Қайран өмір-ай! Тіршіліктің жалған екендігін білеміз ғой, бірақ бір сәтте өте шығатынына сенгің келмейді, амал жоқ көнесің, қолыңнан келер басқа шара жоқ.
Қарымды қаржыгер, мемлекет және қоғам қайраткері Құттықожа Ыдырысұлы әріптесімнің, інімнің бұл дүниеден өткеніне 40 күн болып қалыпты-ау. Оның 67 жылдық өмірінде кейінгілер айта жүретін айшықты ізі қалды, кіршіксіз таза жолы қалды.
Біз Құттықожа екеуміз де Жаңақорған ауданындағы көршілес Қыраш және Манап ауылдарында қарапайым колхозшылардың отбасында дүниеге келіп, ата-анамыздың үмітін ақтап жоғары экономикалық білім алып, туған өлкемізге келіп қызмет атқардық. Менің Құттықожадан үш жас үлкендігім бар, сондықтан да мені ол «аға» деуші еді, ал өз кезегінде мен де оның атын атамай, өмір бойы «Қожеке» деп атап кеттім.
Қожекең 1974 жылы Алматы халық шаруашылығы институтын бітірген соң «Түгіскен» совхозында есеп қызметкері, кейін шаруашылықтың бас экономисі болып жемісті еңбек етті. Өткен ғасырдың 80-ші жылдары елімізде мемлекеттік агроөнеркәсіп жүйесі орталықтандырылып, бұрынғы 6 министрліктің орнында бүкіл ауыл шаруашылығын біріктірген өте алып құрылым құрылды. Алпысыншы жылдардың екінші жартысынан бастап күріш шаруашылықтарындағы жер тегістеу, шаруашылық орталықтарын салу және оның инфрақұрылымын дамытумен Одақтың Су шаруашылығы министрлігіне бағынатын «Главриссовхозстрой» бас басқармасы айналысты. Жаңақорған ауданында осы құрылымдар жүйесі бойынша Түгіскен магистралдық каналы салынып, 1967 жылы күріш егуге мамандандырылған «Түгіскен» совхозы құрылды. Осы шаруашылықта механизатор болып қызмет бастаған Қожекең кейін ұйымның бас маманы болып, оның экономикасының дамуына зор үлес қосты.
Атап айтсақ, сол кезде республикадағы ауыл шаруашылығындағы колхоздар мен совхоздарда шаруашылық есеп енгізіліп, шығындарды лимиттеу мақсатында шаруалар барлық шығындары үшін қызмет көрсетушілерге чек кітапшасы арқылы есептесу жүргізілді. Егер технокартадағы шығындар үнемделсе, жыл аяғында сол қаржы шаруаларға беріліп, шын мәнінде «үнем» жасауға ықпал етті. Дәл осы процесті өз совхозында батыл және жоғары дәрежесінде алғашқыларға бірі болып жүргізіп, жұмысшылардың отбасылық бюджетке қосымша қаржы түсіруді түсіндіріп, шын мәнісінде оны іске асырудың басында «Түгіскен» совхозының бас экономисі Құттықожа Ыдырысовтың тұрғанын бүгін еш бүкпесіз айтуымыз керек. Құттықожадай өз ісінің нағыз маманының бір шаруашылықтың масштабында қалып қоюы шындығында дұрыс болмас еді. Іскер жасты облыстық ауылшаруашылық басқармасы уақытында байқап, облыстық аппаратқа шақырып, ол экономикалық блокта қызмет етті. Кейін колхоздар кеңесін байыпты, салмақты, өте сауатты басқарды. 80-ші жылдардың ортасында облыстың беделді қаржыгері, қаржы басқармасының жетекшісі Камал Шөкенов Құттықожаны қызметке шақырып, бөлім басшысы, басқарма меңгерушісі орынбасары лауазымдарына тағайындап, оның кейінгі қаржы саласында өсуіне даңғыл жол салып беріп еді. Қожекең де қаржы саласына сәл кештеу келгенімен, өзінің табиғат берген еңбекқорлығы, қаржы заңдылықтарын тиянақты және үнемі оқып, үйреніп, күнделікті жұмыста пайдалана білуінің арқасында өңірдегі, еліміздегі белгілі қаржыгерлердің біріне айналды.
Тәуелсіздіктің алғашқы кезеңінде Қызылорда қаласында арнайы экономикалық аймақ құру ісіне атсалысты. «Инвестиция-Газ» заемын, айлық жалақының бір бөлігін төлеу үшін вексельдер, есептесу міндеттемелерін шығарып, айналымға кіргізіп, сол кездегі экономикадағы қиындықтарды біршама жеңілдету мақсатында аянбай еңбек еткендердің бірі осы досымыз, әріптесіміз еді.
