Арғы-бергі заманның атшабарына айналған ардақты ағалар көбіне кейінгілердің күйбең тірлігіне қынжылыспен қарайды. Ұдайы мінбелерден бой көрсету елден алшақтаудың ерсі көрінісі екендігін ызғарлы жүзбен ықтырып ұғындырады. Жалпақтау мен жалтаңдауды қаламайтын олардан осалдар кәдімгідей сескенеді.
Мұндай мәрт тұлғалар Аралда да аз емес. Сол тегеурінді шоғырдың бел ортасында республикаға белгілі энергетик Қуанышбай Ердіхалықовтың бекзат болмысы бірден жылы ұшырайды.
Туған жердің тоқымдайын әдебиет әлеміне, тарих жақпарына көркем сөзбен қашаған аса көрнекті жазушы Әбдіжәміл Нұрпейісовті пір тұтатыны тектен-тек емес. Себеп табылса, қолына су құюға, ата-бабалар зердесінің ұшқынынан ой маздатуға құстай ұшуға әзір. Ол ақыл жұғынын бәрінен жоғары қояды. Әкесі Ердіхалық ақсақал көне көздер қасиетті сөздің кені екендігіне жастай телігені баяғы өңделмеген, өзгермеген күйінде. Қашанда «түсі игіден түңілме» деген ел ишарасына ықыласпен жүгінеді.
Қуанышбай тәуелсіздік қарсаңына дейін энергетика саласының пісіп-жетілген жетекші маманы болды. Электр қуатын тұтынудың қайтарымына әбден қанықты. 1998 жылы «Дәулетэнерго» ЖШС құрылғанға дейін аттай 30 жыл осы саланың білгіріне айналды.
Ал одан арғы жаңа белес нарық қақпасына бірден маңайлата қоймады. Жүйені 33 миллион теңге берешекпен қабылдаған Ердіхалықов бүгін, ертең деген жайбасар ұғымға бой алдырмады. Нақты ақша айналымынан тыс сол кезгі айырбас дейтін қыбын таптырмайтын есептесу сөзбұйданы көтермейтін. Сәл кібіртіктесең банкрот бұлты торлағысы келетіндей қақпақылдап жіберетін.
Содан не керек, ток көзін босатушы мен тұтынушы арасындағы түсініксіз делдалдық мәселені жедел шешуді талап етті. Шымкент пен Жамбыл тәрізді әлеуеті мықты қалаларда электр жарығы жыпылықтап тұрғанда, алақандай Аралдың шамы күңгірт тартпады. Бұл, әрине, Қуанышбай бастаған серпінді серіктестіктің іскерлік жанталасы арқасында ғана мүмкін болды.
Өзі бас болып, жетекші мамандарын жұмылдырып, электр қуатынсыз шығын шыңырауына құлдилайтын іргелі өндіріс, кәсіпорын, шаруашылықтардың өнімдік, шикізаттық құндылықтарына көз тікті. Энергия берушілердің төлемдік таңдауына не ұсынбады дейсіз: кеме соғатын темір, ас тұзы, балық, мал, егіс дақылдары, бағалауға тұрарлық басқа да шикізат вагондап жөнелтіліп жатты. Тіпті зауыт ауласындағы теңкиіп жатқан қосалқы трансформаторды жөндеп, Түркіменстанға пұлдаған кездер бүгіндері езуге күлкі ұялатады.
«Дәулетэнерго» ЖШС нарық көшінде дегді тайлаққа ұқсамады. Облыстың бетке тұтар ұжымы саналды. Шығын шекпені Аяз бидің күпісіндей болып естелік шегесіне ілінді. Кіріс арнасы жыл санап кемерленді. Серіктестік дербес ғимарат көтерді. Абонентпен қоян-қолтық жұмыста талапшылдық пен бақылау тіні босаңсымады. Электр энергиясына қол сұғу көріністері кілт тыйылды. Тұтынушылар төлемі толық жолға қойылды.
Әлбетте, басшының ұйымдастырушылық ұтқырлығы тізгінді бекем ұстайды. «Дәулетэнерго» сайыпқырандарының тәліми тәжірибесі облыстық семинарға өзек етілді. Жоғары орындар келер кезекте Қазалы ауданы электр тұтынушыларына қызмет көрсетуді аралдық әріптестерге жүктеді. Сөйтіп қос ауданды нұрландыру қарбаласы бұрынғыдан да өткірленді. Іргелі қыстақ Сексеуілден төлем орталығын ашуға тәуекел етілді. Тиісінше, қарқын жарқын істерге жалғасты.
Әсілі, жүк ауырлаған сайын көш көліктене түседі ғой. Енді қараңыз, бір кездері 33 млн теңге қарыз қапшығы арқасына аяздай батқан «Дәулетэнерго» есепшотынан бүгіндері екі ауданды қосқанда жылдық төлем қабілеті 2 млрд теңгені шотқа салатыны таңырқарлық емес пе?!
Электр энергиясын өндірушілермен тікелей іскерлік байланыс орнатудың нарықтық амалы кәсіби біліктілікпен қоса құқықтық, экономикалық астарларға да қанық болуды алға тартты. Сол себепті Қуанышбайдың арқаны кеңге салуына негіз жоқ. Облыстағы төте басшылық Ердіхалықовты зейнеткерлік алаңына жібермей, қабілеті мен қуатын сарқа пайдаланғысы келетіндей. 70 жасын дүркіреген құрметке ұластырды. Әлі де көшбастар тұғырынан ығыспауын қалайды. Шіркін, мықтыларды бағалау мен мойындау дәйімі осылай болса ғой!
