«Екі түрлі нәрсе ғой сыр мен сымбат» деп Абай атамыз айтпақшы, сырт қарағанда ол сияқты ашаң денелі, орта бойлы адамдар аз емес. Кездесулер мен сырласулар, сырласулардан, көп ретте бірге жиі араласулардан кейін кімнің-кім екенін, адалдығын, азаматтығын, өткір сөздің шебері, мінезінің салмағын, ақкөңіл-ақжарқындығын, өзгеге өз ойын өжектемей тыңдататын парасатын, өкпелеткендерге де өті жарыла өшікпейтін болмысын тани түседі екенсің. Негізі жаратылысынан мейірімі мол адамдарды табиғи түйсік арқылы көбірек үйірсектейді. Сондай азаматтың бірі Тұрғанов Әбдіраман аға болса керек. Әбекеңмен бір ауылда, бір мектепте оқып, бірге өстік. Балалық шағымызда сол «Ақтайлақ», «Өндіріс», «Каганович», «Көктөбе», «Ақсай» елдімекендері мен Ленин кеңшарында өтті.
Әбекең – бала кезінен ақжарқын, ақкөңіл, қолында болса, өзгеге бергісі келіп тұратын, жастайынан отбасында жоқшылықты көп көргендіктен болар, ерте есейген азамат. Сол бала кезіміздің өзінде ол жоғары сынып оқушыларымен бірге жүретін. Ауылда құрылыста қол жұмыс жасап жүріп, оқуға өз білімімен түскен ауыл жастарының алғашқыларының бірі болатын. Жоғары оқу орнында жүріп жеңгеміз Мәрзиямен шаңырақ көтерді. Мәрзия ауылда мектепте мұғалім, Әбекең оқуда болды. Оқу бітіргеннен кейін Семей, Талдықорған облыстарында офицер шенінде әскери борышын 2 жыл өтегеннен кейін аудан орталығындағы құрылыс мекемелерінде басшылық жұмыстарда абыройлы қызмет істеді. Ол 1978 жылдан бастап ауданаралық «Колхоздар құрылысы» мекемесін басқарып, Қармақшы, Жалағаш аудандары елді мекендерінде үлкен құрылыс нысандарын салып, өз қолтаңбасын қалдырған тәжірибелі құрылысшы.
Аудан орталығындағы 50 орындық қонақ үй, Жаңажол, Ақтөбе елді мекендеріндегі мәдениет үйлері, мектептер, Қармақшы, Жалағаш аудандарындағы бірнеше мал бордақылау алаңдары мен кешендер, тұрғын үйлер, әлеуметтік, мәдени, медициналық саладағы құрылыс нысандары салынып, Тұрғановтың басшылығымен пайдалануға берілгенін халық жақсы біледі. Соңғы 20 жылға жуық уақытта бар саналы өмірін Қармақшы ауданының бас сәулетшісі болып абыройлы қызмет жасаған Әбекең – төрт бала тәрбиелеп, ұлын ұяға, қызын қияға қондырған абзал азамат.
Ол ешкімді алаламайтын, алдындағы ағалары мен соңына ерген інілерін бірдей көретін, елдің бірлігін сақтауға көбірек мән беретін ақсақалдығы басым. Айтар ақылы көп, соңына халықты ерте алған, елдің қуанышына, қайғысына араласуды ең бірінші кезекке қоя білетін. Әзіл сөзбен көп нәрсені аңғарта сөйлей алатын асыл ағамыз көзі тірі болғанда бүгінде 75 жасқа толар еді. Қазір арамызда жоқ, өкінішті-ақ.
Әбекең екеуміздің арамыз 3-4 жас болғанымен, жан-жағын жақсы танитын, үлкенге іні, кішіге аға болуға жарайтын, адамгершілігі жоғары жолдас, дос аға, іні таңдай алатын бірден-бір азамат. Ол шындықтың бетіне тура қарайтын, ешкімді бөле-жармай, бәріне бірдей көлгірсімей, көздеріне тура қарай алатын асыл мінезді кісі. Қай уақытта, қай кезеңде, қай мезгілде іздесең де алдыңнан күлімдеп шығып, қанша сәлем алып жүрсе де, қалт жібермей хабарласып, сенің амандығыңды, саулығыңды біліп отыруға асығып отыратын кісі екенін айту – менің інілік парызым.
