылығын өркендету, егін шаруашылығы сияқты қоғамның әртүрлі саласынан қажетті ақпаратты дер уақытында бере білді. Сондай-ақ журнал тек әйелдерге арналған жоқ. Онда мектеп және нарық, іскерлік пен ізденіс, поэзияға арналған айдарлар, қазақы қалжыңдар да жарық көрген.
Сондықтан да болар ел өмірінің көкейкесті мәселелерін кеңінен қозғай отырып, ұл мен қызға тәлім-тәрбие, келін мен балаға инабат-ізет, отбасы өнегесін үйрететін, оқырманын көркем әңгіме, жақсы жырмен сусындатып, құлақ құрышын қандырар жаңа әндерді насихаттайтын әр шаңырақтың айнымас досына айналды.
Мейрамгүл
ДАУЫЛБАЙҚЫЗЫ,
«Сыр бойы»
