Жұмыстан қолың қалт етсе, жалғыздық жетіп келеді. Ал жалғыздықтың сені ойға сүйрейтіні белгілі ғой. Ол кезде Әлия бар еді. Шүйіркелесіп отыратынбыз.
Отбасымыз жайлы әңгіме құрып, өткен кісілерді еске алып, тіпті өнердегі достармен хабарласып, арқа-жарқа болып қалушы едік. Актер Серік бар еді. Шотықов. Театрда бір-бірімізді көргеніміз аздай үйге келіп те телефонға тыныштық бермейтінбіз. Ал қазір телефон айлап үнсіз тұрады.
Суретші Серік дос та бізбен бірге еді. Үй ішіне білдірмей бильярд соғып, сыра жұтатынбыз. Әлия мен Жәмилә қайдан білмесін, жарым сағат, бір сағат кешіксек, сотовый деген бәлеге маза бермейтін. Сөндіріп тастасақ, «мына шалдарды не істейміз?» деп бізге сыртымыздан әңгіртаяқ ойнататын.
Тамаша заман еді ол бір.
Әлияның бізбен бірге болмағанына жеті жылдан асыпты.
Серік Шотықовтың қайтыс болғанына сегіз жыл болыпты.
Кеше ғана қасымызда жүрген Серіктің кеткеніне де екі жылдан асып барады.
Менің өмірімде екі Серіктің де алар орны ерекше. 1967 жылы Қарағанды театрында екі жыл істеп, Қызылордаға келгенімде Серік Пірмаханов армия қатарынан енді оралыпты да, ал актер Серік репертуарда өз орны бар, екі бөлмелі үйі бар, отбасылы, отыздағы сақа жігіт екен.
Серіктің актерлік өнерге келген жолы да есте қаларлық. «Менің академиям – автошкола» деп қоятын ол. Сол айтқандай, автошколды бітірісімен театрға шофер болып орналасады. Жазда артистермен бірге гастрольға шығады. Қоятын спектакльдері Қалтай Мұхамеджановтың «Бөлтірік бөрік астында» комедиясы болса керек. Күнде сахнаның сыртында отырып артистердің ойынын қызықтайды, тіпті бірте-бірте бүкіл спектакльді жатқа біле бастайды. Пьесада Сайлаубек деген фототілшінің ролі бар.
Бір күні соны ойнайтын Жақып Әбілтаев ауырып, ауруханаға түседі де артистер не істерін білмей дағдарысады. Басы бос артист жоқ.
– Ағатайлар, мен ойнап көрейінші! – дейді сонда шофер бала.
Сахнаға шығарып көрсе, сөзін айтып сайрап тұр. Қойшы, әйтеуір шофер боп жолға шыққан Серік ауылына артист болып оралады. Талдықорғанға келісімен театр басшылары Серік Шотықовты актерлік құрамға қабылдайды. Жас жігіт сахнаға үлкен артистермен бірлесе шығып, Халық Саурықов, Тұрысжан Айнақұлов сынды шебер артистердің ойынын көріп, «шіркін-ай, осы кісілердей болсам ғой» деп армандайды. Армандап қана қоймай, театр туралы кітаптар тауып оқып, артистер жайлы әңгіме тыңдап, театр артистерінен үйрене береді, үйрене береді…
Кішігірім емес, Жапал сынды басты рольдерді де ойнай бастайды. Ертегілерде таптырмайтын артист орындаушы болып, кейіпкер жанына еніп, актер мамандығының қыр-сырына қаныға түседі.
Мен көрген кезде Серік әжептәуір тәжірибе жинақтаған оң-солды аңғаратын ортаңқолдай актер дәрежесіне жетіп қалған өнерпаз болатын. Ең бастысы, актерлік техникасы табиғатынан қалыптасқан, қабілет-қарымы да бір актерден кем еместей көрінген.
Ең алғаш екеуміз, жоқ үшеуміз Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш – Баян Сұлуында» кездестік. Актер Серік – Жантық болса, суретші Серік спектакльдің декорациясын жасайтын болды. Бұл режиссер ретінде қойған алғашқы спектаклім болатын.
Серіктің бір қызығы партнерларының өзінен де асып тұрғанын қалайды екен. Көпке дейін Қарабай роліне тағайындалған Тұрғанбек Әшімов пен Ораз Нәсімхановтың еңбектеріне риза болмай жүрді.
