Сейсенбі күні Астана қаласындағы Орталық коммуникациялар қызметінде облыс әкімі Қырымбек Көшербаев «Рухани жаңғыру» бағдарламасының облысымызда жүзеге асырылуы жөнінде брифинг өткізді. Оның барысында «Қазмедиа» орталығы ғимаратының кіреберісіне «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясына» енген облыстағы 12 нысан үлгісі, сырбойылық суретшілер мен қолөнер шеберлерінің туындылары қойылған көрме ұйымдастырылды. Көрмеде «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында жарық көрген кітаптар да қонақтардың назарына ұсынылды.
– Cыр өңірі – Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев «Алаштың анасына» балаған, сасқанға сая, талайға пана болған қасиетті мекен. Ұлы ойшыл Қорқыт ата дүниеге келген, ежелгі шығыс өркениетінің орталығы, түркі мәдениетінің алтын көмбесі болған, адамзаттың Айға ұшар арманы орындалған өміршең өлке. Еліміздің өзге де өңірлері секілді мемлекеттілігіміздің қалыптасу тарихының талай іздері сақталған аймақ. Сақтардың ордасы – Шірік-Рабат, оғыздардың астанасы – Жанкент, қыпшақтардың және қазақ хандығының бірінші астанасы Сығанақ – осы жердегі ежелгі мәдениеттің дәлелі болса, Кеңестік дәуірде Қызылорда Қазақ Республикасының алғашқы астанасы болып тарихта қалды. 1925 жылы Қызылордада халқымыздың қазақ деген атауы ресми бекітілді. Жаһандану заманында әрбір ұлттың өзін-өзі тануға ұмтылуы – заңдылық. Осы ретте, Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы рухани сілкініске жол сілтеуші бағдар болмақ. Сыр өңірі – рухани бай мұраларымызды сақтау, оларды кеңінен насихаттау мақсатындағы жұмыстарды жүйелі түрде жүзеге асырып келе жатқан бірден-бір аймақ, – деді облыс әкімі брифингтің алғы сөзінде.
Одан кейін Мемлекет басшысының «Болашаққа бағдар: рухани жаңғыру» атты бағдарламалық мақаласы аясында облыста атқарылған жұмыстар туралы кеңінен баяндалды. Бұл мақала қазақ қоғамына тың түрен салып, санада рухани сілкініс туғызды. Айтулы тарихи құжат тармақтары аймақта мақсатты түрде орындалып келеді. Өткен жылы іс-шаралар жоспары бекітіліп, соған сәйкес 600-ден астам іс-шара, 79 жоба жүзеге асырылды. Бағдарлама қамтыған арнайы жобалар мен оның басым бағыттарын ілгерілетуге әрі үйлестіруге өңірлік жобалық офис, өңірлік комиссия мен сарапшылар кеңесі күш жұмылдырды. Айта кетейік, сарапшылар кеңесінің құрамында зиялы қауым, «Нұр Отан» партиясы, Қазақстан халқы Ассамблеясы мен үкіметтік емес ұйымдардың өкілдері, қоғамдық кеңес мүшелері, белгілі әлеуметтік пікір иелері бар.
– Олар аймақтағы бұқаралық ақпарат құралдарына мақалалар жариялап, ұсыныс-пікірлерін жеткізіп, әртүрлі тақырыптық жобаларды іске асыруға белсене қатысты. Ірі форматтағы түрлі деңгейдегі кездесулерде бағдарламаның басымдықтарын насихаттауға үлес қосты. Облыстық, қалалық және аудандық ақпарат құралдарының басын біріктірген «Сыр медиа» медиа-холдингі мемлекеттік ақпараттық саясатты сапалы әрі жоғары деңгейде жүргізді, – деді облыс әкімі.
Одан кейін аймақ басшысы журналистерге Сырдария өзенінің сол жағалауындағы жаңа қаланың құрылыс барысымен таныстырды. Мұнда әлеуметтік-инженерлік инфрақұрылым объектілерінен бөлек, аймақтық рухани жаңғыру, жастар, IT саябағын қамтитын жастар ресурстық орталықтары бой көтереді.
