Елімізде заң мен тәртіпті нығайтуға бағытталған реформалар белсенді түрде жүргізілуде.
Құқықбұзушылықтың алдын алу бағытында профилактикалық шараларға ерекше көңіл бөлініп отыр.
Мемлекет басшысының тапсырмасына сәйкес біздің бастамамызбен «Заң және тәртіп керуені» акциясы ұйымдастырылды. Шараның мақсаты – тұрғындар сұрағына жауап беріп, жергілікті деңгейдегі мәселелерді шешуге құқықтық көмек көрсету.
Мұндай шаралар халықтың билікке сенімін арттырып, мәселелерді жедел шешіп, өтініштердің созбалаңға салынуын болдырмай, қағазбастылықты азайтуға оң ықпалын тигізеді. Акция 135 елді мекен мен аудан орталығында өтіп, оған 20 мыңнан астам адам қатысты.
Заманымыздың қауіпті дерті – есірткі және нашақорлық.
Қылмыскерлер трансформацияланып, есірткі мен психотроптық заттарды өткізудің жаңа әдісіне көшті. Интернет есірткі сататын негізгі алаңға айналды. Тек 5 айда осы бағыттағы қылмыс саны 11%-ға (93-тен 101-ге дейін) өсті.
Героиннің орнын синтетикалық есірткі басты. Олардың құрамдас бөліктері еркін сатылымда. Есірткінің заңсыз айналымын шектейтін заң нормалары әзірленуде. Біздің үйлестіруімізбен марихуананың голландиялық түрін өсірумен айналысқан ұйымдасқан қылмыстық топ құрықталды. Тергеу барысында 3 есірткі алқабы жойылып, 1,5 тоннадан астам есірткі алынды.
Қылмыстық топтың 22 белсенді мүшесі қамауға алынды, қылмыстық іс сот қарауында.
Өңірімізде тұрмыстық зорлық-зомбылық санатындағы құқықбұзушылық көрсеткіші алаңдатарлық жағдайда. Зомбылық – жеке проблема емес, қоғамдық мәселе. Сарапшылардың есебінше, әрбір үшінші әйел зорлық-зомбылыққа ұшырайды. Жыл басынан бері мұндай қылмыс 17 есе өскен. Дегенмен, бұл қоғамдағы нақты жағдайды көрсетпейді. Себебі жәбірленушілер полицияға жүгінбейді, тіпті туыстары әйелден үндемеуді сұрайды. Жабулы қазан жабулы күйде қалуда. Отбасындағы ұрыс-керіс, жаға жыртысқан жанжалды жағдай ушыққаннан кейін әлеуметтік желіден көреміз. Сол себепті зорлық-зомбылықтың алдын алу үшін жасалған меморандум бойынша жұмыс атқарылуда. Оған үкіметтік емес ұйымдар, қоғам белсенділері, ақсақалдар тартылды.
Лудоманияға қарсы кешенді іс-шаралар қабылданғанына қарамастан, проблема әлі сақталып отыр. Cоңғы 3 жылда қазақстандықтар құмар ойынға 1 трлн теңгеден астам қаражат жұмсаған. Лудомания ерлі-зайыптылардың ажырасуының 38%-ына себеп болған. Қазіргі күні 400 мыңға жуық адам казино мен букмекерлік кеңселердің тұрақты клиентіне айналған. Құмар ойындар қылмысқа әкелуі мүмкін.
Мысалы, өңіріміздегі орта мектептің бас есепшісі 26 млн теңге жымқырып, букмекерлік кеңсеге бәс тігіп, соны түгел жұмсаған. Ел болып, бесігімізді түзетеміз десек, жастарға бұл дерттің зиянын барынша ұғындыруымыз қажет.
Кәмелетке толмағандар арасында құқықбұзушылықты болдырмау және оның алдын алу – бүкіл қоғамның міндеті. Әсіресе, буллинг – өзекті әрі күрделі әлеуметтік мәселе. Оның басым бөлігі білім беру ұйымдарында тіркеледі. Осы орайда прокуратура органдары «Urpaq» жобасын қолға алды.
Жоба аясында кәмелетке толмағандар бұл туралы Telegram мессенджеріндегі «Urpaq» боты арқылы хабарлай алады. Бүгінгі күні 30-дан астам хабарлама түсіп, олар бойынша тиісті шаралар қабылданды.
Құқықбұзушылық жасауға бейім балаларды мұғалімдерден артық ешкім білмейді. Өз кезегінде мектеп әкімшілігі бұл туралы полицияға мүлдем мәлімет жолдамайды. Себебі әрбір келеңсіз оқиға үшін басшылығы қатаң тәртіптік жауаптылыққа тартылу тәжірибесі қалыптасқан. Мұны түбегейлі өзгертіп, керісінше құқықбұзушылық туралы мәліметті ашық айту тәжірибесін қалыптастыру қажет.
Баланың жақсы болуы ата-ананың тәрбиесіне байланысты. Дегенмен, қазір ата-ананың бала тәрбиесіндегі жауаптылығы екінші орынға ығысты. Сондықтан біз әкімдікпен бірлесіп «Ата-ана міндеті – бала тәрбиесі» акциясын өткіздік. Акция аясында қоғамдағы беделді азаматтармен білім беру ұйымдарында 200-ге жуық кездесу ұйымдастырдық, оған 15 мыңға жуық ата-ана қатысты.
Балаларымыздың күш-жігері мен қызығушылығын дұрыс арнаға бағыттау аса маңызды. Осы орайда кәмелетке толмағандардың бойында құқықтық сана, сыбайлас жемқорлық пен лудоманияға қарсы мәдениет, буллингке жол бермеу негіздерін қалыптастыруға бағытталған «Adal bala» цифрлық білім беру порталы әзірленді. Жоба отандық және шетелдік ғалымдардың зерттеуіне негізделді.
Осылайша біз Мемлекет басшысының «Адал азамат» идеологиясы аясында жастардың талабын ұштап, құқықтық сауаттылығын арттыруға басымдық беріп отырмыз.
Нұрболат ДҮЙСЕНБАЕВ,
облыс прокурорының орынбасары