– Хұсеке, сіз оларды қыссаңызшы, жұмыс істесін де, бұлай болмайды ғой.
– Қысамыз деп сындырып алармыз, Секе, бірден болмайды ғой, – десем, реніш білдіріп:
– Мен, міне, дайын болдым, ал олар сөзін де білмейді.
– Байқаймын, Серік, сен бұрын үлкен артистерге қарап, солардың ыңғайына есіп жүрген сияқтысың, ендігі жерде сен мына жастардың көшбасшысы болуың керек-ау, демек, сен өзіңді ғана ойламай, өнеріңмен енді осыларды ілестіріп алып кетуің керек. Олар саған қарап бой түзесін.
Ол ойланып қалды.
Не керек осылай бірде ренжісіп, бірде тіл табысып алғашқы дүниемізді де жарыққа шығардық-ау, соның үстінде өмірдегі һәм өнердегі байланысымыз басталып, нығая түсті. Біржола режиссура мамандығына көшкенімде, көптеген спектакльдерімде басты кейіпкерлерді ойнап, өнерін актер ретінде шыңдай түсті. Мен режиссер ретінде өз өнерімнің тереңіне бойлауға ұмтылдым.
Ең бастысы, біздің репетицияларымыз шығармашылық бірлікте өтетін.
Екі Серікпен бас қосқан үлкен туындымыздың бірі Сәкен Жүнісовтің «Қызым, саған айтам» драмасы еді. Секең – Құмарды, Әлия Разияны ойнады. Ал Серік болса бізге негізінен тұрмыстық деңгейдегі сахна кеңістігін ұсынды. Екі Серік те бұл туындыдан мелодраманы көрді де, мен оларды нағыз драмаға сүйреледім. Рас, басты тұлға – Разияның өмірі, тіршілігі, қарекеті – бәрі мелодраманың кейіпкерін еске түсіреді. Оған ғашық болған Құмар да – сайран салып, думандатып жүргенді жақсы көретін тұлға. Осының бәрін көрсете отырып, Разияның өмірді ойын-сауықпен босқа өткізген драмалық, тіпті трагедиялық тағдырын бірінші планға шығаруға ұмтылдым. Спектакль барысында әбден айтыстық та, әсіресе Құмардың арақтан азғындап, жынданып кететін жерінде Серік кейіпкерінің мүсәпірлік ахуалын тереңірек көрсетіп, көрермен көңілінде аяушылық сезімін оятуға ұмтылса, мен оның қарекетін айыптауға ден қойдым. Бір қызығы, Серіктің көзі жетпесе алған бетінен қайтпайтын қасиеті бар. Бірақ репетиция барысында актер өз кейіпкерін ақтаудың еш дәлелі жоқ екеніне көзі жетіп, мен айтқан жолға, Құмарды айыптау жолына түсті.
Тағы бір үлкен туынды – ол В.Шекспирдің «Король Лирі» болатын. Оған Сайқымазақ ролін бергем. Сайқымазақты дайындап жүріп үнемі Лирге көз тігеді екен ғой. Бір репетицияға Серік келіп қатысып, соңынан пікірлескен едік:
– Сізде екі Лир жүр ғой, – деді ол.
– Қалайша?
– Айнақұлов та Лир, Секең де сол Лирдің ол жақ бұл жағында.
Мына хабар маған жай түскендей әсер етті.
Ертеңіне толық прогон жасап, өзім сын көзімен репетицияма қарап отырсам, шынында да солай екен. Сахнада екі Лир жүр. Кейде Секең Лирден де асып түсетін Корольдің өзі.
Тағы да айтыс.
– Мен енді екінші Лирмін ғой…
– Дәл айттыңыз – екінші Лир. Бірінші емес. Оның ойы, көлеңкесі.
– Мен көлеңке болғым келмейді…
– Онда Лирдің текстін сізге беріп, Тұрекеңе сіздің текстіңізді берейік те. Ауыстырайық.
Үнсіздік. Пауза.
– Секе, жарамайды. Мен сізді сыйлаймын, негізгі артистердің бірісің. Әрбір рольдің өз орны бар. Оны жақсы білесің. Мүмкін Лирді ойнағыңыз да келетін шығар, мен бірақ Лирді Тұрысжан Айнақұловтан көріп тұрмын. Екінші Лирдің керегі жоқ. Маған сізден керегі – Сайқымазақ.
