Сыбайлас жемқорлық – қай қоғамда болмасын мемлекеттің іргесін шайқалтып, азаматтардың тең құқығын жоққа шығаратын қауіпті әлеуметтік дерт. Ол тек экономикалық салаға емес, адамгершілік, моральдық құндылықтарға да кері әсер етеді. Сондықтан бұл індетке қарсы күрес ел болашағына бей-жай қарамайтын әрбір азаматтың міндеті болуы тиіс.
Қазақстан Республикасында бұл бағытта арнайы заңдар қабылданып, «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» заң аясында кешенді шаралар жүзеге асырылуда. Осы заң талаптарына сәйкес, мемлекеттік органдар мен жергілікті өзін-өзі басқару органдары, сондай-ақ ондағы қызметкерлер сыбайлас жемқорлықтың кез келген түріне қарсы тұруға, оның алдын алуға жауапты.
Облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасы да бұл бағытта ауқымды жұмыстар атқарып келеді.
Басқармада мемлекеттік қызметке жаңадан қабылданған әрбір маман міндетті түрде сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнамамен, мемлекеттік қызмет туралы ережелермен және әдеп нормаларымен толық таныстырылады. Сонымен қатар, олар арнайы түсіндіру семинарларына қатысып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы қолхат береді.
Қылмыстық жауапкершілікке тартылған тұлғалардың тағдырына арналған бейнематериалдар көрсетіліп, нақты өмірлік мысалдар негізінде түсіндіру жұмыстары жүргізіледі. Бұл тек заңнан қорқу емес, адамгершілік тұрғыдан да сыбайлас әрекеттен бойды аулақ ұстауға итермелейді.
Сыбайлас жемқорлықпен күресте басты құралдардың бірі – халықтың арыз-шағымы. Осы жылы басқармаға 143 өтініш келіп түскен. Оның ішінде 98 өтініш қаралып, нақты шешім қабылданған, 34-і салалық бағытына қарай өзге мекемелерге жолданған, ал 11 өтініш қаралу үстінде.
Азаматтардың шағымдарына ашық әрі әділ жауап беру мемлекеттік органның беделін арттырып, халықтың сенімін нығайта түсетіні анық.
Жемқорлықты болдырмаудың маңызды тетіктерінің бірі – цифрландыру. Бүгінде басқарма тарапынан көрсетілетін мемлекеттік қызметтердің ашықтығын қамтамасыз ету үшін бірнеше бастама қолға алынды.
Атап айтқанда, әлеуметтік кәсіпкерлерді тізілімге енгізу қызметі қағаз түрінде жүзеге асырылып келсе, оны автоматтандыру қажеттігі туындады. Осыған орай, Ұлттық экономика, Цифрлық даму, инновациялар және аэроғарыш өнеркәсібі министрліктеріне аталған қызметті электронды жүйеге көшіру туралы ұсыныстар жолданған.
Бұл бір жағынан қызмет көрсетуді жеңілдетсе, екінші жағынан адами факторды азайтып, жемқорлық тәуекелдерінің алдын алады.
Жемқорлықпен күрестің жемісі тек тәртіптік деңгейде емес, экономикалық көрсеткіштерден де байқалады. Қызылорда облысы бүгінде инвестиция тарту және өнеркәсіптік өнім өндіру бойынша оң нәтижелерге қол жеткізіп отыр.
2025 жылдың алғашқы 4 айында облысқа 159,2 млрд теңге инвестиция тартылып, меже 22,2%-ға артығымен орындалды. Оның 99,4 млрд теңгесі жеке қаржы көздерінен тартылған.
Өнеркәсіп саласында 342,7 млрд теңгенің өнімі өндіріліп, көрсеткіш 2,3%-ға өсті. Дегенмен Қызылорда қаласында мұнай өндірудің азаюына байланысты төмендеу тіркелген. Бірақ өңдеу өнеркәсібінің көрсеткіші 23,6%-ға артқан.
Басқарма кәсіпкерлік саласын қолдау бойынша да ауқымды жұмыс атқаруда. Осы жылдың өзінде 491 жобаға 16 млрд теңге бөлінді. Жергілікті тауар өндірушілерге жылдық 6% мөлшерлемемен 78,6 млн теңгеге дейін несие беретін «Қызылорда» өңірлік инвестициялық орталығы арқылы тиімді құралдар жүзеге асырылуда.
2025 жылдың алғашқы 4 айында өңірдің жалпы сауда айналымы 247,5 млрд теңгеге жетіп, өткен жылдың осы кезеңімен салыстырғанда 104,3%-ды құрады.
Қазіргі таңда басқарма 8 түрлі мемлекеттік қызмет көрсетеді. Атап айтқанда:
1. Жаңа бизнес идеяларды іске асыру үшін гранттар;
2. Өндірістік инфрақұрылым жүргізу;
3. Пайдалы қазбаларды барлауға, өндіруге жер қойнауын пайдалану құқығы;
4. Пайдалы қазбалардың жоқтығы туралы қорытынды;
5. Құрылыс салуға рұқсат;
6. Кен іздеушілік лицензиясы;
7. Пайдалы қазбаларды өндіруге лицензия;
8. Қара және түсті металл сынықтарын жинауға рұқсат.
Ең бастысы, көрсетілген қызметтер бойынша басқармаға арыз-шағым түспеген. Бұл – жүйелі, таза және ашық жұмыстың айғағы.
Сыбайлас жемқорлықпен күрестің нәтижелі болуы әрбір азаматтың адалдық пен әділдікке деген сенімінен басталады. Басқарма тарапынан күнделікті жұмыс барысында сыбайлас тәуекелдерді болдырмау бағытында тұрақты түрде ескертулер жасалып, қызметкерлер арасында құқықтық сауаттылықты арттыру жұмыстары жүйелі түрде жүргізілуде.
Сыбайлас жемқорлық – тек заң бұзушылық қана емес, қоғамның рухани дамуына да кедергі келтіретін фактор. Ендеше, бұл індетпен күресу – тек мемлекеттік органдардың емес, барша жұрттың азаматтық борышы.
Егер әр адам өзінің ісіне адалдықпен қарап, әділет пен заң үстемдігін басты құндылық деп білсе, болашақта парақорлыққа орын қалмайды.
Дәурен ӘБІЛҚАЙЫРОВ,
облыстық кәсіпкерлік және өнеркәсіп басқармасының
басшысы.
