Атырау қаласында өткен Ұлттық құрылтайда Мемлекет басшысы елімізде тұлғаларға ескерткіш орнату мәселесіне айрықша назар аударғаны белгілі. «Соңғы кезде ата-бабасының, жерлесінің есімін ұлықтауды сұрап, ұжымдық хат жазу әдетке айналып барады. Атасына ескерткіш қоюды, көшеге атын беруді өтінетіндер көбейді. Бұл – жағымсыз жағдай. Мұндай ұстанымдар еліміздің біртұтас идеологиялық кеңістігіне зиян келтіреді. Ұрпақ тәрбиесіне кесірін тигізеді. Тіпті шетелде бізді көне заманға және кеңестік кезеңге қатысты монументтер қаптаған «Ескерткіштер елі» деп айтатын болды», – деді Президент.
Мемлекет басшысының Жолдауында: «Соңғы уақытта тек бір өңірде белгілі адамдарға ескерткіштер қою үрдісі байқалады. Жергілікті комиссиялар бұған жол бермеуі керек. Республикалық комиссия заңсыз шешімдердің алдын алуға тиіс. Егер барлығы тек ата-бабаларына ескерткіштер қойса, елде трайбализм мен жершілдік орнайды. Бұл мәселеге мұқият назар аудару қажет» делінген. Сондықтан ескерткіштерді орнату кезінде заң шеңберінде жұмыс істеу өте маңызды.
Мәдениет және спорт министрінің «Монументтік өнер құрылыстарын орнату қағидаларын бекіту туралы» ережесіне бірқатар маңызды өзгеріс енгізілді. Жаңа қағида монументтік өнер құрылыстарын орнату жұмыстарын заңнама шеңберінде жүргізуге бағытталған. Сондықтан осында қамтылған маңызды талаптар жөнінде жұртшылыққа баяндауды жөн көріп отырмыз.
Осы қағидаға сай монументтік өнер құрылыстарын орнату жөніндегі жұмыс төмендегі талаптарға сәйкес жүргізіледі:
Бірінші, құрылысты орнату ҚР Үкіметінің 1999 жылғы 28 қыркүйектегі №1465 «Мерейтойлар мен атаулы күндерді мерекелеу туралы» қаулысымен айқындалған көрнекті тұлғалардың мерейтойлық және атаулы күндеріне орайластырылады. Осы қаулыға сәйкес жаңа ескерткіштер белгілі тұлғалар мен айтулы оқиғалардың жүз жылдықтарына, одан кейiн әрбір ширек ғасырлық жылдарда орнатылады. Екінші, құрылыстарды заңды немесе жеке тұлғаларға тиесілі жекеменшік учаскелерде орнатуға тыйым салынады. Үшінші, бір елді мекенде жеке бір тұлғаның немесе тақырыптық маңызды тарихи оқиғаға арналған бір ғана құрылыс орнату қарастырылған.
Төртінші, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергiлiктi атқарушы органдары құрылыс бойынша жұмысты жоспарға сай жүргізеді. Жоспарды министрлік әзірлейді және жоспарға енгізу үшін ЖАО-лар өз ұсыныстарын қаржыландырумен, жер учаскесін бөлу туралы шешіммен тарих және мәдениет ескерткіштерін қорғау жөніндегі жергілікті комиссияның хаттамасымен растауы қажет.
Бесінші, орнатылатын құрылыстардың үздік жобаларын ЖАО-лар республикалық шығармашылық конкурс жариялау арқылы анықтайды. Осы конкурстың нәтижесінде үздік деп танылған кемінде үш жұмыс жобасы монументтік өнер құрылыстарын орнату жөніндегі комиссияның қарауына енгізу үшін министрлікке жолданады.
Алтыншы, комиссия мақұлдаған жұмыс жобаларын ЖАО жоғарыда көрсетілген жоспарға сәйкес мерзімде орнатады.
Бұдан өзге Президент тапсырмасына сәйкес трайбалистік сипаттағы жаңа ескерткіштерді орнатуға жол берілмейді. Сонымен қатар жаңа ескерткіштерді орнату кезінде республикалық ономастика комиссиясы бекіткен «Тарихи тұлғалар» тізімін басшылыққа алу қажет.
Осы орайда алдағы уақытта жаңа ескерткіштерді орнату жөніндегі жұмыстар жоғарыда көрсетілген жаңа қағидаларға, сондай-ақ Президенттің осы бағыттағы қосымша тапсырмаларына сай жүргізіледі, қолданыстағы тәртіпке сәйкес келмейтін ұсыныстар қараусыз қалдырылады.
Бұл шаралар – монументтік өнер құрылыстарын орнатуды реттеуге бағытталған тиімді қадам, сондықтан заңнамалық тәртіпті қатаң сақтау қажет.
Монументтік өнер – ұлттың рухани кодын сақтау мен ұрпаққа жеткізудің бір жолы. Осы бағыттағы құқықтық өзгерістер ескерткіш орнату ісін жүйелі, ашық және жауапты үдеріске айналдыруға бағытталған. Мәдениет және спорт министрлігінің жаңа қағидалары осы саланың сапалы дамуына серпін береді және тарихи жадыны жаңғыртуға үлес қосады.
Зухра СЫЗДЫҚОВА,
облыстық тарихи-мәдени мұраны қорғау орталығының қызметкері
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