Аймақтық рухани жаңғыру орталығын салу кезінде бұрынғы Қазақ орталық атқару комитеті ғимаратының сызбасы негізге алынды. 1925 жылы дәл осы орында «қазақ» деген тарихи атауды қайтару туралы қаулы қабылданған болатын. Ғимараттың бір жағында музей орналасады. Орталық Елбасы бағдарламасынан туындайтын міндеттерді жүзеге асыру мақсатында ашылған еді.
Сол жағалауда салынатын тағы бір нысан – облыстық физика-математика мектеп-интернаты. Қазір 400 орынға лайықталған білім ошағының құрылысы мен қаражатын ұйымдастыру, дайындық шаралары жүргізіліп жатыр. Мұнда Сыр топырағынан түлеп ұшқан атақты математик, академик Асқар Жұмаділдаевтың ізбасарлары білім алып, болашақта Сыр елінің даңқын биікке көтеретініне сенім мол.
Қоғамдық сана жаңғыруының қозғаушы күшіне айналуда, ғылым, білім беру және жас ұрпақты тәрбиелеуде жоғары оқу орындарының орны ерекше. Осы орайда Қорқыт ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университетінде тақырыптық кафедралар ашылып, «Рухани жаңғыру», «Мәңгілік ел және ұлттық дәстүр», «Өркениеттің негіздері» сияқты арнайы пәндер оқытыла бастады. Маңызды жұмыстың айналасына университеттің профессор-оқытушы құрамымен бірге өзге де білім беру ұйымдарының оқытушылары топтасқан.
Бағдарламаның басым бағыттарының бірі – «Өлкетану» оқулығын дайындауға облыстық бюджет есебінен 25 млн теңге бөлінді. Оқулық бүгінде Білім және ғылым министрлігінің сараптамасынан өтіп, баспаға жіберілді.
Ұлы ойшыл Қорқыт ата дүниеге келген, ежелгі шығыс өркениетінің орталығы, түркі мәдениетінің алтын көмбесі болған, адамзаттың Айға ұшар арманы орындалған өлкеде мәдени құндылықтарды көздің қарашығындай сақтап, келешек ұрпаққа аманаттауға көбірек көңіл бөлініп отыр. Өйткені тарихын білмеген ұлттың болашағы бұлыңғыр.
Бес жыл бұрын құрылған мәдени мұра жөніндегі ғылыми-әдістемелік кеңес жұмысы нәтиже беріп үлгерді. Былтыр, мысалы, Қорқыт ата мұралары ЮНЕСКО-ның материалдық емес мұраларының алдын ала тізіміне енді. Бұл қатарды сондай-ақ, Сығанақ, Жанкент, Кескен күйік, Шірік-Рабат, Бәбіш мола, Жент, Баланды қалашықтары, Жетіасар мәдениетінің ескерткіштері мен Сауысқандық петроглифтері толықтырды. Елбасының тапсырмасына сәйкес Қармақшы ауданындағы «Қорқыт ата» ескерткіш кешені толық реконструкциядан өткізілді. Бүгінгі күні ескерткіш республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің мемлекеттік тізіміне енгізілді.
«Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасының бірінші кезеңі жүзеге асырылып, Жанкент, Сортөбе, Жент, Шірік-Рабат қалашықтары, Кердері кесенесі және де Қазақ хандығының алғашқы астанасы болған Сығанақ қалашығына археологиялық зерттеу жұмыстары жүргізілді. Қазіргі күні олардың 3D форматындағы картасы әзірленіп жатыр. «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасы бойынша облыстан жалпыұлттық қасиетті нысандар тізіміне 12, өңірлік киелі нысандар тізіміне – 35 тарихи-мәдени ескерткіш енгізілді, – деді Қырымбек Елеуұлы.
Тұма жырдың бастауын Қорқыттан алған Сыр өңірі – талайды таңдай қақтырған, Сыр сүлейлері деген атауды ұлттық мәдениет төрінде берік орнықтырған жыршы-жыраулардың, дарабоз ақындар мен шайырлардың мекені. «Сыр елі – жыр елі» десек, қазіргі таңда киелі өлкеде бірнеше жыраулар мектебінің өкілдері ұлттық өнерді ұрпақтан ұрпаққа жалғап, дәріптеп келеді.
