Өткен жылдың мәдени және рухани өміріндегі ең негізгі жаңалығы – Қорқыт ата мұраларының ЮНЕСКО-ның материалдық емес мұралар тізіміне енуі. Бұрын Қорқыт ата күйлері, асыл сөздері туыстас түркі халықтарының ортақ мұрасы еді. Енді бүкіл адамзатқа ортақ қазынаға айналды. Осылайша Қорқыт атадан бері айтылып келген «өмірді мәңгілік ететін – өнер» деген байлам өміршеңдік сатысына көтеріліп, мәңгілікпен ұштасты.Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін құрылған ЮНЕСКО халықаралық ұйымы өткен ғасырдың тоқсаныншы жылдарына дейін жер жаһандағы қайталанбас бірегей мәдени, тарихи немесе экологиялық маңызы бар, табиғи немесе адам қолымен жасалған нысандарды тізімге алып келген еді. «Материалдық емес мәдени мұраны қорғау туралы» халықаралық конвенция жаңа ғасырдың басында қабылданып, біздің еліміз оны ратификациялады. Содан бастап Қазақстанда материалдық емес мәдени құндылықтарды қорғау, танымал ету және дамыту бағытындағы жұмыстар бір ізге түсті.
Осы уақыт аралығында бүкіл әлемдік адамзаттың материалдық емес мәдени мұралар тізіміне қазақтың киіз үйі, айтыс және күй өнері енгізілген. Сондай-ақ «Наурыз», «Саят құстармен аң аулау», «Жұқа нанды дайындау дәстүрі: лаваш, қатырма, жұқпа, юфка» көпұлтты номинациялары және «Қазақ күресі» ұлттық номинациясы енді.
Халықаралық ұйымның таңдаулыларының тізіміне қосылу бір-екі жылдың бедерінде бітетін шаруа еместігі бұл істі қолға алған кезде-ақ байқалған. Аймақта 2013 жылдан бері жұмыс істейтін, құрамында елімізге белгілі тарихшы, археолог, этнограф ғалымдар, реставратор-мамандар бар облыстық тарихи-мәдени мұраларды қорғау және пайдалану жөніндегі ғылыми-әдістемелік кеңес мақсат жолында көп жұмыс тындырды. Кеңестің 2014 жылғы отырысында облыс әкімі Қ.Көшербаевтың қолдауымен Қорқыт ата мұраларын ЮНЕСКО-ның «Материалдық емес мәдени мұралар тізіміне» енгізу мәселесі көтеріліп, одан бері қажетті материалдар жинақталып, Қазақстан Республикасы ЮНЕСКО және ИСЕСКО істері жөніндегі Ұлттық Комиссиясына ұсынылған еді. Кейін Қызылорда, Алматы қалаларында сарапшы өкілдердің қатысуымен тиісті жұмыстар атқарылып, «Қорқыт ата мұралары» көпұлттық номинациясын ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұрасының репрезентативтік тізіміне енгізу бойынша сараптамалық кездесулер ұйымдастырылды. «Қорқыт атаның мұрасы: эпикалық мәдениет, халық аңыз-әңгімелер және әуендері» номинациясы бойынша тиісті өтінім әзірленіп, ЮНЕСКО-ның репрезентативті тізіміне қосуға көктемде ұсынылды. Оған қоса Қызылордада түркітілдес елдердің дәстүрлі орындаушыларының басын қосатын «Қорқыт және Ұлы дала сазы» халықаралық фестивалі, «Қорқыт. Қобыз» атты қылқобызшылар мен қобызбен жыр айтушылардың республикалық байқауы өтті.
Жыл соңына таяу Шығыс Африкадағы Маврикий елінде өткен ЮНЕСКО-ның 13-сессиясына әлемнің 217 елінің өкілдері қатысты. Үздіксіз жүргізілген жұмыстар нәтижелі аяқталып, Порт-Луис қаласынан ақжолтай жаңалық жетті. Сол басқосуда ЮНЕСКО-ның материалдық емес мәдени мұраларды қорғау жөніндегі комитеті «Қорқыт ата мұрасы: дастан, аңыз және музыка» деген атаумен ұлы ұзанның бүгінге жеткен қазыналарын әлемдік жауһарлардың тізіміне қосты.
Қорқыт ата мұраларының әлемдік рухани құндылықтар қатарына қосылуы біздің ұлттық өнерімізге деген қызығушылықты арттырып, музыкалық дәстүрдің кеңінен насихатталуы түркі халықтарының бірігуіне қызмет етеді.
Гүлжазира ЖАЛҒАСОВА,
«Сыр бойы».
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