Секең сабасына түсіп, дұрыс бағытта еңбектеніп, қорытындысында республикалық классикалық спектакльдер байқауында Сайқымазақ ролі үшін бірінші дәрежелі дипломға ие болған еді.
Одан кейін арамызда көп айтыс болған емес, көптеген спектакльдерде басты-басты рольдерді сомдады. Бірлесе отырып өмір мен өнер баспалдақтарымен көтеріле бастадық.
Қарақалпақ драматургі Кеңесбай Рахмановтың «Келінін» қоятын кезімізде, әдеттегідей спектакльді сахналамас бұрын оны қандай мақсатта қоятынымызды, көрерменге қандай тәлім беретінін талқылаған едік. Артистердің «Қарақалпақ елінен шай ішіп қайту үшін» десе, екіншілері «Әй, бұл қойылым шәй ішуге де жарамас» деген әзілі бізге қамшы болып тиіп, комедияны қоюға камертон болған жайы да бар еді.
Оқиға қарақалпақ отбасында өтеді. Әлгі үйдің ұлы Ташкентте оқып жүріп, бітірер шақта өзбектің қызын келін етіп түсіреді. Кемпір мен шалдың есіл-дерті, барша арманы ауылдың қызы болатын. Спектакльді күлкілі жайттарға қарай бұрып, әсерлі комедия жасап шығардық. Ал Секең спектакль барысында көп жаңалықтар жасады, бірнеше ұтымды репликалар қосты, ол да комедияның әрін келтіріп, көрген жұртты күлкіге көмгені бар еді. Жаңа келген келіннен сұрайды ғой: «Үйіңде кім бар өзіңнен басқа?» деп. Ол: «папам, мамам, братишкам» дейді. Енесі түсінбей «Не дейді?» деген сұрағына Секең сарт еткізіп жауап бергені: «Екі ешкім бар деп отыр ғой». Мынадай ұтымды реплика жерде қала ма, спектакльге енгізіп жібердік.
Осы спектакль сахнадан 15 жыл бойы түскен жоқ. Қарақалпақстанға гастрольдік сапарға қатарынан үш-төрт жыл барғанда да «Келін» спектаклі бізді асырап, көрерменнің алғысына бөленген едік. Қарапайым ғана пъесадан үлкен дүние жасай білдік. Оның сыры – кейіпкерді керемет бейнелеуде. Спектакльдегі күлкінің керемет әсерінің арқасында бір жарым сағат жүретін қойылым кейде үш сағатқа созылатын. Серік Шотықов шалдың, Жібек Бағысова кемпірдің ролін ойнап, театр сыншысы, өнертану ғылымының докторы Бағыбек Құндақбаевқа көрсеткенімізде екеуіне «керемет дуэт» деп баға берген еді. Олардың өздерінің шебер ойынымен пьесаның деңгейін биікке көтергеніне тәнті болған.
Актердің венгр драматургі Иштван Эркеннің «Тоот, Майор және басқалар» пьесасындағы Майор бейнесін сахнаға әкелген шеберлігі тіпті ерекше болатын. Серік арқа сүйейтін, таңдалған рольді сеніп тапсыруға болатын және сол үдеден шыға білген шебер актерлердің бірі еді. 1979 жылы гастрольмен Алматыға барып қайттық. Ғ.Мүсіреповтің «Ақан сері – Ақтоқтысында» Сердәліні, Мұхамеджановтың «Өзіме де сол керек» комедиясында Қайдарбекті кемеліне келтіре бейнелеп, негізінде осы үш ролі және Сайқымазақ үшін гастрольдің қорытындысымен «Қазақстанның еңбек сіңірген артисі» атағын алды.
Одан кейін де Серік Шотықов Молдова жазушысы Ион Друцэнің «Ең киелі қасиет» («Святая святых») деген шығармасында басты кейіпкердің бірі Кәлин Абабийдің ролін керемет сомдаған еді, ал, Н.В.Гогольдің «Ревизор» комедиясындағы Дуанбасы бейнесі – Шотықов артистің белесті рольдерінің бірі болды. Ш.Айтматов пен Қ.Мұхамеджановтың «Көктөбедегі кездесу» драмасында Мұғалім Мәмбет ролін сомдаған актер сахналық бейненің терең қатпарларын ашатын сиқыры барын анық аңғартты.