– Оларды заманауи деңгейде дәріптеп, насихаттау үшін аймақта Қазақ дәстүрлі өнер академиясын ашуды жоспарлап отырмыз. Үкімет қарауына тиісті ұсыныстар дайындалды. Осы ретте Иран Ислам Республикасының Қазақстандағы елшілігі биыл 25 мамыр мен 3 маусым аралығында Қызылордада «Шахнама» атты ирандық көрме өткізбек. Олар көрме өткізу арқылы Тұрмағанбет Ізтілеуұлының Фирдоусидің «Шахнамасын» қазақ тіліне аударып, жырлатуы зор маңызға ие екенін жеткізді, – деді аймақ басшысы.
Облыста мәдени мұраларды насихаттау шаралары үздіксіз жүргізіліп келеді. Осы мақсатта облыстық тарихи-өлкетану музейінде «Қасиетті Қазақстан және археология» залы ашылды. Республикада алғашқы болып тарихшылар мен өлкетанушылардың І облыстық форумы Сыр өңірінде өтті. Онда «Өлкетанушылар бірлестігі» құрылып, «Қазақстанның киелі жерлерінің географиясы» жобасына сәйкес алда атқарылатын жұмыстар пысықталды. Аймақта орналасқан 12 музейде «Рухани жаңғыру» тақырыбында мұражай экспозициялары толығымен жаңартылды. Жаңартылған экспозиция өңір қонақтарына аймақтың бай тарихымен танысуға мүмкіндік береді. Ол үшін мұражай залдарында сенсорлық моноблок, мұражай залдары арқылы виртуалды экскурсияға шақыратын қондырғылар орнатылды.
Ұлттық бірегейлік темірқазығы саналатын «Туған жер» арнайы жобасы өңірлерге тың серпін берді. Жобаны іске асыру және ілгерілету процесіне жергілікті меценаттар белсене араласып жүр. «Туған жерге тағзым» акциясы аясында біріккен кәсіпорындармен, акционерлік қоғамдармен облыс әкімдігі арасында өзара келісім жасалды. Нәтижесінде 2017 жылы меценаттар есебінен білім, мәдениет ұйымдарының ғимараттарын қайта жаңғыртуға, балаларға арналған ойын алаңдарын, аллеялар мен скверлер салуға 6 млрд-тан астам қаржы тартылды.
– Мысал ретінде Қызылорда қаласында жаңадан ашылған «Аналар» аллеясы мен онда орнатылған «Ана бақыты» ескерткішін айрықша айтар едім. Біз аймақтың әрбір елді мекенінде анаға деген осындай құрмет көрсету қажет деп ойлаймыз, – деді облыс әкімі.
«Рухани жаңғыру» бағдарламасын жүзеге асыру аясында өңірімізде спорт кешендерінің аздығы өзекті мәселе болып келді. Бағдарлама жарық көрген бір жылдың ішінде облыс орталығында «Тарлан» бокс орталығы, бірнеше ауылдық елді мекенде ойын алаңдары, спорт кешендері салынды.
Әлемдік кеңістікте ұлтымыздың табысты болуы оның табиғи байлығынан бұрын адамдарының бәсекеге қабілеттілігімен өлшенеді. Сондықтан әрбір қазақстандық сол арқылы тұтас ұлт ХХІ ғасырға лайықты қасиеттерге ие болуы керек. Ол – ұлттық намыс, мәдени ашықтық, компьютерлік сауаттылық, шет тілдерін білу. Осы ретте «Қазақ тілін латын әліпбиіне көшіру» арнайы жобасын жүзеге асыру мақсатында эксперттік қауымдастықтың, тілші-ғалымдардың қатысуымен 500-ден астам шара ұйымдастырылды. Ақпарат құралдарында және әлеуметтік желілерде кең ауқымды ақпараттық-насихат шаралары жүргізілді. Ұсыныстар айтылды.
