Тәуелсіздік алғаннан бері ішкі істер саласында ауқымды әрі жүйелі реформа жасалды. Жаңа құрылғылар сатып алынып, технология жыл сайын жетілдіріліп келеді. Әйтсе де, тәртіпті сақтау, қауіпсіздікті қамтамасыз ету тәртіп сақшыларынан табандылықты талап етеді.
Қызылорда облыстық полиция департаментінің бастығы, полиция полковнигі Серік Ергешовпен 23 маусым – Қазақстан полициясы күні қарсаңында облыстағы жұмыстар мен полиция қызметіндегі жаңашылдық жөнінде сұхбаттастық.
– Полицияның басты міндеті – құқықбұзушылықты дер кезінде анықтау және оның жолын кесу, қылмыстың алдын алу, азаматтардың қауіпсіздігін қамтамасыз ету. Серік Жүрсінбайұлы, осы орайда облыстағы қылмыс пен құқық бұзу көрсеткіші, профилактикалық жұмыс туралы айтып берсеңіз…
– Жалпы өңірдегі жедел жағдай мен қоғамдық-саяси ахуал тұрақты. Өздеріңізге белгілі, Ішкі істер министрі Ержан Сәденов 2025 жылды «Профилактика жылы: Полиция заң мен тәртіп күзетінде» деп жариялады. Осы тұрғыда Қызылорда облысының аумағында қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету, қылмыспен күрес бағытында қолда бар күш-құралдардың көмегімен қыруар жұмыс атқарылды. Департамент тарапынан атқарылған шаралар нәтижесінде 2025 жылдың 5 айында құқықбұзушылықтар саны 3%-ға, оның ішінде ауыр және аса ауыр санаттағы қылмыс, бөтен мүлікті ұрлау, бұзақылық төмендеді. Сонымен қатар көше, қоғамдық орындарда жасалған қылмыс саны азайды. Қылмыстың негізгі түрлері бойынша ашылу көрсеткіші жоғарылаған.
Қазіргі күні облыста жол-көлік оқиғаларының алдын алу және жол қауіпсіздігін қамтамасыз етуге көмектесетін, құқықбұзушылықты автоматты түрде анықтайтын 112 құрылғы бар. Оның ішінде «Аркан», «Интегра КДД», «Зерек», «Сергек», «Ekin BOX Spotter» құрылғылары, «Ekin Patrol» мобильді кешендері жұмыс атқарып тұр. Бұлар көлік басқару кезінде жүру жылдамдығын шектен тыс арттыру (ҚР ӘҚБтК-нің 592-бабы), бағдаршамның тыйым салатын сигналынан өту (ҚР ӘҚБтК-нің 599-бабы), жол белгілері немесе жолдың жүру бөлігіндегі таңбаларда көрсетілген талаптарды сақтамау (ҚР ӘҚБтК-нің 601-бабы) деректері бойынша кемшіліктерді көрсетеді. 2025 жылдың басынан бері аталған құрылғылардың көмегімен 52 295 құқықбұзушылық анықталды.
– Технологияның дамуымен бірге қылмыскерлер де виртуалды кеңістікте арам ойын оп-оңай жүзеге асырып жүр. Оған қарсы күресте полицияның қауқары қандай?
– Киберқылмыспен, интернет-алаяқтықпен күресте жаңа цифрлық шешімдер кеңінен қолданылып келеді. Бұл ретте бірнеше маңызды бағытты атап өтуге болады. Жасанды интеллект көмегімен күдікті транзакцияларды автоматты түрде анықтайтын алгоритмдер іске қосылды. Сонымен қатар Ұлттық банк пен Ішкі істер министрлігінің «Антифрод-орталық» жүйесі арқылы алаяқтық транзакциялар дер кезінде бұғатталады. «KazDream» және «Seven Hills of Kazakhstan» мекемелері жасаған арнайы бағдарламалар кеңінен қолданыста.
Биыл маусым айында Астана қаласынан Instagram желісі арқылы ел тұрғындарын «қаражатыңды еселеп беремін» деп алдаған 1 адам құрықталды. Қазіргі уақытта 10 қылмыстық іс бойынша сотқа дейінгі тергеп-тексеру әрекеттері жүргізілуде.