Шеберлігі толысқан актер 1990 жылы Алматыға барған келесі гастрольде «Қазақстанның халық артисі» деген атаққа қол жеткізген еді. Кәсіби білім алмаса да, өзін-өзі жетілдіріп, тәрбиелеп осындай деңгейге жетті. Үлкендердің тәлімін алды, өзінен кейінгі жас актерлерден де үйренді. Өзі «менің мектебім – театр» дейтін. Көп оқитын, көп ізденетін.
Айтқаныңды сол заматта, дәлме-дәл орындай да қоймайтын әдеті болатын. Ол ойланатын, өз сенімін бекіту үшін айтысқа да баратын, әйтеуір режиссердің айтқан ойын соңғы ақиқат деп қабылдай бермей, ой елегінен өткізіп барып мойындайтын. Бұл да болса актердің талғампаздығын, өз роліне деген жауапкершілігін аңғартатын.
1967 жылдан 1990 жылға дейін қаншама спектакль үстінде бірлесе еңбек етіп, бір-бірімізді түсінісе, біріміздің ойымызды біріміз жалғастыра, тереңдете жүріп бірталай сәтті спектакльдерді, табысты бейнелерді сахнаға әкелдік. 2003 жылдан Секең дүниеден өткенге дейінгі уақыт аралығында да бірлесе қимылдаған репетицияларымыз толастамаған еді, бірлесе іздескен қадамдарымыз жаңа биікке жетелеп, жаңа шығармашылық еңбектерімізге басшы болған еді.
Секеңнің отбасымен де жиі араласатынбыз. Хафизаның фигурный картошкісі жас кезіміздегі біздің сүйікті тамағымыз болса, өскелең уақыттағы Хафиза бәйбішенің мол дастарханы басқосуымыздың себепшісі болатын. Менің әйелім Серікті «аға», Хафизаны «абысын» дейтін. Ол да бір шуақты күндер екен-ау.
Иә, Секең өнер үшін, театр үшін туған жан еді. Өмірінің ақырғы күніне дейін театр деп, өнер деп жүрегі соғып кетті. Артына өнегелі өмір, өшпес өнер қалдырып кетті.
Мен үшін Серік Пірмахан – өнердегі егізімнің сыңарындай. Осыдан елу жыл бұрын екеуміз алғашқы спектакль – Ғ.Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш – Баян Сұлу» трагедиясын шығарғанымызды айттым. Сол қойылым менің режиссураға бет бұруыма себепші болды да, ал Серік өзінің көркемдік шешімімен көзіқарақты зиялы қауымды елең еткізді. Сахнаға қабілетті сценограф келгені белгілі болды.
Оның М.Байсеркеновпен бірлесіп жасаған М.Әуезовтің «Қара қыпшақ Қобыланды» спектаклі де өте сәтті туындылардың бірі еді. Сахнада төңкеріліп жатқан қалқан. Қалқанның жан-жағында самсаған найзалар. Осы екі детальдің өзі-ақ Қобыланды Баһадүрдің жаудың қалың қолына төтеп берген, еліне қалқан болған батырлығын көрсеткендей.