Бағдарламадағы маңызды бағыттардың бірі − сананың ашықтығы. Ал жаһандану үрдісі кең қанат жайған заманда шет тілдерін меңгермей әлемдік кеңістікке шығу туралы ойлаудың өзі әбестік. Осы мақсатта талантты да талапты балалардың заманауи ілім-білімді игеруі, өркениет талаптарына сай болуы үшін барынша жағдай жасалып келеді. Бүгінгі күні 452 түлек келісімге сәйкес, Ресей Федерациясы Үкіметінің бюджеті есебінен Мәскеу мен Санкт-Петербургтің беделді инженерлік жоғары оқу орындарында оқып жатыр. Қызылорда – осындай білім беруді ұйымдастырған бірден-бір облыс. Биыл жазда алғашқы 78 жас оқуларын бітіріп, елге пайдасын тигізбек.
Ал, осы жылдан бастап М.В.Ломоносов атындағы Мәскеу мемлекеттік университеті «Киберқауіпсіздік» және «Процестерді математикалық модельдеу» мамандықтары бойынша Сыр жастарына 20 грант бөледі. Сонымен қатар, Татарстан Президентімен жыл сайын 20 адамды ақпараттық және цифрлық технологиялар бойынша Иннополис университетінде оқыту туралы келісім жасалды.
Жуырда Ресей Федерациясының бюджеті есебінен Ресей мемлекеттік аграрлық университетінің К.А.Тимирязев атындағы Мәскеу ауыл шаруашылығы академиясына бакалавр бағдарламасымен білім саласындағы ақпараттық жүйелер мамандығына 8 талапкерді және магистратура бағдарламасы бойынша инженерлік білім беру жүйесін ақпараттандыру мамандығына 20 талапкерді жаңадан оқуға қабылдау жөнінде келісімге қол жеткізілді.
– Сонымен бірге, біз жыл сайын облыс әкімінің грантымен аз қамтылған және көпбалалы отбасылардан шыққан 100-ге жуық дарынды ауыл баласын сұранысқа сай мамандықтар бойынша еліміздің жетекші жоғары оқу орындарына жіберудеміз. Бүгінде осындай гранттарға 700-ге жуық адам ие болды. Біз биыл тағы 159 дарынды баланы оқытуды, оның 70%-ін ІТ-мамандықтарына бағыттауды жоспарлап отырмыз, – деді аймақ басшысы.
Облыс әкімі Қырымбек Көшербаев былтыр мектеп бітірген облыс түлектерінің 97%-нің жоғары оқу орындары мен колледждерге оқуға түсуін мақтанышпен айтып, өте үлкен жетістік ретінде атап өтті.
«100 жаңа оқулық», «100 жаңа есім» жобаларына өңірден ұсынылған қатысушылар республикалық және жергілікті ақпарат құралдарында кеңінен дәріптелді. Олармен кездесулер ұйымдастырылды. Өңірлік электронды және баспа басылымдарда арнайы тақырыптық айдарлар ашылды. Бұл бағытта ұйымдастырылған шаралар мен ақпараттық сүйемелдеу жұмыстарына 2017 жылы жергілікті бюджеттен 460 млн 123 мың теңге қаралып, меценаттар есебінен 6 млрд-тан астам қаржы тартылды.
Алдағы жоспарларға сәйкес өңірде биыл «Жол картасына» енгізілген 81 жоба жүзеге асырылады. Өңірлік «Жол картасында» жоспарланған жобалар мен іс-шараларға облыстық бюджеттен 600 млн теңгеден астам қаржы бөлінсе, демеушілер есебінен 22 млрд теңгеден астам қаржы тарту жоспарланып отыр.
Сонымен бірге, жұмыстарды жүйелеуде көпшіліктің, зиялы қауымның пікірлері, жиындарда айтылған ұсыныстар ескеріліп отырады. Сондай ұсыныстардың бірі әрі ауқымдысы былтыр күзде «Байқоңыр-инвест» форумы аясында өткен «Туған жерге тағзым» шарасында түскен болатын. Сол ұсыныстар ескеріліп, қазіргі таңда жүйелі жұмыс атқарылып жатыр.
Атап айтқанда, біріншіден, үш тілде Сыр даласының терең тарихы, мәдениеті, экономикалық жетістігі қамтылатын фотоальбом шығарылады. Кітапқа АҚШ пен Еуропа елдеріндегі архивтерден Сыр өңірінің тарихи орындары туралы бұрын еш жерде жарияланбаған фотодеректер енгізілмек.
