Көлік жүйесі – Қазақстан инфрақұрылымының негізгі бір бөлігі және ел экономикасының даму деңгейіне елеулі әсер ететін маңызды сала.
Көлік инфрақұрылымы туралы айтқанда, Сыр өңірінің үлкен транзиттік аймақта жатқанын, бұл орайда «Батыс Еуропа – Батыс Қытай» автомобиль дәлізі мен теміржолмен контейнерлік тасымалдаудың өсе түскенін атап өткіміз келеді. Қазірдің өзінде теміржол, сонымен бірге Ақтау порты арқылы жүк тасымалының артып, табыстың өсе түсуі Қазақстанның болашақта транзиттік мүмкіндігінің орасан зор екенін айғақтайды. Сонымен бірге автомобиль дәлізі бойынша тасымал алдағы жылдары ақылы түрде жүзеге асырылатын болады.
Жалпы, Қытай тауарларының әлемде сұранысқа ие болуы тасымалға кететін уақытты азайтуды талап етеді. Бұл дегеніңіз – бәсекелестік. Бәсекелестік бар жерде тауарды тасымалдауға деген сұраныс болады. бұл орайда Қазақстанның, оның ішінде Жібек жолы бойында жатқан Сыр өңірінің болашағы зор екенін атап өткіміз келеді.
Қазақстанда жыл сайын көлік саласы жалпы ішкі өнім құрылымында өсімнің оң қарқынын көрсетіп келеді. 2018 жылы көлік секторының үлесі ішкі жалпы өнімде 8,5%-ін құрады. Тиімді көлік-логистикалық желілер ел ішіндегі өнеркәсіптік орталықтарды жақындату арқылы ҚР индустрияландыру процесін жылдамдатуға ғана емес, сонымен қатар өңірлік ынтымақтастықты тереңдету, сондай-ақ Қазақстанның әлемдік экономикаға одан әрі кіруі үшін база құруға да қабілетті болып табылады. Оған қоса, Қазақстанның стратегиялық тиімді географиялық жағдайы транзиттік мүмкіндіктерді белсенді іске асыру есебінен едәуір табыс көзін алуға мүмкіндік береді.
Көлік саласы мен транзитті дамыту «Қазақстан-2050» стратегиясының сондай-ақ Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейінгі стратегиялық даму жоспарының басты бағыттарының бірі болып табылады.
Заманауи көлік-логистикалық инфрақұрылымды қалыптастыру және оның халықаралық жүйеге кірігуін қамтамасыз ету үшін Қазақстанда ҚР көлік жүйесінің инфрақұрылымын дамытудың және ықпалдастырудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасын және Инфрақұрылымды дамытудың 2015-2019 жылдарға арналған «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру басталды.
Жалпы, көлік жолдарын жаңарту мақсатында 2010 жылдан бастап қайта құру жұмысы жүргізіліп, 5 мың шақырымға жуық республикалық маңызы бар автомобиль жолы күрделі жөндеуден өтті. Оған қоса, соңғы жылдары теміржол желілерінің пайдалану ұзындығы 2000 шақырымға ұлғайтылды.
Астана – Қарағанды, Орталық – Шығыс, Бейнеу – Ақтау, Орталық – Батыс, Қапшағай – Талдықорған, Петропавл – РФ шекарасы және Орал – Каменка 7 жобасы бойынша жұмыстар одан әрі жалғасын табады.
«Нұрлы жол» бағдарламасы аясында осы жобалардың сәтті іске асырылуы 2020 жылға дейін 7 мың шақырым жолды қайта құру және салу, 6,5 мың шақырым жолды ақылы ету, транзиттік контейнерлік тасымалдарды 10 есе арттыру – жылына 2 млн контейнерге дейін, порттардың өткізу қабілетін жылына 24 млн тоннаға дейін арттыру, жобаларды іске асыру кезеңінде 100 мың адамды жұмыспен қамту міндеттерін көздейді.
Көлік инфрақұрылымын жаңарту және логистиканы дамыту саласындағы мемлекеттік саясатты белсенді іске асыру бүгіннің өзінде өз нәтижелерін көрсетуде. Қазақстан арқылы транзиттік тасымалдар көлемі едәуір ұлғайды. Ресми статистикалық мәлімет бойынша, 2018 жылғы транзиттік тасымалдардан түскен жиынтық кіріс 300 млрд теңгені құрады.