Осындай қаржының қазанында қайнап піскен Құттықожаны қандай салаға жіберсе де дайын еді, оның да оңтайы келіп, 1994 жылдан бастап жаңадан Қаржы министрлігі құрамында бөлек отау тіккен Қазынашылық комитетінің облыстағы басқармасына алғашқы жетекшісі болу міндеті жүктелді. Осы құрылымды 7 штаттық бірліктен бастап, он жылда іргелі 170 қызметкері бар ірі мекемеге айналдырып, бюджеттің барлық қаржылық түсімдері мен шығыстарының орталықтандырылған бір жерден кірістелуі мен жаратылуы қамтамасыз етілді. Саладағы ерен еңбегі лайықты бағаланып, «Қазақстан қаржы саласының үздігі» атағын алды, облыс әкімінің экономикадағы жауапты орынбасары лауазымында 5 жылдай қызмет атқарып, өңіріміздің экономикасының өсуіне қол жеткізгенінің куәсі болдық. Құттықожа облыстың 3 әкімінің тұсында қызмет атқарғанда бюджеттің кірістері үнемі артығымен орындалып, көптеген құрылыс объектілері салынды, банктердің экономикаға беретін несиелері көбейіп, кәсіпкерліктің дамуы артты, зейнетақы, жалақы, жәрдемақылар өсіп, уақытылы, дер кезінде берілу қамтамасыз етілді.
Құттықожа Ыдырысұлының мемлекет және қоғам қайраткерлігін Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінің IV және V шақырылымдарында депутат болған кезінде нақты көрдік. Сол жылдары тәуелсіз Отанымыздың көптеген заңдары қабылдануына, өзгеріс енгізілуіне тәжірибелі қаржыгер есебінде зор үлес қосты, депутаттардың сайлаушылармен кездесуінде Парламенттің заң шығарушылық жұмыстарымен таныстырумен қатар, елдің жағдайымен жан-жақты танысып өзекті мәселелер бойынша жоғарғы органдар алдына тұрақты түрде мәселе қойып, оның шешілуін үнемі бақылап отыратын еді. Соның айқын айғағы Жаңақорған ауданындағы 28 елді мекенді таза жерасты ауыз сумен қамтамасыз етуге арналған «Талап-Сырдария» топтық су құбырының жобалық-сметалық құжаттамасын дайындау мен құрылыс жұмыстарына республикалық бюджеттен тиісті қаржы бөлінуі үшін экономика, ауыл шаруашылығы министрліктері мен Су шаруашылығы комитеттерімен қойын-қолтық нақтылай жұмыс атқарды, соның нәтижесін қазір жүргізіліп жатқан құрылыстан көріп жүрміз.
Құттықожа қаржы органдарындағы ұзақ жылдар қызметте болған кезінде көптеген шәкірт тәрбиеледі және олар еліміздің көптеген өңірлерінде жауапты қызметтер атқаруда. Оның ішінде Рахымжан Нұрсейітов Алматы облыстық Қазынашылық департаментін басқарып, қазір Білім және ғылым министрлігінде комитет төрағасының орынбасары қызметін атқаруда. Тағы бір шәкірті Гаухар Арынова Оңтүстік Қазақстан облыстық Қазынашылық департаментінде қызмет істеді. Қазір «Нұр Отан» партиясының орталық аппаратында жауапты қызмет атқаруда, көптеген ізбасарлары облыс аудандарындағы қаржы ұйымдарында жемісті еңбек етуде.
Қожекең өмір бойы оқыс, келеңсіз қылықтарға бармаған, жаны да, тәні де таза азамат еді, ішімдік ішу, темекі шегуге еш уақытта әдеттенбеген, бірақ отырыстарда, той-жиындарда өте көңілді, жора-жолдастарымен әзілдесіп, жарқырап отыратын еді.
Ол үлгілі отбасын құра білді, балалары тәрбиелі болып өсіп, бәрі де жоғары білім алып, тиісті қызметтер атқаруда. Жұбайы Рабат екеуі енді солардың қызығын көруді армандап жүр еді, бірақ ауыр науқас дегеніне жеткізбеді. Кейінгі үш жылда жабысқан дертті Қожекең мойындамай, бар ем-домды алып жүрді, осы жылғы наурыз айында жолдастарымыздың бірі ас-ауқатты таңдап жеп отырғанын байқап, жағдайын сұрағанда, ол: «менің еш жерім ауырып жүрген жоқ, мен тек қана диета сақтап жүрмін» деген-ді. Осылайша асыл әке, қимас жолдас, үлкен жүректі іні, білгір қаржыгер 80 жастан асып қайтыс болған шешесі мен 100 жасында дүниеден озған әкесінің қасында мәңгілік тыныш тапты.
Біздер Құттықожаның жақсы қасиеттерін үнемі еске түсіріп, айтып жүреміз. Оны білетіндердің тек жақсы қасиеттерімен ғана еске алатынына күмәніміз жоқ.
Қамбар ӘЖІБЕКОВ,
қаржы саласының ардагері.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