Әбдіраман Тұрғановтың бүгінгі жетіп отырған бедерлі белесі, сындарлы өмір жолы – кейінгі жастар үшін үлгі-өнеге, тәлім-тәрбие. Ол кісімен бала кезімнен бірге жүрген, қызметтес болған кездерімізде ақжарқын көңілінен, артық әңгімеге бармайтын байсалды тұрғысынан, ұлағатты ұстанымынан, елмен, туған-туысқандармен етене араласуынан, жанының жомарттығынан, мінезінің даладай кеңдігінен, ешкімнің алдын кеспейтіндігінен, қандай бір жанның қасынан көкірек кере өтпейтіндігінен, қайта қайырыла тоқтап, қол алып, құшақ жайып, есен-саулық сұрап, тұра қалып амандасатынынан көп тағылым алдым десем, асыра айтқандық бола қоймас. Сондықтан болар, Әбекеңнің туысы да, ағайыны да, дос-жарандары да баршылық. Мұндай аңқылдаған, көңілінде кірбіңі жоқ кісіні кім жақын тұтпасын?! Бұл – жалғыз менің пікірім емес, елдің, халықтың берер бағасы.
Алматы қаласында бірге оқыған достарының бірі – Алматы қаласының, Ақтөбе және Алматы облыстарының әкімі болған Шалбай Құлмаханов мырза бірде облысқа келген сапарында Әбекеңді іздейді. Сол кездегі облыс, аудан басшыларынан хал-жағдайын сұрайды. Сонда аудан басшысы Бекмырза Еламанов: «Әбекең біздің аудандағы жақсы сыйлайтын ең бай ағамыз, көпшілік арасында абырой-беделі жоғары кісі», – деп жауап береді. Сонда студенттік досы Әбекең туралы «ол қолында бар болса, жұртқа бөліп беріп, артына дүние жинауды білмеуші еді ғой, қайдан байып жүр?» деген еді. Сондай достарының тағы бірі бірде Алматы қаласында 60 жасқа толып, Әбекеңді әдейі шақырып, қолына алтын сағат тағып, өзін жанұясымен бірге бірнеше күн қонақ етіп, шығарып салғанының куәсі болдық.
Міне, Әбекеңнің бар байлығы халқының бірлігі, ағайынның амандығы, бала-шағасы мен қосағы Мәрзияның саулығы деп білеміз. Оны жолдастары, інілері «Командир» деп әзілдейді. Ол әзіл емес, шындық! Әбекең адалдықтың, азаматтықтың, адамгершіліктің, парасаттылықтың, ақпейілділіктің, жанашырлықтың, жалпы ел бірлігінің «командирі» іспеттес көрінеді маған.
Иманы жолдас болғыр Әбдіраман аға өзінің биік адами болмысын бірқалыпты ұстап, татар ризық-несібесі таусылған күнге дейін ешқандай өзгертпеді. Өзім жалған айтып, жалтақтауды жақтырмағандықтан болар, көлгір сөйлеп, күн көретін жағымсыз атаулыны жанына жолатқысы келмейтінін де ел-халық жақсы білетін еді, жарықтық! Әбекеңнің жас кезінде әкеден ерте қалып, көрген қиындықтары мен бейнеттері, бастан кешкен сол кездегі азаптары, кейінгі қызмет сатысында жүргендегі кедергілері де аз болған жоқ. Ол жөнінде көп айтпайтын, ішінде сақтайтын, әттең, жаратушы жалғыз құдайдың кейде жақсы адамдарға дегенде ұзақ жасын қимайтыны өкінішті-ақ. Көзінің тірісінде жүз кісінің жүгін көтеріп жүріп, демі таусылған күні бір адамның жолымен табытта кетіп бара жатқанын көрген аға-інілері, дос-бауырлары, туған-туысқандарының және Әбдіраманды білетін жүз жыраудың мекені атанған Қармақшы халқының қабырғасы қайысып, қайғырғанын ақтық сапарға шығарып салып тұрып көзіміз көрді.
Мен Қызылордаға қоныс аударып кеткен кезде де жиі-жиі хабарласып тұрушы едік, жарықтық. Иманың саламат болсын, аға!
Нұртілеу САЛЫҚОВ,
Қармақшы ауданының
Құрметті азаматы.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
