Мен институтты 1993 жылы бітірдім. Сол кезде «Сыр бойының» редакторы Әскербек Рахымбекұлы еді. Студент кезімде газетке мақала жазып тұратынмын. Осы мақалаларымды ұнатқан редактор мені бірден редакцияға шақыртты.
Біз институт бітірген жылдары баяғыдай жолдамамен жұмысқа орналасу жойылып, жас мамандар жұмыс іздеуге шыққан. Қайда барам деп жатқан менің айым оңынан туды. Газет редакциясына келдім. Сонда алдымнан Қазекең қарсы алды. Туған ағамдай тілектестік танытып, редакторға өзі ере кірді. «Әзірге корректор бола тұрсын», – деді редактор. «Жұмысты төменнен бастасаң, жоғарыға шығуың оңай болады», – деді Қазекең. Содан 7-8 ай корректор болып жүрдім де, бес жыл бірге оқыған досым Аманжолдың ақылымен облыстық тіл басқармасына жұмысқа ауысып кеттім. Біз ол жерде марқұм Әділхан Бәйменов ағамыздың басшылығымен «Ақмешіт апталығы» газетін шығардық.
Екі жылдан соң мен қайтадан «Сыр бойына» келдім, бұл жолы газеттің жаңа редакторы Жақсылық Рахматулла шақыртқан еді. «Енді ешқайда кетпе, – деді Қази ағам, – осы газетті үлкендер бізге берді, біз сендерге қалдырамыз, еге боласыңдар». Мен осы сөзді бүгінге дейін көкірегіме түйіп келемін. Бір кездері жалақысы жоғарырақ жұмыстарға да кетіп қалу мүмкіндіктері туған, бірақ газетті тастай алмадым.
Қази аға өте ізденгіш еді, тыным таппайтын. Оның сартылдатып басқан жазу машинкасының даусы редакцияның сыртқы есігінен кіргеннен естіліп жататын. Бір жылдары Түркияға сапарлап қайтты. Мария Шоқай анамыздың «Сен деп соққан жүректен» деген кітабы бар екен. Онда Алаш арысы, ұлт көсемі Мұстафа Шоқайдың қиын кезеңдердегі өмірнамасы әңгіме болады. Қазекең сол кітаптың бірнеше тарауын түрікшеден аударып, газетке жариялады. Бұл әңгімені жұрт іздеп жүріп оқыды, редакцияға келіп жалғасын сұрағандар қаншама.
Мен жастау кезімде жұмысқа тиянақты емес едім, өлеңдетіп, серілік құрып кететін кездерім көп болды. Сондай күндері бір апта жұмысқа келмей қалғанмын. Ол кезде ұялы телефон жоқ, ұяңда ұйықтап жатқанда тап баспаса, қайда жүргеніңді Құдай ғана біледі. Сонда Қазекең мені іздеп үйіме қайта-қайта келіпті. Редактор жұмыстан шығарып жіберер деп уайымдап жүріпті. Бастықтың аты бастық, жұмыстың аты жұмыс, «жазамды» алдым. Жеті ай ақысыз демалысқа жіберді. Мен қарап жүрмедім. Асаба болып той басқардым, бір-екі ақылы кітап жазып тастадым. Редакцияға қайта келдім. Сонда Қазекең қуанып, балаша мәз болды. «Сен егер саудамен айналыссаң, талантты коммерсант боласың», – деді күліп. Әзілі ғой, әрине. Екеуміз қатты әзілдесетінбіз. Ол маған жезде болып келеді. Ойынға келгенде көбіне мен алданып қаламын. Жұмыстан соң үйіне машинаммен апарып тастайтынмын. Бір күні: «Тұра тұршы, саған беретін бір сыйлық затым бар», – деді. Содан көшенің бойында тұрайын. Жарты сағат өтті жоқ, кетейін десем, сыйлық деп қызықтырып қойды. Ақыры көшені кесіп өтіп бардым, сөйтсем, дарбазасын ішінен іліп алыпты…
Қази аға өн-бойынан жылылық шашып жүретін. Онымен сөйлескен адам үлкен болса аға болып, кіші болса іні болып кетеді. Әйтеуір, содан кейін Қазекеңнен алыстамайды.