Ілгеріде баспасөзде «Болсайшы бәрі осындай азаматтың!» дейтін қанатты сөз атойлайтын. Сөйткендейін, іс басындағы кейінгі буын осы Қуанышбай ағалардай қызметі айқын, қажырынан қабілеті басымырақ, айтары нық болса, нұр үстіне нұр емес пе?! Ердіхалықов сырт қарағанда тым ресмилеу, ер мінезді көрінеді. Шынтуайтында, ол үлкенге кішік, жасқа қорған, мұқтажға қамқор.
Оны айтасыз, халықтар достығы дейтін ынтымақ отын маздатуға аса мүдделі. Анау тоқырау жылдары өзге ұлт өкілдері басқа жердегідей Аралдан да үдере көшті. Жасы ұлғайғандары, теңізді қимайтын үркердей топ қазақы көнбістікпен жылы орнынан қозғалмады. Қуанышбай алдымен соларды қолтығынан демеді: үйлерін аралады, жәрдемдесу жолын қарастырды. Сондағысы – бауырмал халқымыздың татулық туын желбірету табиғи дағдысы екенін мансұқ етпеу. Ассамблеяның Аралдағы қуаттаушысы бұл ізгі ниетін әлі де айқайлатпай жалғастыруда.
Қарттар күні «Дәулетэнергоның» қыз-жігіттері Ұлы Отан соғысы ардагерлері және сала майталмандары, тілі басқа тілегі бір ұлыс өкілдеріне лайықты құрмет көрсетеді. Электр төлемін жеңілдетеді, дастарқан жаяды, сыйлық таратады. Осылайша алғыс пен батаға кенеледі.
Қуанышбайдың жұмыс бөлмесінде демеушілік дидарын аңғартатын кәде-сыйлар мен мұндалайды. Америкада, Оңтүстік Кореяда, Түркияда топ жарған балғын спортшылар мен өнерпаздардың ақжарма тілектері еріксіз елжіретеді. Республика көлемінде тосын табиғат апаттарына қаржылай үлес қосқаны да бәрекелді дегізеді. Осыдан он жыл бұрын тұлдыр жетім елуге жуық оқушыға арнайы қайырымдылық акциясын ұйымдастырғаны ұмытыла қойған жоқ. Аралдағы иманды істердің қанат жаюына үнемі белкөтерме жасайды. Батырлар мен билерді ұлықтауда көземелдігімен ерекшеленді. Мешітке, үйсізге көмек жасады. Кәсіпкер ретінде зекетіне де адал.
Әке өнегесі сана сақшысы іспеттес. Бақталастық, кеудемсоқтыққа жаны қас. Халық назарындағы тұлғалармен дидарласудан имани ләззат табады. Аудандық мәслихаттың депутаты ретінде сайлаушы үніне сергек қарады. Ауыл аманатын тасада қалдырған емес. Нақты нәтижеге үйренген ол құрғақ уәде, сылтаурату деген пысықайлықтан әркез аулақ. Ретіне орай жоғары басшылыққа ел назын күлтелемей жеткізеді.
Анау бір жылдары аудан басшылығының өтінуімен уысы мықты Ердіхалықовқа ауыз су төлемін реттеу де қоса тапсырылды. Амал не, тағы да қырсызға қамшы үйіргендей жетеқабыл бақылау орнатты. Божыраңқырап кеткен қызметті тура электр қуатын жырымдаушыларды ауыздықтағандай талқылау безбеніне салды.
Қуанышбай ағаның көшелі сөзге бейімі де кез келгенді тыңдаушы кейпіне түсіреді. Жол үстіндегі әлқисса әңгімесі тіптен татымды. Шайырлардың шымыр шумақтары, даналар уәжі, ежелгі аңыздар мен тарихи романдарды толғауға ұласқанда қысқарған жолды байқамай да қаласың. Өзі де есті сөзге аса ықыласты. «Құтты шаңырақ», «Дүйсем аталығының шежіресі» атты кітаптарды құрастырғанда кейінгілердің ата-баба, аталық пен әулет ұстанымдарын темірқазыққа балауына үндеуімен бағаланады.
Жаңарған жыл Қуанышбай Ердіхалықовты «Арал ауданының құрметті азаматы» атандырды. Тәуелсіздік тәлімін марапаттан емес, болашаққа берешекпен байланыстыратын оның әлі де ел алдындағы қайтарымы парыз парасатына жүгіндіреді.
Өмір ағыны даладай дархан тұлғаларға аманат байрағын әрқашан қолай көреді. Жоғары орындар тізгін тежемеуін қоштайтындай. Ұжымға салса, алғыр ағаның қамқорлығын қимайды. Ауылдастары құрмет төріндегі төбе бидей қадірлеуге асық. Алыс-жақындағы тілеулестер қызметтік шапқылаудың ағайындық даңғылға ұласқанын құптайды.
Осы рухани, имани жүктемелердің кезек күтіп тұрғанын Қуанышбай неге сезінбесін?! Ондай атты күннің де оңай соқпақ сыйламасын біледі. Ел емеуріні Ердіхалық ақсақалдың өнеге қайнарынан мейір қандыру екені анық. Демек, Қуанышбайдың құрмет белесіндегі жаңа қолтаңбасы арманның ақ парағындай, сағыныш самалындай десек әсте әсірелегендік емес.
Жаңабай КЕМАЛ.
Қазақстан Журналистер
одағының мүшесі.
>>> Біздің Facebook, Instagram парақшаларымыз бен Telegram каналымызға жазылыңыз! <<<