Бұдан бөлек, Қытайдың Еуропалық Одақ елдерімен қарқынды түрде дамып келе жатқан сауда қатынастары Қазақстанның транзиттік мүмкіндіктерінің кеңеюіне ықпал етеді. Осыған орай, бүгінгі күні ҚХР – ЕО бағытымен өтетін жолдар Қазақстан үшін анағұрлым перспективалы бағдарлар болып табылады. Сонымен қатар, өңірлік өзара іс-қимылды күшейту үшін Қазақстан және ҚХР көшбасшылары 2016 жылғы қыркүйекте «Нұрлы жол» және «Жібек жолының экономикалық белдеуі» бағдарламаларын ұштастыру жөніндегі ынтымақтастық жоспарына қол қойған еді. Өткен жылы ҚХР-ЕО-ҚХР бағытындағы контейнерлік тасымалдар көлемі 2015 жылмен салыстырғанда 2 есе ұлғайған. 2018 жылы осы бағыттағы тасымалдар 2017 жылмен салыстырғанда 2,3 есе өскен.
ҚХР-ЕО бағытындағы құрлық бағдарларының негізгі артықшылығы – олардың жеделдігі. Қазақстан аумағымен өтетін бағдарлар арқылы осы бағытта жүктерді жеткізу орта есеппен – 12-15 күнді алса, Оңтүстік теңіз жолымен жеткізу 45-60 күнді, Солтүстік теңіз жолымен жеткізу – 33-35 күнді, Транссібір магистралі арқылы жеткізу 18-20 күнді алады. Осы басымдыққа қарамастан, қолданыстағы транзиттік бағдарларды сақтап, олардың бәсекеге қабілеттілігін арттыру үшін жүктерді тасымалдау жеделдігі мен қолайлылығын арттыру жұмысын одан әрі жалғастыру қажеттігі туындап отыр.
Алайда, бүгінгі таңда оған бірқатар проблемалар кедергі келтіруде. Біріншіден, контейнерлік поездарды қайта жүктеу мәселесі. Мысалы, 2016 жыл қорытындылары бойынша, қайта жүктеу көлемдері орта есеппен 35% құраған. Қайта жүктеудің шағын көлемдері тасымалдаушылардың жиынтық шығындарын ұлғайтып, құрлық бағдарларының тартымдылығын төмендетеді. Екіншіден, темір жолдардың арнайы платформалармен жеткілікті жарақтандырылмауы кедергі келтіріп отыр. Қазіргі уақытта қазақстандық теміржол паркі негізінен 40-60 футтық фитингтік платформалардан тұрады. Транзиттік тасымалдардың тиімділігін арттыру және тасымалданатын жүк көлемдерін ұлғайту үшін транзиттік тауарларды ірі контейнерлерде тасымалдауға мүмкіндік беретін 80 футтық фитингтік платформаларды пайдалану талап етіледі. Үшіншіден, автомобиль жолдарының пайдалануға уақытылы тапсырылмауы, сондай-ақ республикалық автожолдардың жекелеген учаскелерінде құрылыс жұмыстарының сапасыз орындалуы да автомобиль көлігімен тасымалданатын транзиттік тасымалдардың дамуына теріс әсер етеді. Төртіншіден, логистика және сервис сапасы проблемасы. Қолданыстағы сервис объектілерінің саны жеткіліксіз, бұл объектілердің едәуір бөлігі қызмет көрсету сапасына қойылатын негізгі талаптарға сәйкес келмейді және осыған байланысты олар халықаралық транзиттік тасымалдарды да және ішкі сұранысты да өз қызметтерімен толық қамтамасыз ете алмайды. Бесіншіден, транзиттік және экспорттық-импорттық операциялар құнының өзгеруіне әсер ететін кедендік және визалық рәсімдерді оңайлату мәселесі әлі де өзекті болып қалуда.
Айта кету керек, бүгінгі таңда орын алып жатқан проблемаларды шешу мақсатында мемлекет тарапынан да және бірқатар үкіметаралық жұмыс топтары тарапынан да, сонымен қатар бірінші кезекте еліміздің бизнес-қоғамдастықтары тарапынан да белсенді жұмыс жүргізілуде.
Осылайша, бүгінгі күні көлік саласының Қазақстан экономикасындағы рөлінің артып келе жатқанын байқай аламыз. Оған «Нұрлы жол» мемлекеттік бағдарламасын іске асыру аясында жүргізіліп жатқан заманауи көлік жүйесіндегі оң өзгерістер куә. Осы бағдарламаның сәтті іске асырылуы республика ішіндегі көлік қатынасын жақсартып қана қоймай, сонымен қатар едәуір экономикалық пайда алуға және Қазақстанның өңірдегі негізгі көлік хабы ретінде қалыптасуына әсер ететін транзиттік мүмкіндіктердің де өсуіне ықпал етеді. Бұл Қазақстан үшін табыстың қосымша және маңызды түріне айналды.
Ж.ӘЛМАХАН.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
