«Қызылордада қобызшылар ансамблі құрылды» деген ақпарат естіген жұртты елең еткізді. Себебі, бұған дейін елімізде арнайы қобызшылар ансамблі болмаған.
Түбі бір түркіге ортақ Қорқыт атаның Сыр елінде ғұмыр кешкені, аңыз бойынша «қарағайдың түбінен қайырып, үйеңкінің түбінен үйіріп алып» бұрын болмаған ерекше аспап жасағаны белгілі. «Тыңдасаң сыр, өкініп мұң айтатын» қобызға бір кездері «бақсының аспабы» деген кері көзқарас та таңылған. Жеткілікті көңіл бөлінбеді. Бірақ егемендік алғаннан кейін күй өнерінің дамуына жол ашылып, ел ұлттық құндылыққа қайта ден қоя бастады.
2018 жылы Қорқыт ата мұраларының ЮНЕСКО-ның материалдық емес мұралар тізіміне енуі данагөйдің күйлері мен аңыздары түркіге ғана емес, адамзатқа ортақ құнды қазына екенін айқындады. Осыдан кейін тұтас елдің, әсіресе Сыр өңірінің Қорқыт ата мұраларын насихаттау жұмыстарын жандандыруы заңдылық. Қобызшылар ансамблін құру жұмысы Қорқыт мұраларын насихаттауға арналған 5 жылдық кешенді іс-шаралар жоспары аясында қолға алынған. Ансамбль облыстық филармония жанынан құрылды. Көркемдік жетекшісі – Мәдениет саласының үздігі, қобызшы Салтанат Пұсырманова.
Қазір қобызшылар ансамблінде концертмейстерден бөлек 22 адам бар.
– Өнер ұжымына жастарды тарту мақсатында әлеуметтік желілерге кәсіби маман іздейтініміз жайлы хабарландыру бердік. Отызға жуық қобызшының арасында іріктеу өткізіп, қазіргі құрамды таңдап алдық. Олардың ең жасы – 16-да. Жастарға баса мән беруіміздің де себебі бар. Көбіне студенттер музыкалық колледж, университетті бітірген соң, білімін академия, консерваторияда жалғастыру үшін басқа қалаға жол тартады. Облысқа қайтып келетіндері сирек. Сондықтан Сыр өңірінде қобызшылар ансамблі бар екенін айта жүрсін әрі олардың елге қайтып келуіне себепкер болайық деп жас мамандарды тәрбиелеудеміз. Ансамбль құрамына «Тұрмағамбет» халық аспаптар оркестрінің 5 қобызшысын шақырдық. Олар үлкен концерттерде халық алдына шығып үйренген, сондықтан тәжірибелі маман да қажет. Екі ұжымда жүру оңай болмайды, бірақ олар бұл ұсынысымызға қуана-қуана келісті, – деді ансамбль жетекшісі.
Қобызшылармен әңгімелесу барысында олардың бұл іске шын жүректен кіріскенін байқадық. Айталық, ансамбльде өнер көрсету үшін ауданнан келген өнер иелері де бар. Ұлттық аспапта ойнау шеберлігін жетілдіріп отырмаса, қолдың икемі қалыптан шығып, көңілдегі сезім мен аспап үнінің бірден үйлесіп кетуі оңай емес. Сондықтан, сұраныс пен ұсыныс бір-бірін тапты. Қобыз сыныбын бітіргенімен, музыкалық жетекші сынды қызмет атқарып жүрген қобызшылар, жас мамандарды ортақ мақсат біріктірді. Енді ансамбль ұлттық өнердің дами түсуіне жол ашады.
Қорқыттан бүгінге 10-ға жуық күй қалған. Ансамбль алдағы уақытта Қорқыт күйлерімен қатар классикалық, жаңа күйлерді қылқобыз, төрт ішекті қобызбен де орындайтын болады. Бір айта кетерлігі, ұлы ұзан күйлері дәстүрлік сипатын сақтап, негізінен қылқобызда орындалады. Қорқыт баба қалдырған қобыз ішегі жылқының қылынан тартылған, сондықтан қылқобыз деп аталып жүр. Ал академик Ахмет Жұбанов оркестр құрған уақытта жоғарғы дыбыстарды орындау үшін қылқобыздың негізінде үш ішекті жаңа қобыз жасап шығарған. Кейіннен еуропалық, классикалық шығармаларды орындау үшін төртінші ішек қосылады. Ерекшелігі, жаңа аспаптың ішегі сымнан жасалған.
Жүректі қозғап, бозінген боздағандай естілетін қобыздың үні адамның қоңыр даусына да ұқсас. Қыл ішектен төгілген мұңды үннің адамның жан дүниесіне әсер етіп, елтіп әкететін қуаты бар. Ертеде бақсы, балгер, шамандардың науқас адамды емдеу үшін қобызды пайдалануында да үлкен сыр болса керек.
Айтпақшы, қобызға ұқсас аспап көрші түркі халықтарында да бар. Бірақ қазақтың қобызынан өзгеше сарын, мұңды үн еседі.
– Басқа елдерде қобыздың ағашы мен ішектің арасында арақашықтық болмайды. Ал, біздің қобызда ағашы мен ішектің арасы алшақ. Сондықтан қолдың күші ішекке түскендіктен, қатты баса алмайсың, ішкі сезіммен жайлап басасың. Осылай тырнақтың көбесімен ойнау дәстүрі бізде ғана. Аспаптың жұмсақ, ерекше үн беріп, бойды шымырлататыны да сол себепті,– деді С.Пұсырманова.
Қорқыт еліндегі қобызшыларға деген сенім де бір бөлек. 2018 жылы тәуелсіздік мерекесіне орай Елбасы қатысқан ауқымды шараға қобызшылардың тек Қызылордадан шақырылуы осыған дәлел.
Бүгінде ансамбльде күнде дайындық. Репертуар жинақтау бірер күннің жұмысы емес. Күйді жетігенмен сүйемелдеу үшін жаңа аспаптар алынып, арнайы костюмдер дайындалуда. Мұндайда «Қобызшылар ансамблінің тұсаукесер концерті қашан болады?» деген сауал туындайтыны белгілі. Ол үшін репертуар маңызды. Ал жаңа ұжым наурыздағы мерекелер қарсаңында өтетін концерттік бағдарламаларда өнер көрсетеді.
«Сыр бойы».
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