Жазуды үйретпейді дейміз кейде. Бірақ, Қазекеңнен үйренетін нәрсе көп еді. Жәй ғана өтті, кетті деген алақандай хабарды жазғанда жайнатып жібереді. Суретін қоса салып, суреттеп жазады. Осы әдісті үйренген Айнұр Тұңғышбаева екеуміз бір жылдары «Ақпарат» бөлімін кезек-кезек жүргіздік. Ақырында мен оны «Сырымды саған айтам, «Сыр бойы» деген бөлімге айналдырдым. Осы бөлім арқылы оқырман хатын қалдырмай түгел қамтудың тәсілін таптым. Шынын айтсақ, сол кездегі жас журналистер – Гүлжазира Жалғасова, Айнұр Батталова, Әділжан Үмбет, Қуат Шарабидинов, Қаныбек Әбдуов, бәріміз де өзімізді Қази ағаның шәкіртіміз деп санайтынбыз. Өйткені, Қазекең білгенін кез келгенімізге ерінбей үйретіп, екінші рет сұрамайтындай санамызға құятын. Қатемізді баттитып бетімізге баспай жөндейтін. Бәрімізді жақсы көреді, әсіресе үш қызды – Гүлмира, Бақыт, Жаңыл үшеуін. «Балам, қызым» деп еркелететіні ше…
Талай жазған мақаласының артынан індетіп жүріп, айтылған сөзден нәтиже шығаратын да Қазекең еді. Білім мәселесін көтерген мақаласына мәнді жауап болмай, сөзін министрлікке дейін жеткізді. Қазекеңнің атына үлкен құзырлы мекемелерден конвертке салынған жауап хаттар келіп жататын. Жалпы, Қазекең журналист есебінде газеттің беделіне, азамат есебінде халықтың мүддесіне аянбай жұмыс жасаған адам. Кез келген мамандық иесімен сөз алысқанда өзінің дәлелдерін өте сауатты жеткізетін. Бір күні Қази аға мұнай инвесторларының жергілікті жұмыскерлерге жасап отырған экономикалық жөнсіздіктері туралы мақала жазды. Соны жазарда бірнеше күн мұнай кенішінің басында жүрді. Мақала шыққан соң осы мәселе әкімдікте қаралды. Бір күні редакцияға сол компанияның өкілі келіп, Қазекеңмен әңгімелесті. Сонда мақала авторына мұнай жөнінде түсіндіріп, жазудағы кейбір үстірт кеткен мәселелерді айтамын деген кеніш маманы орынды уәжге бас шұлғып, өзінің біраз нәрсені шала білетінін мойындап кетті. Осы әңгіменің куәсі болған біреу Қазекеңді қосымша мұнай өндірісі мамандығын алған адам деп ойлап қалуы кәдік еді. Мен сонда өзіммен әзілдесіп жүрген адамның тым биік деңгейін көріп, төменшіктеп қалдым. Қазекеңнің бір қасиеті «ұлық болсаң, кішік болды» бойына тоқи білгендігі, қашан да қарапайым, тіпті үлкендік қалпынан түсіп, баламен бала бола салады. Кейде қаталдығы да бар.
Бірде ауданнан келе жатып мінген машинасы бұзылып, газеттің кезекті нөміріне іссапар жазбасын өткізуі тиіс Қазекең даңғыл жол бойынан өткінші көлікті тоқтатып мініп кетеді. Әлгі бір машинаның шопыры алақұйындатып ала жөнеледі ғой. Сөйтіп келе жатып, бір машинаға соғады. Абырой болғанда аса бүлінген ештеңе жоқ, кінәлі бала «аға, аға» деп әйтеуір қалаға жеткізеді. Ертеңіне Қазекең аяғын сәл сылбырлау басып келіп, болған оқиғаны айтты. «Қазір ГАИ-ге барып, оның жүргізуші куәлігін алдырамын», – деді ашуланып. «Қайтесіз, ештеңе болмапты ғой», – дедім мен. «Маған болмаса, ертең басқа біреуге болады», – деп Қазекең басымнан алақандап бір ұрды. Ақыры сол шопырды шынымен көлік жүргізу құқынан айырды. Кейін ойлап отырсам, онысы дұрыс екен, осы күні екі күннің бірінде көлік апатының болып жатқанын көреміз. Солар қисық қадамынан сабақ алмағандар.
Міне, менің Қази ағам осындай әділ, ақпейіл, адал жан еді. Ағамның туған күні – 8 наурыз. Мен оған «туған күніңмен» демей, «сегізінші мартыңмен» дейтінмін әзілдеп. Енді… әр сегізінші наурыз келген сайын сол бір жайдары жан есімізге түседі.
Осы облысқа белгілі азаматтардың бәрі редакцияға Қазекеңді іздеп келетін. Жасыратын несі бар, Қазекең кеткен соң, ол кісілердің келуі де сиреді.
Қази Соңғыбайұлы Данабаев 1951 жылы 8 наурызда Арал ауданы Қарақұм ауылында дүниеге келген.
Н.Гоголь атындағы Қызылорда педагогикалық институтын бітіргеннен кейін 1971 жылы еңбек жолын туған ауылында мектеп мұғалімі болудан бастаған. 1979 жылдан облыстық кәсіподақтары шығармашылық ұйымының әдіскері, сонан соң директоры болған. 1984 жылдан облыстық телерадио хабарларын тарату комитетінің аға редакторы болды. 1989 жылдан өмірінің соңғы сәтіне дейін облыстық «Сыр бойы» газетінің тілшісі, руханият бөлімінің меңгерушісі, бас редактордың кеңесшісі секілді қызметтерді атқарды.
М.Шоқай атындағы сыйлықтың лауреаты, 2006 жылғы облыс әкімінің стипендианты атанды.
Қази Данабаев журналистикадағы қызметімен қатар көркем шығармашылықпен айналысты. Оның қаламынан туған «Гүлдәурен», «Ақ кептер» хикаяттары оқырманының сүйікті шығармасына айналды.
«Шоңтөбе. Шотай. Балдаурен» повесі 1988 жылы республикалық «Жалын» журналы жариялаған жабық бәйгесінің жүлдесін алған. Әр кезеңдерде «Сағыныш екен бала кез», «Нартұлға», «Достарым, менің достарым» секілді кітаптары жарық көрді. Қази Соңғыбайұлының Фариза Оңғарсыновамен, Хасен Оралтаймен болған шығармашылық байланысы жазушының прозадағы қадамын ұзартып, қарымын күшейтті.
Талантты журналист-жазушы қазақ руханиятының өрлеуіне ерекше үлес қосты.
Дүйсенбек АЯШҰЛЫ,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