Сонымен қатар интернет желісінде автокөлік сататыны жөнінде жалған хабарландыру арқылы алаяқтық жасап жүрген топ құрықталып, қылмыстық іс сотқа жолданды. Бұдан бөлек, сәуір айында Астана қаласы тұрғынының ел азаматтарының жеке деректерін иемденіп, оларды жарнама агенттігіне тіркеп, алаяқтық жолмен алынған ақшаларды криптовалютаға айналдырып, сатумен айналысқаны анықталды. Оған үйқамақ түріндегі бұлтартпау шарасы қолданылды. Қазіргі уақытта күдіктінің басқа облыстардағы 18 қылмыстық іске қатысы бар-жоғы анықталып, сотқа дейінгі тергеп-тексеру амалы жүргізілуде. Интернет кеңістігінде алаяқтықтың артуы қоғамға елеулі қауіп төндіріп отыр. Департамент қылмысқа қарсы күресті күшейту, азаматтардың құқықтық сауаттылығын арттыру және қылмыстың алдын алу бағытында жүйелі шаралар қабылдады. Жыл басынан бері департаменттің киберқылмысқа қарсы іс-қимыл басқармасы мыңға жуық түсіндірме іс-шарасын өткізді. Қала және аудан тұрғындарымен кездесу, интерактивті дәрістер мен дөңгелек үстел форматындағы іс-шаралар ұйымдастырды. Мектептер, колледждер мен университеттерде білім алушыларға арналған ашық сабақтар өткізілді. Бейнеролик көрсетіліп, жадынамалар мен ақпараттық парақшалар таратылды. Халық көп шоғырланатын орындарда түсіндірме жұмысын жүргіздік.
– Нашақорлық пен есірткі саудасы қоғам үшін қауіпті құбылысқа айналды. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев халыққа Жолдауында заң мен тәртіп, білім мен парасат үстемдік ететін қоғам құруды тапсырды. Бұл бағыттағы жұмыстың қарқыны қай деңгейде?
– Биыл 5 айда тәртіп сақшылары осы санаттағы 94 құқықбұзушылықты анықтады. Оның 17-сі – есірткі өткізу, 8-і – есірткі өсіру, 3-уі – есірткіні жарнамалау, 1-уі – аса ірі мөлшерде есірткі сақтау. Заңсыз айналымнан 186 килограмм есірткі заты, оның ішінде 60 килограмм марихуана, 429 грамм гашиш, 124 килограмм сора өсімдігі, 3 грамм синтетикалық есірткі алынды. Үй жағдайында сора өсімдігін өсірген 4 фитозертхана анықталды. «Киберқадағалау» ақпараттық жүйесі арқылы әлеуметтік желіде мониторинг жүргізу барысында синтетикалық есірткіні жарнамалайтын 1274 сайттың жұмысы тоқтатылды. Одан бөлек, маусым айында мефедрон синтетикалық есірткісін аса ірі мөлшерде тасымалдаған Қызылорда қаласының тұрғыны құрықталды. Облыс орталығында полицияның кешенді күштері күнделікті наряд кезінде үнемі көпқабатты үй аулаларын, гараждар мен құрылыс аумақтарын тексеріп тұрады. Жағдай жедел басқару орталығының бейнекамералары арқылы да бақылауға алынған.
– Жедел басқару орталығы ішкі істер органдарындағы ұсақ құқықбұзушылықтан бастап ауыр қылмысқа дейін ізін суытпай ашуға септігін тигізетін маңызды қызметке айналды. Оның қаншалықты көмегі тиіп жатыр?
– Қылмыстың алдын алу және жедел ашу мақсатында ішкі істер органдарының қызметін цифрландыру қарқынды түрде жүзеге асырылуда. Осы орайда аудандық бөлімдерде заманауи талаптарға сай келетін жедел басқару орталықтары құрылды. Әр ауданға 77 бейнекамера, жол қозғалысы ережесін бұзу дерегін автоматты түрде анықтайтын 7 кешен орнатылды. Темекі тұқылын тастау, қоғамдық орындарды ластау, жаяу жүргіншілердің арнайы жерден өтпеуін және автокөліктердің жол ережесін бұзу жағдайларын операторлар бақылап отырады. Құқықбұзушылықтың алдын алу және азаматтарға жедел көмек көрсету тиімділігін арттыру, жол-көлік оқиғаларының санын азайтып, көлік жүргізу мәдениетін арттыру, қоғамдық тәртіптің сақталуы осы орталықтың нысанасында.
– Серік Жүрсінбайұлы, сөз соңында полиция қызметінің материалдық-техникалық базасы жөнінде білгіміз келеді.
– Биыл материалдық-техникалық жарақтандыру үшін облыстық бюджеттен 2 млрд теңгеден астам қаражат бөлінді. Облыс әкімі Нұрлыбек Машбекұлының бастамасымен және облыстық мәслихат депутаттарының қолдауымен ішкі істер құрылымының материалдық-техникалық базасы күшейтілді. Департамент қызметкерлерінің 90%-ы қызметтік автокөліктермен қамтылды. Бұл әрқашан халықпен байланыстағы әріптестеріміздің жұмысының тиімділігін арттыруға септігін тигізеді деп есептеймін.
– Әңгімеңізге рахмет! Мереке құтты болсын, Қазақстан полициясы жасай берсін!
Сұхбаттасқан:
Назерке САНИЯЗОВА,
«Сыр бойы»