Жыл өткен сайын суретшінің қиялы парасатты ой қалыбына түсті. Тәжірибесі шеберлікке ұласты, сахналық ұтымды шешімдері спектакльге жан беріп, киім эскиздері артистердің кейіпкер сомдауына мұрындық болып, Серік Пірмахан қазақ театр өнеріндегі биік тұлғаға айналды. Нартай Бекежанов атындағы облыстық қазақ музыкалық драма театрының кезең-кезеңдегі шығармашылық табыстарын Серіксіз елестету мүмкін емес. Әр жылдары театрдың бас режиссері болып қызмет атқарған Төлеш Тұңғышбаевтың, Тастан Өтебаевтың, Ерғали Оразымбетовтың белесті спектакльдеріне өң берген, сол спектакльдердің көркемдік шешіміне жанды үлес қосқан осы Серік болатын. Театр – ұжымдық өнер десек, сол ұжым бір адамдай жұмыла қызметке кіріскен шақтарында театрдың жұлдызды сәттері болады. Сол жұлдызды сәттің бір кезеңі 1977-1987 жылдары болды десем артық айтпаған болар едім. Соның ішінде С.Пірмаханмен бірлесе жасаған басты-басты спектакльдердің тізіміне көз тігейікші: В.Шекспир «Король Лир», Д.Исабеков «Әпке», Ш.Құсайынов «Біздің Ғани», И.Эркень «Сау басыма сақина», Ғ.Мүсірепов «Ақан сері – Ақтоқты», Ф.Шиллер «Зұлымдық пен махаббат», Д.Исабеков «Мұрагерлер», И.Друцэ «Ең киелі қасиет», А.П.Чехов «Апалы-сіңілі үш қыз», Қ.Ысқақов, Ш.Құсайынов «Ерліктің екі сағаты», Б.Майлин «Майдан», Н.В.Гоголь «Ревизор», т.б. Тіпті қарапайым атаудың өзінен-ақ белгілі болып отырғандай сахнаға қаншама күрделі туындылар келген. Осы дүниелерді шығару үшін ұшы-қиыры жоқ түпсіз ойлардың жетегінде болып, қаншама тер төгіліп, қаншама ұйқысыз түндерді өткізгеніміз – бүгін есептеуге келмейтін, өтіп кеткен құбылыс. Сол еңбек босқа кетпеген тәрізді. «Король Лир» – республикалық классикалық спектакльдердің байқауында театр ұжымына, Сайқымазақты ойнаған Серік Шотықовқа, Король Лир – Тұрысжан Айнақұловқа, суретші Серік Пірмаханға жүлде әкелген туынды. «Сау басыма сақина» – театрға Венгр Халық Республикасының қола жүлдесін, режиссер Хұсейн Теміров пен суретші Серік Пірмаханға лауреаттық диплом ұстатқан қойылым. «Ақан сері – Ақтоқты» – Қазақ ССР Мәдениет министрлігінің арнаулы сыйлығын алған спектакль. «Зұлымдық пен махаббат» – Герман Демократиялық Республикасының фестивалінде режиссер мен суретшіге Бүкілодақтық диплом сыйлаған шығарма. «Ең киелі қасиет» те – Одақтық фестивальдің лауреаты атанған қойылым. Жекелеген артистер республикалық дәрежедегі үлкен-үлкен атақтарға ие болды. Бұл атақтардың келуіне сөз жоқ суретші Серік Пірмаханның зор үлесі болғаны анық.
Көп жылдар Талдықорған жақта жүрдім де, 2003 жылы өзімнің алғашқы шаңырағыма қайта оралдым. Серік – директор, актер Серік театрдың көркемдік жетекшісі болып қиын кезеңде театрдың қалыпты еңбек етуіне үлестерін қосып жатыр екен. Мен суретші досыма «директорлық сенің қолың емес, тікелей өз жұмысыңмен айналыссаңшы» десем, «мені креслоға жабысып қалды дейсің бе, өзім де осы орыннан құтыла алмай жүрмін» деді. Ал үлкен Секең қайта келгеніме түсіністікпен қарап, орнын маған босатып, өзі басты артистің бірі болып шығармашылық еңбек жолына ауысты.
Директорлыққа Бақытбек Алпысбаевты тағайындадық. Жатпай-тұрмай театрды қайтіп қайта жандандырамыз деп іске кірістік. Алғашқы ізденіс екпіні табысқа жетеледі. 2003 жылы Оралда өткен республикалық XI театр фестивалінде 2 орын, 2004 жылы Қостанайдағы фестивальде тағы да 2 орын, 2005 жылы Татарстан астанасы Қазан қаласының 1000 жылдығына арналған Халықаралық «Наурыз» фестиваліне қатысып, бас жүлделердің бірін иемдендік. 2005 жылы Қызылорда қаласында өткен республикалық XIII театр фестивалінде бас жүлде алдық.
Міне, осылайша қайта өрлеу жолына түскен театр республикалық театр қауымының алдында бұрынғы көшбасшылық орнына қайта оралғандай болды. Тәжірибенің молдығы кейде жүк болатын кездері де бар. Уақыт сұранысы, жойқын ақпараттық ағым, қиял жетпес жылдамдықпен алға жүйткіген өркениет суреткерден жаңа серпінді ізденіс, шығармашылық жаңа леп, тың бейнелеу тәсілдерін ойлап тауып, соны сахнада жүзеге асыруды талап ететін уақыт еді бұл. Сол уақыттың үдесінен шығуды ниет еткен біз еңбегімізді еселей түстік. Әсіресе Серіктің ізденістері табыстың басты себепшілерінің бірі болды десем артық айтқандық емес. Оған жоғарыда айтып өткен халықаралық, республикалық фестивальдарда топ жарған Т.Әліпбайдың «Исатайдың барында», Ж.Аймауытов пен Б.Майлиннің «Аласапыран», В.Шекспирдің «Макбет» спектакльдерінің сценографиялық шешімдері дәлел.
