Егіншілік пен мал өсіру – бір-бірімен тығыз байланысты және бірін-бірі толықтырып отыратын ауыл шаруашылығының ең ірі салалары.
Егіншіліктің басты мақсаты – жерді тиімді пайдаланып, ауыл шаруашылығы дақылдарынан жыл сайын тұрақты, сапалы, мол өнім алуды қамтамасыз ету. Бір дақылды жылма-жыл себе берсе, оның өнімі бірте-бірте төмендей беретінін ғылым да, тәжірибе де көрсетіп отыр. Ауыспалы егісте әр дақылды орналастырғанда ол дақыл жоғары өнім беретіндей ету керек. Орналастыра білу үлкен нәтижеге қол жеткізуге мүмкіндік береді. Жаңа мал азықтық жоғары өнімді, тұзға төзімді дақыл ретінде африкалық тарының сорт үлгілеріне экологиялық сорт сынау жүргізіліп келеді. Нәтижесінде аймақтың қатал табиғатына бейім сорттар іріктеліп, бұл жұмыстар әрі қарай жалғасуда.
Африкалық тары – астық тұқымдастарына жататын біржылдық азық-түліктік және мал азықтық дақыл. Дәндерінен азықтық жарма және ұн өндіріледі, дән қалдықтары жем, жасыл массасы малға көк азық, сүрлем, шөп ретінде пайдаланылады. Бұл өсімдік жылу және жарықсүйгіштігімен, қуаңшылыққа және топырақ тұздылығына төзімділігімен ерекшеленеді, жаз бойы 2-3 рет орып алуға болады.
Африкалық тары өсімдігі жоғары температура мен ылғал жетіспеушілікті жақсы көтереді, жасыл масса, сүрлем және шөптен мол өнім береді, басқа дәнді дақылдарға қарағанда аурулар мен зиянкестерден аз зардап шегеді.
Қызылорда облысының күріш егісі жүйесінің тұзданған топырақтарында 2011 жылдан бастап жоғарыда айтылған зерттеулер және ерекшеленген сорттармен агротехникалық тәжірибелер жасалуда. Зерттеу нәтижесінде облыс фермерлеріне аймақ үшін жаңа перспективалық мал азықтық дақыл ретінде африкалық тарының жергілікті жердің табиғи-климаттық жағдайына бейімделген жоғары өнімді сорттары егуге ұсынылған. Зерттеулер көрсеткендей, бұл дақылдың топырақ тұздылығына және қуаңшылыққа төзімді екені дәлелденген. Үздік сорттар екі орымда 42,4-50,5 т/га дейін көк балауса өнім берген. Африкалық тарының жасыл балаусасы – сүт бағытындағы ірі қара малына өте қажетті азық. Сондықтан олар шаруа қожалықтары мен ірі сүт өндіруші құрылымдарды, жалпы мал өсіруші кәсіпкерлерді қызықтыруы мүмкін. Сол себепті африкалық тарының тұқым шаруашылығымен айналысып, қажетті мөлшерде тұқым өндіруді жолға қойып, күріш ауыспалы егістерінің тұзданған топырақтарында әртараптандыру дақылы ретінде өсіру мал шаруашылығында мал азығының берік қорын жасауға мүмкіндік береді деп есептеймін.
Нұралы НҰРҒАЛИЕВ,
Қорқыт ата атындағы ҚМУ аға оқытушысы,
философия докторы (PhD).
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