Екіншіден, облыстағы тарихи және мәдени ескерткіштер телеатласы мен өңір тарихы туралы электронды оқулық немесе жинақ әзірленеді. Жоба бойынша бейнемұрағаттарда сақталған өңір тарихына, тарихи-мәдени ескерткіштеріне қатысты түсірілімдер, деректер жинақталады. Аймақтық «Рухани жаңғыру» орталығы облыстағы тарихи-мәдени ескерткіштер мен орындар, өмір сүрген тарихи тұлғалар, батырлар мен шайырлар, жыраулар және тағы басқалар туралы ел аузында жүрген әңгімелер мен аңыздарды жинақтап, бейнематериалдар әзірлейді.
Үшіншіден, еңбек адамының шынайы бейнесін көрсететін, Қызылорда облысының экономикалық, әлеуметтік және мәдени даму қарқыны туралы мәлімет беретін, ғарыш әлемі туралы сыр шертетін еңбектер шығарылады. Айту керек, космос тақырыбы қазіргі қазақ әдебиетінде мүлдем көтерілмеген деуге болады. «Байқоңыр» ғарыш айлағы мен ғарыш тақырыбында деректер жинақтауға тарихшы-әдебиетші ғалымдар мен арнайы мамандар жұмылдырылды.
– Қазіргі таңдағы өзекті мәселелердің бірі – деструктивтік ағымдардың діни жоралғылар мен ұлттық салт-дәстүрлердің аражігін ажырату әрекеттері. Осыған байланысты облыстық «Дін мәселелерін зерттеу» және аймақтық «Рухани жаңғыру» орталықтарына арнайы тапсырма беріліп, ақпарат құралдарында, әлеуметтік желілерде, жұртшылық көп орналасқан орындарда, базарлар мен сауда қатарларында кеңінен түсіндіру жұмыстары жүргізілуде, – деді облыс әкімі.
Баспасөз мәслихатында Жоғарғы Сотпен арадағы келісім аясында Қызылордада «Сотсыз татуласу орталығы» құрылатыны айтылды. Игі бастама рухани жаңғыру аясында қоғамда даукестік деңгейін төмендету, дауларды сотсыз шешу институттарын дамыту мақсатында қолға алынып отыр. Бүгінде пилоттық жоба іске асырыла бастады. Ұлттық әдет-ғұрыптарымыз бен салт-дәстүрлеріміздің сабын бұзбай сақтаған, рухани құндылықтарын ұлықтаған халық, кезінде билер институты, ақсақалдар алқасы болған, шетке шыққанды шеттетпеген, тентекті түзей білген ел ретінде осындай орталықтың болуы өте маңызды.
– Елбасы Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаев айтқандай, тәуелсіз еліміз үшін ең басты құндылық – тұтастық. Ал бірлік бекем болған жерде ұлттық мәдениет, ішкі-сыртқы саясат орнықты қызмет етеді. Қазақ елі тегінде бар тектіліктің, қанында бар қасиеттің, ұрпақтан ұрпаққа жалғасар ұлттық идеологияның алтын тамырына сызат түсірмей, әлем алдындағы абыройын сақтап отыр. Тұңғыш Президентіміз Нұрсұлтан Әбішұлы Назарбаевтың ерен еңбегін халық ерекше құрметтейді. Олай болса, біз жұрт болып жұмылып, ел болып бірігіп, Елбасының алға қойған міндеттерін жүзеге асыруға тиіспіз, – деген аймақ басшысы елімізде жасалған үлкен әрі маңызды реформалар жалғаса беретінін жеткізді.
Ең бастысы, қандай жұмысты болмасын, нәтижелі жүзеге асыру үшін барлық мүмкіндік бар. Тек соны тиімді пайдаланған озады. «Рухани жаңғыру» бағдарламасын өңірімізде жүзеге асыру алдағы уақытта да бекітілген өңірлік «Жол картасына» сәйкес жалғасын таба бермек.
Гүлжазира Жалғасова,
Қызылорда-Астана-Қызылорда,
«Сыр бойы».
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