Серік суретші қиялға бай, ойы ұшқыр еді ғой. Қайсыбір қойылымында болмасын, драматург шығармасының ішкі философиялық қасиетін суреткерлік бедермен ашуға ұмтылатын. Махамбет туралы қойылымында ақынның жан дүниесіндегі поэтикалық құбылысты суретші алтын жебелермен берсе, «Аласапыранда» дүниені төңкерген бәлшебектердің шаш ал десе бас алатын алақұйын қасиетін қызыл гимнастеркалармен, қызыл галифелермен және сахна бетіндегі бесжұлдызды бейнелейтін станогымен көрсеткені сол шығармаларға әр бергені анық. Бұл детальдар спектакльдің сыртқы бейнесін әсерлі жеткізумен қатар, шығарманың тереңіне қарай ой жүгіртетін философиялық тұрғысын да аша түскені ақиқат. Ал «Макбеттегі» ауыр дарбазалар мен қорғандарды бұзатын зілмауыр балғалар – жарық дүние үйлесімділігінің быт-шытын шығарып, Макбет патша зұлымдығының түп-тамырын айқын көрсеткен суретші қиялының жемісі. Д.Исабековтың «Мұңлық-Зарлық» эпикалық драмасында суретші құндақтаулы сәбилер мен бала бесігіне ырымға тағылатын заттар алқасын бейнелік деңгейге жеткізіп, алтын киіктің тас мүсіндей түр-тұлғасымен кертартпа, кереғар пиғылдар мен талас-тартысты айшықтап көрсеткені сондай, мейірім шуағы мен зұлымдық арасындағы еш мәмлеге келмейтін қақтығыстың бар болмысын көрсетуге мүмкіндік алдық. Бұл детальдар өз кезегінде бас кейіпкер Шаншар ханның жүрегін қан жылатқан аңсауды, ересек кісінің ұрпақ үшін күрескен қасіретті жолын аша түсті.
Бір таңғаларлығы Серік суретші жасы ұлғайса да, ұшқыр қиялы балалықтай мөлдір, жаңа серпінмен еңбек еткені сондай, бәрімізге шабыт сыйлап, әрбір туындысымен біздің де жаңа белеске биіктеуімізге мұрындық болғаны бар еді.
Пьесаны қолға алған кезде ол асықпайтын. Бір аптадай қайта-қайта оқып, ұшталған қарандашымен шығарманың мазмұнын, кейіпкерлерінің ұтымды ойларын қағазға түсіреді. Қайталап оқыған кезде жазбалары дұрыс болмаса, оны резинкамен ұқыпты өшіріп, жаңа туған ойларды сол өшірілген жерге қайта жазатын. Мұны тәптіштеп жазып отырғаным, оның қойылымға алған пьесамен алғашқы таныстық сәтінде аса жауапты қарайтындығын, шығарманың мағынасын, мәнін, айтар ойын, автордың өзіндік стилін жете зерделеп, барынша толық түсінуге ұмтылатындығын жеткізгім келген еді.
Менің ұстазым КСРО Халық артисі Андрей Александрович Гончаров айтушы еді: «Пьесамен алғашқы танысу шақ – ең бір қасиетті әрекет, бұл дегеніңіз махаббатыңызбен алғашқы рет кездескендей сәт» деп. Секең де пьесамен алғашқы кездескен сәтін махаббатымен кездескендей қастерлеп, оны зейін қоя зерделейтін. Сосын мені шақыратын.
– Ал, сайра, бұлбұлым! – дейтін ол.
– Не жайында?
– Пьеса жайында.
– Өзің оқыған жоқсың ба?
– Оқыдым.
– Енді оны менен несін сұрап отырсың?
