Кеше облыстық әкімдіктің Ситуациялық орталығында Экология, геология және табиғи ресустар вице-министрі Серік Қожаниязов пен Су ресурстары жөніндегі комитет төрағасы Нұрлан Алдамжаровтың қатысуымен су тапшылығы мәселесіне арналған селекторлық мәжіліс өтті.
Алдымен «Арал-Сырдария» бассейндік инспекциясының басшысы Сейілбек Нұрымбетов жоғарыдан келіп жатқан су көлемінің аз болу себептерін айтып берді. Қырғыз жеріндегі «Тоқтағұл» су қоймасындағы былтырғы 13,3 млрд текше метр су қазір 2,9 млрд текше метрге аз. Қоймадан төмен қарай секундына 450-500 текше метрдей су тасталып жатыр. Көктем айларында мұнан да бәсеңдейді. Өйткені, қырғыз ағайындар қысқы энергетикалық режим үшін су жинауды бастайды. Есесіне биыл қар аз түсті, жауын-шашын да жылдағыдан 30-40% кем.
Қазіргі күні «Шардара» мен «Көксарайдағы» су көлемі 4,8 млрд текше метр. Инспекция басшысы мәлімдегеніндей, 2021 жылғы су пайдалану лимиті 5,3 млрд текше метр көлемінде бекітілген. Оның 4,2 млрд текше метрі егінге, ал 1,2 млрд текше метрі экологиялық мұқтаждықтарға жұмсалуы тиіс. Ол үшін «Шардарада» 5,2, «Көксарайда» 2 млрд текше метр су жиналуы тиіс.
Мәжілісте С.Қожаниязов «Тоқтағұл» су қоймасына кейінгі жиырма жылда жүргізілген мониторингтік деректерді ортаға салды. Байқағанымыздай, әрбір жетінші жылы, яғни 2008 және 2014 жылы су өте төмен деңгейде жиналғаны анықталып отыр. Биыл да осындай табиғи құбылыс қайталанатын түрі бар. Демек, сақтық керек.
Облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Шахмардан Қойшыбаевтың айтуынша, биыл барлық егіннің көлемі 188,2 мың гектар болса, әртараптандыру бағытында 96,6 мың гектарға дәнді, 6,7 мың гектарға майлы, 66,4 мың гектарға малазығындық дақылдар, 18,4 мың гектарға картоп, бақша егіледі. Күріштің көлемі 84,4 мың гектар болып бекітілген. Қазіргі күні егінге қажетті тұқым, минералдық тыңайтқыштар мен гербицид дайындау, техника жөндеу жұмыстары жүргізілуде.
«ҚазСуШар» РМК облыстық филиал директоры Хамит Бейімбетов хабарлағанындай, Су шаруашылығы нысандарын пайдалану Ережесіне сәйкес «Қызылорда», «Қазалы», «Ақлақ» су тораптарының барлық қақпақтары ашық және транзиттік режимде. «Әйтек» су торабындағы жөндеу жұмыстарына сәйкес «Қараөзек» арнасына 150 текше метрге дейін су тасталатын болады.
Вице-министр осы орайда аудандар бойынша бірқатар проблемаларға назар аударды. Жаңақорған ауданында «Келінтөбе» каналына су көтеру үшін тоспа жасау қажет, Сырдария ауданында «Әйтектегі» жөндеуге байланысты суды ескі арнамен жіберуге мәжбүр. Ондағы дамбыны бекіту керек. Қармақшыдағы Алдашбай ахун елді мекеніндегі 250 гектар күріш алқабына су жеткізу қиындығы тағы бар. Қазалы ауданында теміржол саласында жұмыс істеп келген адамдардың басым бөлігі қысқартуға іліккендіктен, олардың бау-бақша, көкөніс егумен айналысуы үшін де дария суы қажет. Сондай-ақ осы ауданда ескірген қашыртқыларды жөндеу күн тәртібінде тұр. Ал Арал ауданы үшін Қамбашқа су жеткізу проблемасы өзектілігін жойған жоқ. Балық шаруашылығын дамыту басымдық алған тұста мұның бәрі өте маңызды саналады.
Мәжілісте тиісті сала басшылары мен мамандар ойларын ортаға салды.
С.Қожаниязов еліміз бойынша бірқатар көрсеткіштерді де атап өтті. Суармалы жерлердің басым бөлігі оңтүстік облыстарға тиесілі. Бір тәуірі өзге облыстармен салыстырғанда су шығынын ең аз жасайтын Сыр елі екен. Көп ысырапқа Жамбыл облысы жол беретін көрінеді. Оларда 36% болса, бізде 13%. Сонымен бірге пайдаланған су үшін төлемді уақытылы жасайтын Қызылорда облысы. Дегенде, айтылған болжамдар ендігі жерде су азаймаса көбеймейтінін байқатады. Халық саны өсіп келеді. Осыған орай, Су кодексіне өзгерістер енгізу жоспарланған. Ал оны бұзғандарға қатаң сұраныс бар.
Вице-министр мәжілістен кейін «Әйтек» су тоспасындағы және оған жақын маңда жүргізіліп жатқан жұмыстармен танысатынын жеткізді. Көтерілген мәселелерді шешу жолдары мұқият қарастырылатын болады.
Ыдырыс ТӘЖІҰЛЫ,
«Сыр бойы»
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<