– Сенің ойыңды да білейік те…
Міне, осы жерде қанша уақытқа созылатынын қайдам, ұзақ әңгіме басталатын, одан диалог кететін, не керек болашақ спектакльдің шешіміне бағдар жасап тынатынбыз.
Ол содан кейін барып спектакльдің көркемдік шешімін жасақтауға кірісетін.
Ол көркемдеген Отарбаевтың «Мұстафа Шоқай», «Нарком Жүргенов», Т.Әл-Хакімнің «Сұлтанның сасқаны-ай», Тургай Нардың «Төбекөз», Ахундзаденің «Кетпейсің! Болды, кетпейсің», Т.Ахтановтың «Ант» спектакльдері – шамырқанған шабыт пен шығармашылық ізденістен туындап, өмірге сәтті бейнелік қасиеттерімен келген сүбелі де, айшықты туындылар.
Оның Жәмиләсі де – бір спектакль. Менің әзіл әңгімем бар. «Ойбай тісім» деген. Басты кейіпкерлері – Жәмилә мен Серіктің ұлы Жасұлан. Әңгіме өз атымнан баяндалады, сол енді газетке шықпай ма?
Серікке қоқиланам ғой.
– Жумайсың ба? Мен сенің әйелің мен ұлыңды газетке шығардым, оқыдың ба? – деп.
Ол, әрине, әдетіне басып асықпай оқиды, сосын жанжал шығарады ғой.
– Е-е, Жәмиләні менің әйелім бе деп жүрсем, бұл қалай болды өзі? Ұлым да менікі емес сияқты мына дүниеге қарағанда.
– Ә-ә-әй, бұл көркем шығарма ғой, әзіл әңгіме…
– Қайдам, қайдам, қайдам…
Мынадай ұтымды әңгімені Жәмилә босқа жібере ме?
– Әй, Үсәйінжән, – дейді ол маған, Қарағыз атты Рахима деген апам менің атымды осылай атайтын, содан алған ғой, –жасырулы нәрсе еді, өзің жариялап жіберіпсің, енді біз ғана емес, бұл әңгімені облыстық газет арқылы бүкіл ел білетін болды. Енді бұл әңгімеден құтылатын сенде бір-ақ амал бар, алимент төле, балаңды Серік асырап отыр екен, енді сөйт.
Сонымен алиментчик болып шыға келдім. Өзі ғана айтса, бір сәрі ғой, тіпті немерелері де мен олардың үйіне кірсем, атымды атамай, «алимент ата келді» деп сүйіншілеп жүргені.
Иә, Серік менің өмірім мен өнер жолымдағы ең жақын, ақкөңіл де адал сырлас досым болатын. Талай сахналық жаңа дүниелердің туындауы барысында бірлесіп, ой-пікірлерімізді бір арнаға тоғыстырып жұмыс жасадық.
Қарап отырсам, Секеңнің қызметтік-шығармашылық ғұмыры Қызылорда театрының сахнасынан бастау алып, өмірінің соңына дейін осы театрдың жемісі мен жетістіктеріне атсалысып, куә болып өтіпті. Ол тек қана біздің театр емес, көптеген республикалық, облыстық театрларда спектакльдер қойып, республикамызға, тіпті кезінде Одақ көлеміне танымал суретші болып қалыптасқан еді. 2010 жылы Қазақстан театр қайраткерлері одағы тағайындаған шығармашылық еңбектің ерекше жетістігі үшін берілетін «Еңлікгүл» сыйлығының алғашқы иегері атанды. Қазақстан Республикасының еңбек сіңірген қызметкері. Сондай-ақ Бүкілодақтық, республикалық талай фестивальдарда «Ең үздік суретші» номинациясына қол жеткізіп, қазақ театрының тарихында өзінің орнын ойып тұрып қалдырған суреткер.
Абзал досымнан мәңгілік айрылғанымды естігенімде оның ақжарқын бейнесі мен мейірімге толы жүзі көз алдыма келіп, енді оны көре алмайтыным, онымен әзілдесе отырып сөйлесе алмайтыным, ендігі жерде екеуміз таласа жүріп, келесі бір спектакльдің шешімін жасай алмайтыным есіме түскенде жүрегім қан жылады. Мына жарық дүниені тастап кеткеніне әлі күнге дейін сенгім келмейді.
Жаны жылы, шырағы бар адам бар дейтін болсақ, менің өмірімдегі сондай адам Серік Пірмаханов еді.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
